Việt
Nam – Hoa Kỳ: Mặc cả dưới bóng Trung Quốc
Đinh Hoàng Thắng
05/06/2025
https://baotiengdan.com/2025/06/05/viet-nam-hoa-ky-mac-ca-duoi-bong-trung-quoc/
Thỏa
thuận thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đang bước vào giai đoạn mặc cả quyết
liệt nhất kể từ khi hai nước nâng cấp quan hệ lên “Đối tác Chiến lược Toàn diện”
vào tháng 9 năm 2023.
Nhưng
lần này, bối cảnh quốc tế, quốc nội đều đã khác xa. Những yêu cầu Washington
đưa ra cho Hà Nội, thật “khó nhằn” không chỉ trên bàn đàm phán. Nó không đơn
thuần là một yêu sách thương mại (1). Mỹ yêu cầu nhiều hơn thế!
Các
yêu cầu mang màu sắc địa chiến lược rõ rệt trong cuộc cạnh tranh ngày càng gay
gắt giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Và
ở Việt Nam, Đảng đang khẩn trương chuẩn bị cho công cuộc Đại hội 14. Như nhiều
lần trong lịch sử, đất nước giờ đây đang đứng trước ngã rẽ quan trọng.
Tối
hậu thư không thể xem thường
Ngày
2, 3 và 4 tháng 6 năm 2025, Reuters liên tục đưa tin về sức ép từ chính quyền
Trump đối với hàng loạt đối tác thương mại.
Việt
Nam nằm trong nhóm bị nhắm đến với yêu cầu cụ thể: Nếu không đạt được thỏa thuận
thương mại với “nhượng bộ thực chất” trước ngày 8 tháng 7, hàng hóa Việt Nam –
từ hàng dệt may đến điện tử – sẽ bị áp thuế bổ sung lên đến 46%.
Khác
với các cuộc điều tra chống bán phá giá hay chống trợ cấp truyền thống, lần này
không có cáo buộc cụ thể nào về hành vi gian lận của doanh nghiệp Việt Nam.
Nhưng
Hoa Kỳ đã đưa ra một loạt yêu cầu nghiêm ngặt nhằm giảm sự phụ thuộc của Việt
Nam vào hàng hóa công nghiệp từ Trung Quốc và tăng cường kiểm soát chuỗi cung ứng.
Danh sách được gửi kèm trong một phụ lục của dự thảo văn bản khung do phía Mỹ
xây dựng và đã được chuyển tới Hà Nội vào cuối tháng 5, ngay sau vòng đàm phán
thứ hai giữa hai bên.
Theo
giới chức Bộ Thương mại Mỹ, đây là nỗ lực của Washington nhằm cắt đứt chuỗi
cung ứng “lách thuế” của Trung Quốc, khi các doanh nghiệp nước này chuyển dây
chuyền sang Việt Nam để tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại.
Nói
cách khác, Việt Nam đang bị ép phải chọn phe, ít nhất là trong chuỗi cung ứng
toàn cầu.
Việt
Nam: Giữ cân bằng trong gió lớn
Đối
mặt với áp lực khổng lồ từ đối tác thương mại lớn nhất, Hà Nội lựa chọn không đối
đầu công khai nhưng cũng không hoàn toàn nhượng bộ.
Thay
vào đó, Việt Nam đang vận dụng các biện pháp linh hoạt – từ đối thoại cấp cao,
tăng mua sản phẩm Mỹ đến cởi mở hơn về đầu tư công nghệ chiến lược.
Từ
đầu năm 2025, các phái đoàn Việt Nam liên tục có mặt tại Washington, trong đó
có chuyến công tác của Thứ trưởng Bộ Công Thương vào tháng 5 – điều hiếm khi xảy
ra với tần suất như vậy trong quan hệ hai nước.
Trên
bàn đàm phán, Việt Nam cam kết ký các biên bản ghi nhớ mua máy bay cả dân sự lẫn
quân sự, các thiết bị công nghệ kỹ thuật cao và hàng nông sản trị giá 2 tỷ USD
từ Mỹ, bao gồm bắp, đậu tương và bông.
Đây
là “bài toán cân bằng” quen thuộc của Hà Nội mỗi khi cần làm dịu căng thẳng
thương mại, từng áp dụng với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Ngoài
ra, Hà Nội cũng chấp thuận mở cửa cho Starlink – mạng lưới vệ tinh của Elon
Musk – điều vốn được Washington xem là ưu tiên chiến lược nhằm hạn chế ảnh hưởng
của mạng 5G Trung Quốc.
Nhưng
đằng sau các nhượng bộ vừa kể là câu hỏi lớn hơn: Mỹ sẽ còn đòi hỏi gì tiếp
theo?
Theo
các nguồn tin trong cuộc, phía Mỹ đang yêu cầu Việt Nam (2):
–
Minh bạch hóa chuỗi cung ứng để truy xuất rõ ràng nguồn gốc linh kiện.
–
Cắt giảm tỷ lệ sử dụng linh kiện Trung Quốc trong sản phẩm xuất khẩu sang Mỹ.
–
Mở cửa thị trường tài chính, dịch vụ và công nghệ sâu rộng hơn cho doanh nghiệp
Mỹ.
–
Thực hiện cải cách pháp lý nhằm tạo sân chơi bình đẳng hơn cho nhà đầu tư nước
ngoài, đặc biệt là xử lý sở hữu trí tuệ và cải cách tư pháp.
Với
hệ thống chính trị như hiện nay, đây là các đòi hỏi không chỉ mang tính kinh tế
mà còn đụng chạm đến nền tảng quản trị quốc gia của Việt Nam.
