Được đăng ngày Thứ bảy, 23
Tháng 11 2013 19:57
(Phát biểu của Bộ trưởng KH-ĐT Bùi Quang
Vinh tại buổi thảo luận tổ – Quốc hội 24/10/2013)
LTS: Sau đây là
nguyên văn bài phát biểu của ông Bùi Quang Vinh, bộ trưởng kế hoạch và đầu tư
tại buổi thảo luận tại Quốc Hội ngày 24/10/2013 vừa qua. Chúng tôi đã không
biên tập chỉ in đậm hoặc tô mầu một số đoạn để lội kéo sự chú ý của độc giả.
Giá trị của bài này là sự trung thực trong cách mô tả thực trạng của kinh tế
Việt Nam. Tựa đề là do Thông Luận đặt.
Bộ trưởng Bùi Quang Vinh - Ảnh
VNN
Tôi muốn nói để các đại biểu
Quốc hội nắm sâu các con số.
Chúng ta nói rằng đầu tư cho
phát triển năm 2014 là 163.000 tỷ, (8 tỷ USD) nhưng trong đó có 36.000 tỷ
dự kiến thu từ đất nhưng thị trường bất động sản đang trầm lắng nên cũng không
chắc là có đủ số này. Cho nên, con số chi thật thấp lắm. Nếu mà căn cứ vào Luật
ngân sách và nghị quyết của trung ương thì lẽ ra phải bố trí 260.000 tỷ đồng
cho đầu tư phát triển. Nhưng bây giờ chỉ bố trí có 163.000, mà trong đó đã
dự kiến 36.000 từ đất. Do vậy con số thực thấp lắm.
Hôm qua trình ra Quốc Hội thì
nhiều đồng chí rất vui vẻ ủng hộ bội chi 5,3% và nói rằng để chi cho đầu tư
phát triển tăng lên. Nhưng thực tế thì chúng ta thấy rằng chi đầu tư phát triển
đang giảm một cách mạnh mẽ, năm nay là năm giảm nhất trong lịch sử VN về chi
đầu tư phát triển mặc dù trong báo cáo của Thủ tướng Chính phủ có viết rằng cố
gắng đảm bảo chi đầu tư phát triển 2014 cơ bản không thấp hơn năm 2013. Tôi làm
Bộ trưởng kế hoạch là người chịu rất nhiều sức ép khi mà có nhiều dự án địa
phương rất hiệu quả, rất quan trọng. Có hai cái mảng, một cái mảng dự án đầu tư
từ những năm trước để lại thì suốt nhiệm kỳ của tôi gánh vác cũng không hết.
Không bố trí thêm mà chỉ cắt đi. Các đồng chí nói cái 1792 (chỉ thị
1792/CT-TTg, chú thích của Thông Luận) rất nhiều chủ tịch tâm sự riêng với
tôi nói rằng may mà Chính phủ ra ngay lập tức từ đầu nhiệm kỳ cái chỉ thị quyết
liệt như vậy nên các chủ tịch tỉnh mới chùn tay không ký, không dám ký. Không
có tiền là không được ký, không có thẩm định của trung ương là không được ký.
Còn nếu cứ để theo cái phong trào như cách đây ba, bốn năm thì không biết hôm
nay sẽ vỡ nợ như thế nào. Tôi có thể nói là đất nước này vỡ nợ do xây dựng
cơ bản tràn lan.
Nhưng đến nay cơ bản là đã
khống chế được trong xây dựng cơ bản của nhà nước. Tôi có thể khẳng định chúng
ta kiểm soát được các dự án đầu tư trong kế hoạch. Hiện nay cái nợ không lớn,
chỉ khoảng hơn 50.000 tỷ thôi. Nhưng tổng các khoản nợ khác thì có thể hơn, vì
ông cứ đi vay làm, rồi tạm ứng kho bạc trước, ông cứ nói với doanh nghiệp là
anh đi vay về làm đi rồi tôi tìm cách trả nhưng không có tiền trả. Đấy là những
cái ngoài kế hoạch, còn trong kế hoạch thì không nợ nhiều thế. Chỉ trừ bộ Giao
thông, vì bộ giao thông thì lúc nào cũng nợ. Ông ấy cứ ứng xong rồi nợ, Chính
phủ nợ chứ ông ấy có nợ đâu mà. Thì cái đấy ông ấy làm đường quốc gia thì mình
chịu.
