Dương
Danh Huy (Quỹ Nghiên cứu Biển Đông)
25-5-2012
Ngày
21/5/2012 66 người Việt gửi một bức thư đến đại sứ Philippines ở Việt Nam để
bày tỏ sự ủng hộ cho Philippines trong cuộc đối đầu với Trung Quốc tại bãi cạn
Scarborough.
Bức thư này đưa ra
những điểm chính:
-
Ủng hộ “quyền chủ quyền” của Philippines trong khu vực bãi cạn Scarborough.
-
Phản đối việc Trung Quốc dùng đường 9 đoạn nhằm chiếm đoạt vùng đặc quyền kinh
tế và thềm lục địa của Philippines, Việt Nam và một số nước ASEAN khác.
-
Phản đối “các hành động bất hợp pháp, đe dọa dùng vũ lực” của Trung Quốc.
-
Ủng hộ đề nghị của Philippines đưa tranh chấp bãi cạn Scarborough ra Tòa án
Luật Biển Quốc tế.
-
Kêu gọi chính phủ và nhân dân các nước ASEAN “đoàn kết với và giúp đỡ
Philippines bảo vệ quyền chủ quyền trong khu vực [bãi cạn Scarborough] cũng như
quyền chủ quyền của mỗi nước và của cả khối ASEAN theo Công ước Liên Hợp Quốc
về Luật Biển 1982”.
Ngày
22/5/2012 báo Manila Times đăng bài trên trang đầu về bức thư này, với toàn bộ
danh sách những người ký tên. Như vậy sự ủng hộ đó đã được đưa đến toàn bộ nước
Philippines, từ người dân đến tổng thống, và khả năng là đến cả các đại sứ quán
các nước ASEAN tại Philippines.
Điều
đặc biệt nhất về bức thư này là đây là lần đầu tiên mà người dân một nước ASEAN
viết thư ngỏ ủng hộ một nước khác trong các tranh chấp tại Biển Đông.
Trên
phương diện nội bộ Việt Nam, bức thư này cũng đặc biệt vì có thể cho rằng đó là
một hiện thực của ý tưởng “ngoại giao nhân dân” và nằm trong việc “phát huy sức
mạnh toàn dân tộc” mà báo chí Việt Nam đã từng đề cao như là những yếu tố cần
thiết trong tranh chấp Hoàng Sa, Trường Sa và Biển Đông.
Tuy nhiên, vẫn cần phải hỏi các câu hỏi như “Có nên ủng
hộ Philippines hay không?” và “Nếu nên thì ủng hộ như thế có vấn đề gì không?”.
Ở
đây cần khẳng định rằng bãi cạn Scarborough là hoàn toàn tách biệt với quần đảo
Trường Sa, và Việt Nam không có tranh chấp chủ quyền hay vùng đặc quyền kinh tế
hay thềm lục địa với Philippines hay Trung Quốc trong khu vực đó.
Trong
bối cảnh rộng hơn, người Việt quan tâm đến tranh chấp biển đảo biết rõ
Philippines là một trong những đối thủ của Việt Nam trong tranh chấp Trường Sa,
trong quá khứ Philippines đã có hành vi gây thiệt hai cho Việt Nam, bất lợi cho
chính họ, và không ai có thể chắc chắn trong tương lai Philippines sẽ hành xử
thế nào.
Vì
vậy, về câu hỏi “Có nên ủng hộ Philippines hay không?”, có những ý kiến cho
rằng Philippines là đối thủ, đã gây phương hại cho Việt Nam trong quá khứ, có
thể gây phương hại trong tương lai, bãi cạn Scarborough lại không dính dáng gì
đến mình, hãy để mặc cho họ “chết”.
