Friday,
November 29, 2013
Đọc báo Việt Nam có
nhiều khi làm người đọc như tôi cảm thấy … nhức mắt. Nhức mắt vì những
chữ nữa Tây nữa Ta chẳng vào đâu cả. Chẳng hạn như mới đây rộ lên những chữ như
“hotgirl”, “hotboy”, “teen girl”, “teen Việt”, “showbiz”, v.v. Những chữ mà
ngay cả tôi (đang định cư ở nước nói tiếng Anh) cũng cảm thấy khó hiểu. Kho
tàng ngữ vựng tiếng Việt cũng có những từ với ý nghĩa tương đương, nhưng tại
sao giới báo chí không dùng, mà phải nhờ đến tiếng Anh? Tôi thật không hiểu
nổi, nên phải ghi lại vài dòng gọi là … nhật kí.
Bỏ
qua những trường hợp đơn lẻ, một xu hướng có phần nghịch lí là người Việt ở nước ngoài thường
trân trọng tiếng Việt hơn là người Việt ở trong nước. Một phần có lẽ do
phản ứng tự nhiên khi đương đầu và cảm thấy bị “đe doạ” bởi một tiếng ngoại
quốc và sợ tiếng mẹ đẻ sẽ bị mai một, nên cộng đồng người Việt ở nước ngoài
thường có những chương trình gìn giữ tiếng Việt. Trong khi đó ở trong nước
người Việt ở trong nước thì có vẻ rất ham chạy theo “thời trang” tiếng Anh.
Hình như đối với một số người trẻ, nói được vài câu tiếng Anh hay nói tiếng Việt
pha trộn tiếng Anh là một cách thể hiện “đẳng cấp” (dù chẳng biết đẳng cấp đó
là gì!)
Teen
(thật ra là “Teenager”) là chữ dùng để chỉ những em trong độ tuổi dậy thì đến
tuổi 19. Tiếng Việt mình có chữ “thiếu niên” để chỉ những em trong độ tuổi dậy
thì đến tuổi thiếu nữ hay thanh niên, tức là tương đương với teenager trong
tiếng Anh. Còn hotgirl và hotboy thì thú thật tôi không rõ ở Việt Nam có ý
nghĩa gì, nhưng trong tiếng Anh thì hotgirl dùng để chỉ những cô gái trong độ
tuổi 14-27, xinh xắn, tự tin (có khi phách lối), và hấp dẫn (mà nam giới bắt
buộc phải nhìn). Tôi nghĩ tiếng Việt có thể là “cô gái duyên dáng” hay “Gái có
duyên”. Nói chung, tôi thấy tiếng Việt mình có những từ tương đương với danh từ
tiếng Anh để diễn tả, và không có lí do gì mình phải dùng đến tiếng Anh.
Ấy
thế mà những từ tiếng Anh đó lại xuất hiện khá thường xuyên trên báo Việt Nam!
Nếu viết trên facebook hay blog thì tôi nghĩ việc dùng một chút tiếng Anh thì
tôi còn có thể hiểu được, vì viết nhanh và mang tính cá nhân. Nhưng báo chí là
một diễn đàn nghiêm chỉnh và mang tính giáo dục thì việc dùng tiếng Anh cùng
đồng nghĩa với sự thiếu tôn trọng tiếng mẹ đẻ. Hi vọng rằng tôi không quá nặng
lời.
Giới
báo chí không phải là những người duy nhất truyền bá loại ngôn ngữ nửa nạc nửa
mỡ, mà người dân, đặc biệt là giới trẻ, cũng thường hay dùng loại ngôn ngữ này.