Trong tổng số 163.000 thì có
16.500 là vốn nước ngoài. Chúng tôi phải ép vốn nước ngoài xuống thấp, như tôi
đã báo cáo trước là vốn nước ngoài năm nay chắc chắn sẽ đạt vào khoảng
31.000-35.000 tỷ, nhưng chúng tôi chỉ lấy một nửa để đưa vào kế hoạch. Vì các
tỉnh, các bộ tìm vốn ngân sách khác để làm đối ứng thôi. Còn vốn nước ngoài đang
có 24.000 tỷ còn treo ở các dự án cơ mà. Cho nên con số này trừ đi 16.500. Cân
đối cho các địa phương là 86.000, HĐND các địa phương tự quyết định. Chỉ còn
77.000 của trung ương thôi, và phần này trừ đi 16.500 thì còn có 60.500 tỷ mà
trong số này chúng tôi lại cân đối hỗ trợ địa phương 37.000 tỷ và cuối cùng
ngân sách trung ương còn 39.000 ngàn, để làm gì? để bộ giao thông làm đường, bộ
nông nghiệp làm thủy lợi nhỏ. Nhiều người nói thôi cân đối khó thì không hỗ trợ
địa phương nữa. Tôi nói thật là có nhiều dự án bây giờ không có tiền là không
xong. Chỉ cái đường vào nhà máy lọc dầu mà tôi cũng phải bàn với các anh ấy
suốt cả buổi chiều, không giải quyết nổi. Nguồn ít quá, cái tối thiểu cũng
không giải quyết được. Bây giờ không hỗ trợ các địa phương thì họ lấy tiền đâu
ra mà đầu tư.
Chỉ có điều là không cho làm
mới. Muốn làm mới phải báo cáo và thủ tướng đồng ý mới được làm. Bây giờ chặt
đến mức ấy. Và chúng ta đã dẹp bớt được gánh nặng khổng lồ của đầu tư dàn trải.
Nếu cứ nghiêm túc thế này thì
đến năm 2015 tình trạng dàn trải cơ bản sẽ cơ bản được giải quyết, những cái dở
dang trước đây sẽ cơ bản được hoàn thành. Nhưng rõ ràng mất một nhiệm kỳ
không có làm mới được cái gì. Và đó là sự gánh chịu rất nặng nề và cũng rất
kiên quyết của Chính phủ.
Vì vậy, nếu có không bố trí
được cho các đồng chí thì cũng vì hai mặt: một là ngân sách đang thâm hụt
một cách nghiêm trọng, chưa từng có. Trước đây, tổng chi đầu tư phát triển
trong vòng 5 năm trước, 2006-2010 bình quân là khoảng 35-37%, thậm chí năm đầu
40%, có những năm lên tới 42% so với GDP. Ví dụ GDP năm nay của chúng ta là 4,2
triệu tỷ (200 tỷ USD) , thì tổng đầu tư toàn xã hội vào cỡ 1,7-1,8
triệu tỷ. Nhưng nó cứ tụt dần, tụt dần. Nó tụt cái chi đầu tư của nhà nước thì
còn có lý chứ tụt tổng chi đầu tư toàn xã hội là có vấn đề vì đất nước ta đang
phát triển. Có nhiều người mang cái này ra so sánh với Pháp, với Đức bảo là ở
họ bố trí có mấy phần trăm, rất ít, sao VN nhiều thế. Tôi sang làm việc với
Đức, Pháp họ bảo là sao các ngài lại so sánh thế được nhỉ, chúng tôi đã có mấy
nghìn năm xây dựng rồi, cách đây hàng trăm năm chúng tôi đã có cơ sở vật chất
tốt hơn VN hiện nay, đường cao tốc, quốc lộ, đường ngang ngõ xóm của chúng tôi
xong từ bao giở bao giờ nên chúng tôi không phải làm thêm gì nữa. Tức là người
ta đã đầu tư hoàn chỉnh rồi, không cần đầu tư thêm về hạ tầng nữa. Còn chúng
ta, một đất nước mà đường không ra đường, chỗ nào cũng thiếu, thủy lợi chưa đủ…
So sánh khập khiễng.
