Nhàn Đàm
Đăng
lúc: 23/04/2016 14:49
Nếu
như chọn ra một câu chuyện mang ý nghĩa và tầm ảnh hưởng lớn nhất đối với nền
kinh tế Việt Nam trong tuần qua thì đó hẳn phải là câu chuyện quán Xin Chào bị
khởi tố ở huyện Bình Chánh, TP.HCM.
Nó
không đơn thuần là một sự việc nóng gây ra sự chú ý của toàn xã hội mà còn là một
câu chuyện mang đầy đủ những ý nghĩa về những vấn đề và thách thức lớn nhất của
nền kinh tế Việt Nam hiện nay, đó là môi trường đầu tư kinh doanh thiếu lành mạnh
và yêu cầu cải cách hành chính - thể chế một cách gấp gáp. Những nguyên nhân chủ
đạo gây ra vụ việc ầm ĩ này cũng chính là nguyên nhân chính tạo ra tình trạng yếu
kém của nền kinh tế Việt Nam hiện nay.
Có quá
nhiều thứ để nói khi nhắc đến câu chuyện quán Xin Chào ở TP.HCM đang gây ra bão
dư luận trong xã hội những ngày qua, từ sự vô lý của lực lượng chức năng khi xử
lý những nguyên nhân gây ra vụ việc cho đến cách thức xử lý vụ việc cứng rắn một
cách quá mức cần thiết. Những tác động về mặt xã hội của vụ việc là quá lớn,
khi một điều mà mọi người dân có thể rút ra qua câu chuyện lần này là: con đường
dẫn đến nhà tù đang trở nên ngắn hơn bao giờ hết, khi chỉ cần thiếu một vài giấy
phép cần thiết là đã đủ để có thể vào diện bóc lịch. Tuy nhiên, nếu như chỉ xét
vấn đề dựa trên khía cạnh kinh tế, thì có thể thấy vụ việc quán Xin Chào đang
mang đầy đủ những nguyên nhân đang gây ra tình trạng yếu kém của nền kinh tế Việt
Nam hiện nay. Đó là một môi trường đầu tư kinh doanh thiếu an toàn, khi bất cứ
một cơ sở kinh doanh hay doanh nghiệp nào cũng có thể đối mặt với nguy cơ đi tù
vì thiếu một vài loại giấy phép. Thứ hai, để những vụ việc như thế này không
tái diễn thì vấn đề căn bản cần giải quyết là cải cách thể chế, và đây
cũng là điều mà nền kinh tế Việt Nam đang cần hơn bao giờ hết.
Trước hết,
sở dĩ việc này trở thành câu chuyện điển hình minh chứng cho môi trường
đầu tư kinh doanh kém an toàn của Việt Nam hiện nay, là vì hầu như mọi rào
cản chủ đạo đang làm tình làm tội các doanh nghiệp trên cả nước đều xuất hiện ở
đó. Trước hết, đó là vấn đề về các thủ tục kinh doanh rắc rối và phiền hà một
cách không cần thiết. Có quá nhiều giấy phép và điều kiện kinh doanh cần thiết
để có thể mở được một quán Xin Chào mà xã hội chợt nhận ra qua câu chuyện lần
này, mà đây mới chỉ là một loại hình kinh doanh thuộc loại đơn giản nhất trong
nền kinh tế Việt Nam hiện nay.
Bình luận
về vụ việc, TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
(VCCI) cho biết, hiện tại có tới hơn 7.000 điều kiện kinh doanh trong nền kinh
tế Việt Nam. Đó là một con số quá lớn, chưa kể có rất nhiều điều kiện vô lý và
đang trở thành gánh nặng cho doanh nghiệp. Nếu như một chủ quán Xin Chào đã vất
vả đến thế để xin được những loại giấy phép cần thiết cho quán của mình, thậm
chí suýt phải đối mặt với nguy cơ đi tù, thì không hiểu sự vất vả đó sẽ nhân
lên bao nhiêu lần trong các lĩnh vực kinh doanh khác phức tạp và có quy mô lớn
hơn.
Sự kém
an toàn của môi trường đầu tư kinh doanh, không chỉ ở các rào cản thủ tục
pháp lý, mà còn ở cách thức tiếp cận và xử lý của các cơ quan chức
năng. Trong bối cảnh Nhà nước và Chính phủ đang đưa ra những thông điệp và
dấu hiệu cam kết sẽ cải cách môi trường đầu tư và tạo thuận lợi cho kinh doanh,
thì việc một ông chủ quán phải đối mặt với nguy cơ bị khởi tố vì thiếu một vài
giấy phép khiến cả xã hội phải hoang mang trước cách thức giải quyết của
cơ quan chức năng cứng rắn một cách khó hiểu. Đã có những ví dụ về việc trong
tình huống tương tự, cơ quan chức năng ở các nước khác sẽ xử lý ra sao.
Chẳng hạn
như ở Đức, khi một cơ sở kinh doanh thực phẩm mở cửa, cơ quan chức năng sẽ đến
hướng dẫn các thủ tục cần thiết và thậm chí sẽ nhắc nhở đến 3 lần nếu như chủ
cơ sở kinh doanh chậm trễ thực hiện. Còn ở Việt Nam, cơ quan chức năng
không những không có hướng dẫn các thủ tục cần thiết, mà dường như chỉ chăm
chăm tìm lỗi để bắt phạt, trong khi các quy định thủ tục thì nhiều như lá trong
rừng.