Có nhiều chuyện tiếng Việt “nửa nạc nửa mỡ” rất hài hước ở quê tôi. Quê tôi có
nhiều người định cư ở nước ngoài, và trong số đó có người định cư theo diện kết
hôn trong mấy năm gần đây. Làng tôi vẫn còn lưu truyền vài câu chuyện cười ra
nước mắt. Cô nọ sau khi lấy chồng định cư ở Anh vài năm về thăm quê, cô vận cái
váy ngắn và cái áo khoe những đường cong con gái ra chợ quê, nơi mà đa số bà
con mặc áo bà ba. Cô ghé qua hàng bán rau và thấy trái me, cô đon đả hỏi: Dì
hai ơi, trái này là trái gì vậy dì? Dì Hai biết quá cái cô này con ông Ba
Th, mới đi nước ngoài có 2 năm thì làm sao quên tiếng Việt được, nên bực mình
và buông một câu trả lời làm cô gái bỏ đi luôn: Ủa, con hổng biết trái này
hả, ở quê mình gọi là cu Tây đó con! Dì Hai này thật đáo để! Câu chuyện này
chắc chắn không phải xảy ra chỉ ở quê tôi mà có thể rất nhiều nơi khác. Nó là
hiện tượng mà Thi sĩ Nguyễn Bính từng than:
Hôm
qua em đi tỉnh về
Hương
đồng gió nội bay đi ít nhiều
(Thật
ra, trường hợp cô gái ở quê tôi thì đúng ra phải là “hương đồng gió nội” bay đi
quá nhiều!)
Thật
ra, trong nhiều tình huống cũng nên thông cảm cho những người dùng tiếng Anh.
Có khi người ở nước nói tiếng Anh lâu và … thói quen. Thói quen này mang tính
địa phương, và vì nó ngắn gọn, ai trong cộng đồng cũng hiểu. Chẳng hạn như nói
đến “đi shopping” thì ai cũng hiểu là đi mua sắm ở các siêu thị (hay mall).
Shopping không phải đơn giản là “đi chợ” theo ý nghĩa của tiếng Việt. Thành ra,
dùng shopping là đơn giản nhất! Có khi cách nói ngắn Tây-Ta còn tuỳ thuộc vào
văn hoá địa phương. Chẳng hạn như người Việt ở Úc, nói đến đi mua thức ăn “take
away” nhưng bên Mĩ thì gọi là “Food to go”, thì ai cũng hiểu đó là đi mua thức
ăn về nhà chứ không phải ăn ở quán. Thói quen đó lan truyền sang Việt Nam khi
Việt kiều về thăm quê. Việt kiều về quê thỉnh thoảng quen cách nói nước ngoài
nên dễ làm bà con dè bỉu rằng “mới đi có vài năm mà làm bộ làm tịch quên tiếng
Việt”. Trong thực tế họ không có ý khoe khoang tiếng Anh đâu, mà chỉ vì thói
quen mà thôi.
Khoảng
ba mươi năm trước, một nhạc sĩ người Việt ở hải ngoại khi thấy cảnh người Việt
tị nạn từ nhiều nước gặp nhau, mỗi người theo quán tính thốt lên những câu chào
theo tiếng địa phương, anh viết:
Giờ
đây, mỗi đứa con lạc loài mỗi nẽo
Đứa
London, đứa Paris, đứa đèo heo gió hút
Gặp
nhau từng hàng lệ xót xa, buông những câu chào
Đôi
ba sinh ngữ, Bonjour, Au revoir, Hello, Good bye
Con
gục đầu chua xót đắng cay.
Cá
nhân người viết bài này biết người dưới quê khó tính, nên không bao giờ hay hạn
chế đến mức thấp nhất việc dùng chữ Anh trong cách nói hàng ngày ở VN. Dù tự
dặn mình như thế nhưng thỉnh thoảng tôi cũng chêm tiếng Anh trong giao tiếp, vì
quán tính (nhưng tôi lúc nào cũng giải thích chữ mình nói có nghĩa là gì để bà
con hiểu). Còn trên mặt báo thì tôi gần như không sử dụng tiếng Anh, hay có sử
dụng những khái niệm mới thì cũng mở ngoặc giải thích để bạn đọc hiểu. Tôi nghĩ
mình làm được thì các phóng viên, trên danh nghĩa là bậc thầy về chữ nghĩa, phải
làm được chứ. Nếu họ không làm được thì tôi nghĩ chắc là do … lai căng. Viết
đến đây tôi chợt nhớ đến một ca khúc của Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, mà trong đó có
câu:
Một
ngàn năm nô lệ giặc Tàu
Một
trăm năm đô hộ giặc Tây
Hai
mươi năm nội chiến từng ngày
Gia
tài của Mẹ, một bọn lai căng
Gia
tài của Mẹ, một lũ bội tình
Posted
by Tuan Nguyen at 2:50 PM
No comments:
Post a Comment