Đến bây giờ, năm 2013 chỉ
còn 29,1% tổng đầu tư toàn xã hội, tức là mọi nguồn vốn huy động của dân,
tư nhân, nhà nước, đầu tư nước ngoài chỉ có được như thế. Năm 2014 chúng tôi
xây dựng trình Thủ tướng là hai năm còn lại phải đạt mức trên 6% GDP, nhưng
tình hình thực tế nó xấu hơn như vậy nên chúng tôi phải tính hai mức: mức một
là 5,8%, mức 2 là 6%, bàn trong Chính phủ nói thôi lấy mức thấp. Nhưng ngay cả
mức 5,8% thì cũng chỉ đạt trong điều kiện tổng vốn đầu tư toàn xã hội phải đạt
từ 30% trở lên. Muốn có trên 30% thì vốn ngân sách nhà nước mà Thủ tướng đã
thông báo theo kế hoạch trung hạn cho các địa phương của năm 2014 là 234.000 tỷ
đồng. Vậy mà bây giờ nó tụt một nhát xuống còn có 163.000. Tức là giảm rất
nhiều so với kế hoạch. Và như vậy dự báo tổng mức đầu tư toàn xã hội chỉ còn
26-27% thôi. Nếu như vậy thì không bao giờ chúng ta có thể đạt được mức tăng
trưởng 5,8%. Chúng tôi đã tính ra là cố gắng lắm thì chỉ đạt được 5%.
Tôi đã cảnh báo, đã làm văn bản khẩn cấp gửi Thủ tướng là không thể vẫn giữ
nguyên chỉ tiêu tăng trưởng 5,8 mà lại tùy tiện cắt đi tất cả các đầu tư.
Hiện nay, năng suất lao động
tác động đến tăng trưởng thường thì từ 19-21%. Vốn đầu tư tác động vào tăng
trưởng từ 57-60%. Năng suất tổng hợp gồm ba yếu tố: vai trò khoa học kỹ thuật,
mức độ áp dụng KHKT; thứ hai là trình độ quản lý; thứ ba là năng suất lao động
thì chúng ta chỉ đạt có 28% (trong khi có nước tiên tiến nó chiếm tới 60%).
Nền kinh tế của chúng ta chưa
thể thay đổi được. Gọi là tái cơ cấu nhưng đã làm được gì đâu mà tái cơ cấu,
mới loe hoe thôi. Tái cơ cấu khó lắm, là cả quá trình dài nhưng không thể nói
hôm nay ngày mai làm sao được. Giống như gia đình, đang nghèo như vậy bảo tái
cơ cấu ngay sao được, nhà cửa đập đi xây lại thì phải tiêu tiền chứ. Cho nên,
nếu không giữ được mức độ đầu tư hợp lý thì chúng ta sẽ không có tăng trưởng.
Mà không có tăng trưởng thì nó lại quay trở về vòng xoáy là hụt thu ngân sách,
hụt thu thì lại phải cắt giảm các thứ, cắt giảm an sinh xã hội, nghĩa là rơi
vào vòng luẩn quẩn.
Như vậy thì đòi hỏi phải tìm ra
đột phá. Các nước khi gặp suy thoái họ có các gói kích cầu. Nhưng kích cầu phải
theo cách của nó. Năm 2009 chúng ta đưa ra gói kích cầu 145.000 tỷ (8 tỷ USD
2009) thực sự chưa hiệu quả. Mà nó chính là một trong những nguyên nhân gây ra
lạm phát, bất ổn của nền kinh tế như hôm nay. Chúng ta cứ ào ạt là không được,
phải rất chặt chẽ.
