Nguyễn Văn Thạnh
Tác
giả gửi tới Dân Luận
Thứ Bảy, 23/11/2013
Thông báo quí bạn hữu,
Đã có cổng thông tin cho vụ
kiện các chủ nhà máy thủy điện xả lũ bừa bãi ở đây. Mong các bạn giúp phổ biến:
Trân trọng
Nguyễn Văn Thạnh
Nguyễn Văn Thạnh
---------------------------------
Trên thế giới, không nước nào
có nhiều chuyện kiện tụng như nước Mỹ, và nước Mỹ cũng là nước có nền dân chủ
lâu đời, vững chắc, ổn định hàng đầu trên thế giới. Không chỉ ở Mỹ, mà hầu như
ở các nước càng dân chủ, càng văn minh thì chuyện kiện tụng càng sôi động và nó
trở nên một điều bình thường không thể thiếu trong cuộc sống.
Có mối liên hệ gì giữa chuyện
kiện tụng và nền dân chủ?
Ngay từ xa xưa, khi con người
sống với nhau thành cộng đồng thì tất yếu nảy sinh mâu thuẫn giữa người với
người. Khi đó có lẽ tổ tiên chúng ta giải quyết với nhau bằng bạo lực. Ai mạnh
sẽ thắng, ai yếu thì chịu thiệt, có thể tìm cách phục thù sau. Đó là giai đoạn
man di và hỗn loạn, mọi người đều khốn khổ. Đây chính là tình trạng chiến tranh
của tất cả chống lại tất cả mà triết gia người Anh Thomas
Hobbes mô tả, không một ai có thể sống yên ổn. Rất mệt mỏi khi phải
sống trong xã hội như vậy.
Để giải quyết tình trạng đó,
cộng đồng nghe theo một thủ lĩnh, khi có chuyện gì thủ lĩnh sẽ phân xử. Đây
chính là mô hình quản lý xã hội theo tổ chức thị tộc, bộ lạc. Sự phân xử này
hết sức ngẫu hứng theo ý người đứng đầu, ông ta hoàn toàn có thể thiên vị cho
người thân, người ông yêu thích. Lời ông là công lý, là luật pháp. Tình trạng
này rõ ràng là không ổn. Những kẻ nghèo hèn, không thân thế luôn là người chịu
thiệt.
Theo thời gian, các thị tộc, bộ lạc thôn tính, xác nhập nhau và hình thành nên nhà nước tập quyền mà đứng đầu là một vị Vua. Phong cách cai trị, phân xử cũng giống như thị tộc, bộ lạc nhưng lúc này dân số và lãnh thổ rộng lớn hơn rất nhiều lần, do vậy ông cần một bộ máy giúp việc và ông đưa ra các qui định cho nhóm người này theo đó mà làm. Những qui định này là tiền đề của luật pháp. Tuy nhiên luật pháp này được đặt ra theo ý ông Vua, hoàn toàn không phải ý thần dân. Ông Vua có thể đưa ra một qui định, hay hủy bỏ một qui định theo ý ông mà không cần biết dân có đồng ý hay không.
Khi đó giữa người dân có mâu
thuẫn với nhau sẽ được các vị quan của Vua đứng ra phân xử, may nhờ, rủi chịu.
Chuyện phủ bênh phủ, huyện bênh huyện và dân nghèo thua thiệt mà không làm được
gì là chuyện bình thường. Nếu có chuyện xung đột giữa dân với quan hay dân với
Vua thì dân hết có cơ hội, chỉ có đường thua.
Đây là mô hình xã hội mà loài
người đau đớn trải qua trong hàng ngàn năm. Mô hình đó gọi là mô hình phi dân
chủ.
Rất may mắn, chúng ta đang sống
thời đại dân chủ. Thời đại mà pháp luật là tối thượng, tinh thần của nền dân
chủ là vua, quan, tổng thống, đảng phái,… đều phải nằm dưới luật.
Một người dân, dù có nghèo khó,
thấp cổ bé họng đến đâu đều được pháp luật bảo vệ, đều có thể chiến thắng các
thế lực hùng mạnh khác, miễn là đúng luật. Thật diễm phúc cho dân nghèo.
Vấn đề làm sao họ có thể làm
được điều đó? Ai có thể giúp họ? Chính hệ thống tư pháp và sức mạnh của công
luận sẽ giúp họ.
Dù Việt Nam chưa phải là nước
dân chủ cao, thực trạng Đảng trị còn mạnh nhưng nguyên lý trên vẫn đúng, miễn
là ta biết khai thác nó, thúc đẩy nó. Có thể không đạt 100% nhưng chắc chắn
không có chuyện là không được gì.
Thực trạng là Việt Nam thiếu
dân chủ nhưng có nhiều cách làm thăng tiến nền dân chủ ở đây. Có nhiều người
nghĩ đến kịch bản một cuộc bùng nổ cách mạng “Hoa Sen” làm sụp đảng độc tài cầm
quyền ở đây như ở các nước Arap. Theo ý kiến tôi, kịch bản này không khả thi và
nếu có thì đất nước cũng đến hồi bần cùng, cùng cực không lối thoát, khi đó
tiếng nói công lý không ai muốn nghe. Và khả năng của kịch bản này là xây một
nền độc tài mới hay đất nước trải qua một thời kỳ hỗn loạn.