Bắc
Kinh: Theo dõi và răn đe
Trong
khi Hà Nội còn đang đối thoại với Washington, Bắc Kinh đã nhanh chóng phát tín
hiệu: các đòn bẩy kinh tế sẽ được kích hoạt nếu Việt Nam ngả sang phía Mỹ quá
sâu.
Cuối
tháng 5/2025 vừa rồi, hàng trăm xe sầu riêng của Việt Nam bị phía Trung Quốc trả
về với lý do không đạt tiêu chuẩn (3). Động thái này không lạ: nó từng lặp đi lặp
lại với các loại trái cây như thanh long, mít, vải… mỗi khi quan hệ hai bên gặp
sóng gió.
Tuy
nhiên, điểm đáng chú ý là Bắc Kinh không đẩy căng thẳng lên quá mức. Sau các
trao đổi cấp cao, vải thiều Việt Nam lại được “thông quan thuận lợi” tại các cửa
khẩu phía Bắc.
Như
vậy, thông điệp ở đây rất rõ ràng: Bắc Kinh bắn tín hiệu có đủ sức gây tổn hại
kinh tế ngắn hạn cho Việt Nam, tuy trước mắt, vẫn duy trì ảnh hưởng và giữ kênh
đối thoại. Việt Nam, với vị trí chiến lược trong chuỗi cung ứng và “Vành đai
con đường” (BRI), vẫn là một quân bài Trung Quốc cần giữ, chứ chưa phải loại bỏ.
Một
“con đường thứ ba” có khả thi?
Giữa
cuộc mặc cả địa chính trị đang nóng lên này, một tiếng nói khác đáng được chú
ý, tiếng nói của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Trong chuyến công du Đông Nam
Á cuối tháng 5, ông Macron đã đề xuất một “con đường thứ ba” cho các nước như
Việt Nam, Indonesia và Singapore: không phải chọn Mỹ hay Trung Quốc, mà là chọn
phát triển có chủ quyền trong khuôn khổ luật pháp quốc tế.
Tại
Đối thoại Shangri-La ngày 31/5/2025, lần đầu tiên, ông Macron nhấn mạnh rằng:
“Chiến lược không phải là lựa chọn giữa hai cực, mà là giữ vững lợi ích quốc
gia trong một thế giới đa trục.” Liên minh châu Âu đồng tình với quan điểm này,
với các đề xuất hỗ trợ đa phương thông qua “Chương trình Cửa ngõ Toàn cầu”
(Global Gateway) (4).
Đề
Bước
ngoặt chính trị: Vai trò của người dân
Vấn
đề thương mại, ở tầng sâu hơn, là vấn đề địa chính trị.
Và
lúc này, một câu hỏi được đặt ra: người dân Việt Nam có thể đóng vai trò gì
trong việc xác định hướng đi của đất nước?
Một
số tiếng nói độc lập, như Luật sư Vũ Đức Khanh, cho rằng: “Đã đến lúc Việt Nam
từ bỏ chủ nghĩa cơ hội chiến lược để lựa chọn chủ nghĩa đối tác thực chất. Việt
Nam không chọn Mỹ hay Trung Quốc. Việt Nam chọn Việt Nam.”
“Chúng
tôi, những người dân Việt Nam, không chọn Mỹ, cũng không chọn Trung Quốc. Chúng
tôi không chọn chủ nghĩa tư bản hay chủ nghĩa cộng sản. Chúng tôi chọn Việt Nam
— một Việt Nam mà mọi người đều có quyền lên tiếng, trong một nhà nước pháp quyền
hiện đại và có trách nhiệm — một Việt Nam tự do, dân chủ và thịnh vượng cho tất
cả mọi người mà không có bất kỳ sự phân biệt đối xử nào,” Luật sư Vũ Đức Khanh
nhấn mạnh (5).
Những
phát biểu này có thể gây tranh cãi trong nội bộ, nhưng phản ánh đúng mối lo ngại
ngày càng gia tăng: nếu tiếp tục duy trì một chính sách “đu dây” thụ động, Việt
Nam sẽ không còn đủ cơ hội để định đoạt tương lai của chính mình.
Trật
tự thế giới đang thay đổi quá nhanh, và khả năng đứng ngoài đang dần khép lại.
Phép
thử của bản lĩnh quốc gia
Thỏa
thuận thương mại lần này có thể chỉ là một chương trong cuộc cạnh tranh toàn cầu,
nhưng lại là phép thử bản lĩnh của Việt Nam – không chỉ trên khía cạnh chính
sách đối ngoại, mà còn trong nội lực kinh tế, pháp lý và tư duy chiến lược.
Làm
thế nào để không bị cuốn vào cuộc đối đầu Mỹ – Trung mà vẫn giữ được chủ quyền,
tăng trưởng và niềm tin của người dân?
Đây
là câu hỏi không dễ, nhưng không thể né tránh.
Liệu
Tổng Bí thư Tô Lâm sẽ sớm có lời đáp?
------------------
Tham
khảo:
(1) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c989m2q0416o
(5) https://www.facebook.com/freedom.king.902266/ “
… Il est temps pour le Vietnam d’abandonner l’opportunisme stratégique pour
choisir un véritable partenariat. Le Vietnam ne choisit ni les États-Unis ni la
Chine. Le Vietnam choisit le Vietnam… Nous, le peuple vietnamien, ne
choisissons ni les États-Unis, ni la Chine. Nous ne choisissons ni le
capitalisme, ni le communisme. Nous choisissons le Vietnam — un Vietnam où
chacun a le droit de s’exprimer, dans un État de droit moderne et responsable —
un Vietnam libre, démocratique et prospère pour tous, sans aucune forme de
discrimination…”
No comments:
Post a Comment