Cho nên tôi mới nói rằng tại
sao chúng ta hôm nay phát hành trái phiếu, là bởi vì trái phiếu thì sẽ
không phải in thêm tiền, không phải gây lạm phát trực tiếp. Tức là chúng ta có
tiền nhưng không phải in thêm tiền. Nó vẫn là đồng tiền đang lưu hành trong
chúng ta, khi Chính phủ phát hành trái phiếu thì nhân dân mua, doanh nghiệp
mua, ngân hàng mua. Tiền của ngân hàng là tiền dân gửi tiết kiệm, đáng lẽ mang
ra đầu tư cho sản xuất, thì ông ấy dành một phần mua trái phiếu Chính phủ.
Nhưng tất nhiên nó cũng có tác động gián tiếp đến giá cả, giá cả có thể tăng
lên. Trái phiếu này chỉ dành để nâng cao hiệu quả đầu tư và góp phần tăng
trưởng. Bởi vì 1.400 công trình đang dở dang của các bộ, ngành, địa phương,
là đường quốc lộ, thủy lợi đang dở dang chỉ còn thiếu một ít thôi, bây giờ nếu
không cho nữa thì tất cả khoản tiền đổ vào trước đó sẽ vứt đi. Vậy thì phải
cho nó hoàn thành nốt đi, chứ không phải cho làm mới. Từ lúc tôi lên bộ trưởng
là không có danh mục nào mới cả, toàn là đi chữa cháy cái cũ đang làm
dở. Hôm qua tôi tính chỉ cần 14.000 tỷ thôi thì có thể hoàn thành 668 công
trình đang dở dang nằm ở các địa phương và các bộ. Công trình đã bỏ vào đó
1.000 tỷ rồi, bây giờ cần 100 nữa để hoàn thành thì chúng ta phải cho hoàn
thành nốt đi chứ. Bây giờ bảo thôi, không phát hành nữa, thì cái 1.000 tỷ kia
là vô nghĩa. Thứ hai là ODA có khoản người ta cho vay 40 năm, 60 năm, thế thì
chúng ta đã ký kết rồi, đã ký kết bao năm nay rồi, bây giờ mỗi năm cần
7.000-8.000 tỷ tiền vốn đối ứng nhưng ngân sách không còn tiền. Làm được
cái này, tức là bỏ ra 20-30 vốn đối ứng thì chúng ta có thể giải ngân được
16-17 tỷ USD. Mà đây là những công trình gì? Đó là cầu Cao Lãnh, cầu Vàm Cống,
cầu Nhật Tân, sân bay Nội Bài, sân bay Long Thành… Những công trình khổng lồ,
nếu không làm thì bỏ phí nguồn lực vô cùng lớn, đất nước không phát triển được.
Cho nên cân nhắc mãi, lẽ ra ngân sách bỏ ra, nhưng cuối cùng khó quá thì Chính
phủ đề nghị để trái phiếu giúp, Chính phủ lo vay thì Chính phủ trả.
Tôi phân tích như vậy để thấy
rằng đầu tư từ ngân sách năm nay là vô cùng nhỏ bé.
Vừa rồi cần 200 tỷ (10 triệu
USD) cho vùng dân tộc Trà Vinh. Không kiếm đâu ra, nhưng Thủ tướng bảo đây là
nhiệm vụ chính trị phải làm. Tôi bàn với anh Ninh mãi, cuối cùng anh NInh cắt
của bốn bộ, như Bộ Quốc phòng, giao thông mỗi bộ 50 tỷ. Đấy, đất nước nó khó
khăn thế, không tìm ra được nguồn vào!