Bình luận
về những tác động của môi trường đầu tư kinh doanh kém an toàn và thuận lợi của
Việt Nam thông qua vụ việc quán Xin Chào lần này, có lẽ không gì thích hợp và
chuẩn xác hơn nhận xét của Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Lê Mạnh Hà: “Nếu
ông chủ quán Xin Chào thua thì sẽ đưa ra một thông điệp rất xấu, đó là mọi
doanh nghiệp và mọi người kinh doanh đều có thể dễ dàng bị đi tù”. Trong đó,
nguyên nhân chủ yếu cũng là những nguyên nhân đang khiến cho nền kinh tế Việt
Nam yếu kém, đó là những rào cản trong môi trường đầu tư kinh doanh về thủ tục
pháp lý lẫn từ phía các cơ quan chức năng đang nhiều hơn bao giờ hết.
Điều
này cũng dẫn đến vấn đề chủ yếu thứ hai rút ra từ câu chuyện này, đồng thời
cũng là vấn đề quan trọng hàng đầu của nền kinh tế Việt Nam hiện nay, đó là: cải
cách thể chế và hành chính. Thoạt nghe có vẻ khó tin khi câu chuyện một quán
Xin Chào nhỏ bé gặp rắc rối lại liên quan đến một vấn đề to tát như cải cách thể
chế và hành chính. Nhưng đó là sự thực. Dễ dàng nhận ra những nguyên nhân
hàng đầu trong vụ việc lần này cũng là những vấn đề thuộc về thể chế và
hành chính, và để những vụ việc gây sốc toàn xã hội như thế này không tái diễn
thì cần phải giải quyết tận gốc rễ thông qua cải cách thể chế và hành
chính.
Trước hết,
đó là việc hủy bỏ những rào cản về thủ tục pháp lý trong đầu tư kinh
doanh. Một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến câu chuyện rắc rối lần
này là việc có quá nhiều giấy phép đầu tư kinh doanh trong nền kinh tế. Chỉ một
quán Xin Chào nhỏ bé đã có tới cả chục loại giấy phép lớn nhỏ, khiến cho ông chủ
suýt nữa bị đi tù sau khi đã nộp phạt cả chục triệu đồng, thì không hiểu trong
các lĩnh vực khác số giấy phép còn lớn đến đâu. Để dẹp bỏ tình trạng giấy phép
chồng chất hiện nay, thì cách giải quyết chỉ có một: cải cách hành chính.
Theo nhận
xét của Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Lê Mạnh Hà thì vấn đề nằm còn sâu hơn
thế, cụ thể là xuất phát từ cơ chế xin-cho: “Phải giảm tối thiểu giấy phép vì
còn giấy phép là còn xin-cho; con chuột sa chĩnh gạo thì chắc chắn còn ăn.
Không thể để chĩnh gạo hớ hênh như thế được”. Trên thực tế, không chỉ liên quan
đến vấn đề giấy phép kinh doanh, mà cơ chế xin-cho còn đang là nguyên nhân hàng
đầu gây ra tình trạng yếu kém của nền kinh tế hiện nay, thông qua phân bổ ngân
sách kém hiệu quả. Chấm dứt được cơ chế xin-cho vì thế sẽ không chỉ có tác dụng
ngăn chặn những vụ việc gây sốc toàn xã hội như quán Xin Chào ở TP.HCM không để
lặp lại, mà còn có thể khiến nền kinh tế Việt Nam vững vàng hơn.
Chưa hết,
đó còn là câu chuyện về cải cách thể chế. Rõ ràng, để chấm dứt được chuyện giấy
phép tràn lan thì điều cần làm là ngăn chặn các cơ quan hành chính được
phép ban hành các giấy phép con, mà điều này thì thuộc về cải cách thể chế.
Cùng với đó là cách thức xử lý của các cơ quan chức năng. Như một số chuyên gia
đã chỉ ra, các cơ quan chức năng cấp cơ sở ở Việt Nam hiện nay đang có dấu hiệu
đi ngược lại với các quy định trong luật pháp dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng,
mà việc khởi tố ông chủ quán Xin Chào vì thiếu giấy phép lần này là một ví dụ.
Rõ ràng
các quy định cần thiết để giảm thiểu rào cản và tiến tới một môi trường đầu tư
kinh doanh lành mạnh là điều cần thiết, nhưng điều còn cần thiết hơn là phải có
một bộ máy quản lý đủ khả năng để vận hành. Vì giả sử như các quy định cần thiết
tạo ra môi trường đầu tư kinh doanh lành mạnh và an toàn có được ban hành đi nữa,
thì nó cũng vô dụng nếu như không có một bộ máy các cơ quan chức năng vận hành
và xử lý nghiêm minh. Mà đó thì cũng thuộc vấn đề cải cách thể chế.
Nhàn
Đàm
(bài viết có sử dụng một số thông tin từ The Saigon Times, CafeF, Cafebiz)
-------------------------------
No comments:
Post a Comment