Kinh nghiệm lịch sử cho thấy,
khi một cuộc cách mạng bùng nổ mà lớp bình dân không có dân trí và ý thức dân
quyền xứng tầm, xã hội dân sự chưa đủ mạnh thì đó là mảnh đất màu mỡ cho bọn mị
dân, bọn hoạt đầu chính trị và là cơ hội nảy nở độc tài mới.
Tôi vẫn thích mô hình thăng
tiến dân chủ kiểu Anh, ở đó dân trí, dân quyền ngày càng dâng cao, cùng nhau
hợp sức để đòi công lý qua tòa án, thay đổi luật pháp, tiêu diệt dần những điều
bất công, thăng tiến dần dân chủ. Chúng ta tưởng tượng, đường đến dân chủ đầy
vật cản đường là những tảng đá, mỗi vụ thắng kiện, mang lại công lý cho người
dân như là việc hất đi một tảng đá trong số đó. Quá trình này chậm nhưng chắc.
Tôi cho rằng, với sự trợ giúp của công nghệ thông tin ngày nay, tiến trình trên
đi rất nhanh và việc gì đến sẽ đến. Cuộc sống sẽ tiến dần đến sự hợp lý hóa vốn
có của nó.
Trong vụ kiện thủy điện này,
tôi nghĩ nó sẽ làm thăng tiến nền dân chủ VN ở những điểm mà tôi đã nêu trong
bài trước (Kiến kiện khoai – vẫn cứ làm).
Ngoài ra, tôi có thể nêu thêm ở
những điểm sau:
Về mặt dân chủ thực hành, đây
là một cơ hội rất quý báu. Chúng ta đã nói nhiều về dân chủ, bàn nhiều về dân
chủ nhưng hành động trên thực tế không bao nhiêu. Có nhiều lý do nhưng lý do
chính là chúng ta chưa tạo ra một lý cớ mà khi tiến hành công khai những hành
động thì chính quyền không thể đàn áp. Nếu họ quyết đàn áp thì chính nghĩa của
họ sẽ tiêu tan dưới mắt quần chúng.
Rõ ràng vụ kiện này rất chính
đáng, quá trình vận động người dân, thu thập bằng chứng thiệt hại cũng rất
chính đáng. Các đại họa do thủy điện gây ra cho dân miền Trung không phải lần
đầu, nó lặp lại hàng năm và ngày càng khốc liệt, tàn bạo. Người dân hoàn toàn
có quyền khởi kiện để bảo vệ tài sản và tính mạng của mình, chính quyền không
thể ngăn cản được. Nếu họ ngăn cản thì họ sẽ tự khắc trở thành một chính quyền
phản động, chống lại lợi ích dân chúng, tiếp tay, bao che cho bọn vô trách
nhiệm, gây ra tội ác. Tình thế này gọi là tiến thoái lưỡng nan - Dilemma
Action. Một tình thế rất quý trong chính trị học, nó đặt đối phương vào
thế bí, dù có lực lượng hùng mạnh cũng không thể hành động được. Càng ra tay
càng mất chính nghĩa, càng suy yếu.
Có một thực tế là người dân
thường không thể hiểu hết các lý thuyết về dân chủ, nó như một mê hồn trận về
mặt lý luận. Người dân bắt đầu phát ngán với những ngôn từ dân chủ. Họ thường
không thấy lợi ích gì thiết thực, sát sườn với họ trong cái mớ lý luận và các
vụ tranh cãi liên miên về dân chủ. Vụ kiện này không bàn nhiều về lý thuyết dân
chủ nhưng nó làm thăng tiến dân chủ rất mạnh.
Lực lượng tranh đấu cho dân chủ
xuất phát từ nhiều nguồn gốc và quan điểm khác nhau, rất khó để đoàn kết với
nhau. Đây là một thực tế và là một đặc điểm của dân chủ. Một dự án để liên kết
các lực lượng này là vô cùng hiếm, và đây là một dự án hiếm hoi như vậy. Vụ
kiện các chủ nhà máy thủy điện xả lũ bừa bãi làm chết dân nghèo không hướng đến
chuyện tranh cãi chính trị, đảng phái cũng như quan điểm tôn giáo. Đơn giản vụ
kiện đi tìm công lý cho quảng đại người dân và lòng nhân đạo, tình đồng bào. Đây
là những nền tảng mà bất cứ phe nhóm nào tranh đấu cho dân chủ đều thừa nhận và
hướng đến. Vụ kiện tụng này có khả năng tạo ra một sự đồng thuận cao ở các lực
lượng tranh đấu cho dân chủ. Mỗi phong trào, mỗi xu hướng có thể góp công sức,
con người cho vụ kiện này, đó là vì sao tôi gọi đây là “ủy ban”.
Thắng ở vụ kiện này, “ủy ban”
sẽ tiến lên ở những vụ kiện khác.
Chúng ta có thể nhìn thấy vụ
kiện thúc đẩy dân chủ ở rất nhiều mặt, có thể mang ra phân tích, mổ xẻ, tuy
nhiên tôi xin kết thúc bài viết ở đây vì nó đã quá dài.
Nguyễn Văn Thạnh
Bài 5: Từ thiện nhỏ & từ thiện lớn
Bài 6: Kế hoạch cho vụ kiện.
---------------------------------
Tin liên quan
No comments:
Post a Comment