Tôi nghĩ rằng phát hành vốn
trái phiếu Chính phủ không phải là để kích cầu nhưng để giải quyết cái tồn tại
và những cái thực sự đem lại hiệu quả. Cả đất nước có mỗi cái đường Quốc lộ 1
và quốc lộ 14 nói mãi mà không làm được. Thật ra đến hôm nay phải xong rồi. Các
đồng chí cứ nhớ lại xem năm ngoái lúc chúng tôi trình nghị quyết là trái phiếu
Chính phủ, đến khi Quốc hội thông qua chả hiểu thế nào nó lại thành trái phiếu
Chính phủ bảo lãnh. Tôi trình, anh Giàu trình, tôi bảo anh Giàu là ông đọc thế
nào mà nó lại sửa mẹ nó thành trái phiếu Chính phủ bảo lãnh. Hai cái khác nhau
hoàn toàn. Trái phiếu Chính phủ là Chính phủ phát hành, trái phiếu Chính phủ
bảo lãnh là doanh nghiệp phát hành Chính phủ bảo lãnh. Mà doanh nghiệp bây giờ
khó khăn, chết hết rồi, có phát hành được đâu, trong nước không mua, nước ngoài
không mua, cuối cùng một năm trôi qua rồi có phát hành được gì đâu, lãng phí
bao nhiêu tiền của. Vậy mà Quốc hội thống nhất 90% chả mấy ai phản đối. Nếu mà
có tiền thì Quốc lộ 1 thông xong xe nó thoát đi, Quốc lộ 14 xe đi ngon lành,
tạo điều kiện cho phát triển kinh tế xã hội.
Nếu tình hình vốn đầu tư như
thế này thì năm sau chưa chắc tăng trưởng 5,8% được đâu. Nhưng Thủ tướng bảo
tôi là thôi dần dần sẽ tìm cách rồi sẽ đủ cái tổng ấy, ông cứ để con số ấy, bây
giờ nghị quyết Bộ chính trị thông rồi, trung ương thông rồi mà ông bảo nó còn
có 5,1-5,2 thì ông chết. Nhưng tôi cứ báo trước cho các đại biểu trong tổ với
nhau biết là nếu không có những nguồn huy động thêm thì năm sau kinh tế khó
khăn. Nó đang hồng lên nhưng có khi nó cũng đang xám lại.
Vấn đề thứ hai tôi muốn nói là
vấn đề đổi mới, cách cách chúng ta phải tiến hành mạnh mẽ hơn. Ba cái đột phá
chúng ta nói nhiều quá nhưng làm không nhiều, nếu như không muốn nói là làm ít.
Một trong những vấn đề gây trở ngại. Quốc tế người ta đánh giá, theo nhiều tổ
chức quốc tế, mà mới đây nhất là bài viết của Lý Quang Diệu vô cùng sâu sắc. Lý
Quang Diệu là người bạn rất thân thiết với VN, các đồng chí lãnh đạo cao cấp
của Đảng, Nhà nước VN luôn mời, tham khảo ý kiến của ông ấy. Đó là con người
tài giỏi và chân thành với VN. Ông nhận xét rằng VN những năm vừa qua là được
rồi, nhưng hướng tới nếu cứ đi như thế này thì không ổn.
Chúng ta phải đổi mới căn bản,
triệt để thể chế kinh tế của chúng ta. Phải tiếp tục thị trường hóa thị trường
một cách mạnh mẽ, làm cho đất nước năng động. Ông Diệu nói rằng nếu cứ để thế
này chắc chắn kinh tế VN đi xuống, không phải đi ngang, rơi vào bẫy thu nhập trung
bình đâu. Chúng ta sẽ tụt hậu rất nhanh so với các nước bên cạnh. Chúng ta còn
đang lo lắng là chúng ta tụt hậu so với những nước mà trước đây, bây giờ không
dám so với Thái Lan, indonexia, Malaysia đâu, tôi đang lo rằng là cả với những
nước Campuchia, Lào – những nước trước đây quá lạc hậu so với chúng ta.
Một trong những vấn đề rất hệ
trọng, trung ương đã ghi rõ vào nghị quyết rồi, ba đột phá: đột phá thứ nhất là
về thể chế kinh tế; đột phá thứ hai là về nguồn nhân lực; đột phá thứ ba là xây
dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại. Tôi chỉ nói theo Đảng thôi chứ chưa nói
gì ngoài. Nhưng trong thể chế kinh tế là vấn đề trọng tâm, quyết định mọi thứ
khác. Thể chế kinh tế ở đây là gì, là tạo ra môi trường cho tất cả mọi thành
phần kinh tế để người ta có điều kiện thuận lợi nhất để phát huy tất cả những
gì trong khả năng người ta có thể làm được, để cho mỗi một chủ thể kinh tế mang
toàn bộ tài năng, tâm huyết của mình ra làm cho đất nước phát triển. Nôm na là
như vậy.
Hiện nay thể chế của chúng ta,
chúng ta nói rằng là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Không sai.
Nhưng bây giờ rạch ròi ra, thị trường là thế nào và định hướng Xã Hội Chủ
Nghĩa là thế nào? Không phải là chúng ta có một mô hình kinh tế thị
trường riêng biệt so với thế giới. Bởi kinh tế thị trường là cái thứ tinh hoa
của nhân loại rồi, nó là cái chung. Còn định hướng xã hội chủ nghĩa là vai trò
của nhà nước tham gia định hướng, điều tiết thị trường đó. Nếu chúng ta khái
quát rõ ràng như vậy thì nó sẽ tách bạch ra được, đỡ mắc. Phải nói rằng chúng
ta phải kinh tế thị trường, phải thị trường hơn nữa nhưng nhà nước có vai trò ở
đây. Ví dụ giá điện, suốt bao năm nay ngành điện kêu lỗ, vì chúng ta đưa ra cái
giá mà nói rằng để dân đỡ kêu. Giá điện của ta chỉ bằng khoảng 70% giá thế
giới, thậm chí bán dưới giá thành. Vậy thì sản xuất ra một sản phẩm bán dưới
giá thành thì ai chịu được. Bình thường một doanh nghiệp thì vỡ nợ mà chết. Thế
nhưng chúng ta đang duy trì cơ chế đó và có người cho rằng đó là xã hội chủ
nghĩa đấy. Hậu quả là gì? Lỗ. Mà lỗ thì không mở rộng đầu tư sản xuất được.
Muốn mở rộng thì ngân sách nhà nước phải bỏ vào, mà ngân sách lại không có thu.
Ở nước ngoài đầu tư sản xuất điện là do nhà đầu tư người ta bỏ tiền ra, đâu
phải do nhà nước. Làm gì có chuyện một hàng hóa mà ai ai cũng phải dùng nhưng
chúng ta lại bao cấp, không có thị trường gì cả. Kết quả là doanh nghiệp người
ta không dám nhảy vào, để cho ông doanh nghiệp nhà nước ôm hết. Nhà đầu tư nước
ngoài không muốn vào đầu tư sản xuất điện. Không có người đầu tư nhưng những
ngành sản xuất nhờ vào điện như xi măng, thép nó nhảy vào ào ạt, không cản
được. Đây là hai cái thằng mà tỷ trọng giá điện trong giá thành rất lớn. Tại
sao họ nhảy vào? Là vì họ ăn trong cái giá điện của chúng ta chỉ bằng 70% của
thế giới. Cho nên nhà máy xi măng đang thừa mứa, nhưng tới đây lại có thêm
những nhà máy xi măng được khởi công. Thép cũng vậy, họ mua phôi về sản xuất ra
thép để bán và ăn lời trong cái giá điện. Nhà nước bù cho điện thì doanh nghiệp
nước ngoài và trong nước lấy tất. Nhân dân không được gì, nhà nước thì mất đơn
mất kép. Vậy thì phải làm thế nào? Chúng ta phải nâng lên, theo cơ chế thị
trường, ít nhất giá cả phải bằng giá thành cộng với lãi hợp lý. Bán đúng giá
như vậy thì các nhà đầu tư nước ngoài sẽ nhảy vào đầu tư vào điện.
Vậy xã hội chủ nghĩa ở đâu?
Chính việc nâng giá như vậy để những người có tiền, những doanh nghiệp phải
dùng đúng giá, chúng ta sẽ lấy tiền nhà nước hỗ trợ cho người nghèo, người có
công với cách mạng, vì làm như vậy sẽ có một nguồn tiền khổng lồ (không phải bỏ
ngân sách đầu tư, lại thu được thuế). Đấy là chủ nghĩa xã hội. Người nghèo,
người có công dùng 100 số được nhà nước trả tiền thay, rất rõ ràng. Còn bây giờ
mình cứ bảo để giá như vậy thì họ cũng không rõ là nhà nước cho hay không, cho
bao nhiêu.
Tôi chỉ lấy ví dụ như vậy để
nói rõ rằng đâu là kinh tế thị trường, đâu là quản lý nhà nước. Hội đồng lý
luận cứ tranh luận mãi, cứ muốn tìm ra mô hình kinh tế thị trường xã hội
chủ nghĩa khác cái kia thế nào, cứ loay hoay mãi mà có tìm ra đâu.
Đấy, đổi mới thể chế kinh tế là
như vậy. Còn rất nhiều vấn đề nữa. Trong cái báo cáo bộ trình ra Chính phủ là
có đầy đủ lời tôi nói. Tôi gay gắt, đúng như hôm nay tôi đang nói.
Trong y tế, bác sỹ giỏi như
vậy, ngang với Singapore, sang Sinh khám mất mấy nghìn, nhưng ta thì bắt bác sỹ
thế, lương chỉ được vậy thôi, để nó khó khăn nên phải lấy phong bì. Ông bác sỹ
có thể được 30 triệu tháng (1.500 USD). Các nước lương rất cao, còn ta lại rất
thấp. Còn hỗ trợ dân nghèo phải bằng cách mua thẻ bảo hiểm y tế, để họ trả ít
tiền thôi. Còn lương cao như tôi và các anh, những người còn cao hơn chúng ta
nữa, phải trả giá cao hơn.
Chẳng ở đâu mà 1,8-2 triệu
người trong đơn vị sự nghiệp được nuôi tất. Bây giờ họ còn bảo thủ hơn. Họ bảo
thôi, cái phần nhà nước chừng này, còn phần mình làm thêm thì mình đút túi.
Trường đại học cũng vậy. Tại sao cho con đi nước ngoài tốn cả triệu đô la, mà
người ta sang đây mở trường lại không cho lấy phí cao. Trường đại học mà không
tự chủ gì cả, như một đơn vị thụ động hành chính sự nghiệp. Tiền dạy thêm làm thêm
thì đút hết vào túi chúng nó, còn cân đối bắt nhà nước chịu.
Một nền kinh tế như thế thì không bao giờ có thể phát
triển được. Cho nên thể chế là cái quyết định.
Vừa rồi tôi sang WB thuyết
trình, người ta bảo lâu lắm rồi mới có ông bộ trưởng VN sang đây, các nước lãnh
đạo sang thường xuyên. Tôi nói về 25 năm đổi mới ở VN và bài học rút ra. Họ đến
dự rất đông, hỏi rất nhiều câu hóc búa. Tôi nói thẳng những điều như hôm nay.
Họ nói rằng nếu làm được như vậy thì VN sẽ tiến lên.
VN phải đổi mới, không đổi mới
thì không tiến lên được. Tôi đã báo cáo trước CP. Thế rồi sang bên kia cứ gọt
dần, ra trung ương gọt thêm nữa, đến Quốc hội thì không có lời tôi nói, hoặc có
thì có một tí thôi.
Trong kinh tế thị trường không
thể có chuyện muốn đi đường tốt mà không chịu nộp phí, khám chữa bệnh chất
lượng cao lại không mất tiền, không thể có chất lượng giáo dục tốt mà lại không
có tiền.
Không phải chỉ có chúng ta xã
hội chủ nghĩa mới lo cho dân. Thằng Obama nó chấp nhận đóng cửa Chính phủ vì nó
thiếu tiền. Mỹ nó nâng trần nợ công cả trăm lần rồi. Cái chính là nó muốn phản
đối Obama chính sách hỗ trợ bảo hiểm y tế cho dân nghèo. Đấy người ta lo cho
dân nghèo như vậy, đâu chỉ có mình lo cho dân nghèo.
Đổi mới, chắc chắn phải tiến
hành mạnh mẽ hơn, thì chúng ta mới thoát ra khỏi nghèo đói được. Thôi nhiệm kỳ
này không làm được gì thì phải chuẩn bị cho nhiệm kỳ tới.
Lý Quang Diệu nói nhiều về VN,
cả cái xấu, và ông kết rằng người VN rất thông minh, rất giỏi, và tôi tin rằng
họ sẽ sớm nhận ra cái sai của họ, họ sẽ thay đổi.
Tôi xin nói một điều cuối cùng,
tài nguyên lớn nhất của VN không phải là khoáng sản, dầu khí. Tôi nói thật 5 năm nữa hết
dầu khí là không còn cái gì để thu. Chúng ta đào bới tài nguyên thô
đi bán hết rồi. Dầu khí từ 18 triệu tấn, xuống dần 17, 15, 14 rồi 1 triệu và
cuối cùng là đóng cửa. Và chúng ta sẽ tụt hậu. Nhưng tài nguyên lớn nhất của VN
là con người. Người VN rất thông minh, nhưng chúng ta đã khai thác tài nguyên
này thế nào? Tôi hỏi các đồng chí, tôi là bộ trưởng, tôi muốn nhận một cháu học
tiến sỹ giỏi về có được không. Không nhận được. Tôi muốn loại mấy đứa kém ra,
nó sẽ kiện tôi mất chức bộ trưởng. Tôi muốn nhận kỹ sư tin học giỏi, đang làm
bên ngoài 50 triệu/tháng, tôi nghĩ về đó cậu ấy sẽ làm thay được việc của nhiều
người khác. Nhưng tôi không nhận được, vì không trả lương như vậy được. Bộ máy
nhà nước xây dựng chính sách mà dốt thì làm sao có chính sách tốt được. Vậy thì
làm sao mà thu hút và sử dụng nhân tài.
Cái nữa là vai trò cá nhân
không có. Cái gì cũng tập thể. Sợ không dám làm. Bây giờ đòi bỏ phiếu tín nhiệm
các bộ trưởng. Thể chế thì một đảng, học lại theo kiểu phương tây đa đảng. Thưa
các đồng chí nếu trao quyền cho tôi quyết tất thì tôi thừa sức chịu trách nhiệm
trước Quốc hội. Và một ngày làm không được tôi xin từ chức ngay. Mình có quyết
được cái quái gì. Mình đề xuất bao nhiêu chế độ, chính sách nhằm đổi mới đất
nước, cuối cùng chả thấy đâu. Vậy thì quyết cái gì? Làm sao mà chịu được, làm
sao mà đổi mới được.
Chúng ta cần thay đổi thể chế
để quyền đi đôi với trách nhiệm. Không làm được thì từ chức, không từ chức thì
tôi gạch tên ông. Phải thế mới được. Còn bây giờ thì tốt xấu lẫn lộn, thành
tích cũng chẳng biết của ông nào, sai cũng chẳng biết của ông nào.
Nhiều thứ lộn xộn, mệt mỏi lắm,
nên tôi nói các đồng chí là nếu chúng ta không đổi mới thì chúng ta sẽ chết
thôi, chúng ta sẽ củ mài ăn xuống thôi.
Người ta cứ kể câu chuyện rằng
vứt một thằng VN xuống hố thì nó lên được, nhưng vứt ba thằng xuống thì chúng
nó chết hết vì chúng kéo nhau xuống, còn bỏ ba thằng Trung Quốc xuống thì cả ba
chúng nó đều lên được. Người VN chỉ cá nhân, không làm việc được cùng nhau. Nếu
thế thì chỉ có chết.
Bùi Quang Vinh
No comments:
Post a Comment