Ngược
lại, cũng có ý kiến cho rằng nếu Trung Quốc áp đặt được đường chữ U tại khu vực
bãi cạn Scarborough thì điều đó sẽ bất lợi cho Việt Nam trong những khu vực
liên quan đến Việt Nam. Ngoài ra, có thể cho rằng nếu đối thủ Philippines đó
hợp tác với Việt Nam trong việc chống đường chữ U thì vẫn có lợi cho Việt Nam,
và giảm phần nào rủi ro từ họ cho Việt Nam, hơn là nếu họ là đối thủ và không
hợp tác. Hiện nay và trong tương lai có thể thấy được nguy cơ cho Việt Nam là
từ Trung Quốc hơn là từ Philippines, cho nên việc hợp tác với Philippines để
đối phó với nguy cơ từ Trung Quốc là hợp lý.
Để
có được sự hợp tác đó, Việt Nam và Philippines phải có một quá trình ngoại giao
không ít khó khăn, và không bảo đảm là sẽ thành công. Việc gửi thư ủng hộ
Philippines góp phần tạo điều kiện cho quá trình đó bằng hai cách: (1) nhắc nhở
các nhà hoạch định chính sách Việt, Phi là Việt Nam và Philippines cần hợp tác
để chống đường chữ U, và (2) gây thiện cảm với người dân, giới báo chí và chính
khách Philippines.
Không
những thế, sự ủng hộ cho Philippines từ các cá nhân người Việt không ràng buộc
nước Việt Nam vào bất cứ nghĩa vụ nào. Trung Quốc cũng không nói được đó là
chính phủ Việt Nam chống Trung Quốc. Giả sử như cuối cùng Philippines không bao
giờ cộng tác với Việt Nam đi nữa, thì việc gửi bức thư đó cũng là một động thái
cao quý, góp phần chống lại đường chữ U, và không có giá phải trả cho Việt Nam.
Vì
vậy, xét trên phương diện lợi ích cho Việt Nam, nếu đi xa hơn tâm lý
“Phillipnes xấu với mình, cho nó chết, nó không ủng hộ mình, dại gì hủng hộ nó”
thì việc gửi thư ủng hộ Philippines này là thực tiễn vì nó trực tiếp chống
đường chữ U, góp phần tạo điều kiện cho việc hợp tác chống đường chữ U và cho
việc giảm rủi ro từ Philippines cho Việt Nam (những điều đó không có nghĩa
không còn tranh chấp giữa Việt Nam và Philippines), mà không đòi hỏi Việt Nam
phải trả cho Philippines giá gì.
Xét về mặt nội dung của bức thư, tức là về câu hỏi “Ủng
hộ như thế có vấn đề gì không?”, những người soạn thư có một số lựa chọn chính.
Lựa
chọn thứ nhất: Những
người soạn thư có thể ủng hộ chủ quyền Philippines tại bãi cạn Scarborough,
nhưng họ đã lựa chọn không làm điều đó. Hiện nay chưa rõ chủ quyền tại bãi cạn
Scarborough, tức là chủ quyền đối với các mỏm đá cao hơn mặt nước và lãnh hải
12 hải lý của chúng, thuộc về nước nào. Nếu ủng hộ một bên trong vấn đề chủ
quyền thì có khả năng là ủng độ điều sai, cho nên tránh ủng hộ một bên là chính
đáng. Bên cạnh đó, nếu ủng hộ một bên trong vấn đề chủ quyền trong khi chưa
biết bên nào là đúng thì có thể bị cho là làm điều không công bằng vì vụ lợi
cho Việt Nam, chứ không phải hành động vì công lý, và như vậy có thể phản tác
dụng. Vì vậy, việc bức thư không ủng hộ bên nào trong vấn đề chủ quyền là chuẩn
xác.
Lựa
chọn thứ nhì: Những
người soạn thư có thể ủng hộ Philippines trên cơ sở chống các hành động lấn
lướt hay đe dọa bạo lực từ phía Trung Quốc, phê phán Trung Quốc gây căng thẳng
và bất ổn định cho khu vực, ủng hộ việc Philippines đề nghị đưa tranh chấp ra
Tòa án Luật Biển Quốc tế, nhưng không nghiêng về bên nào trong các vấn đề đá
hay biển là thuộc về nước nào. Những người soạn thư có thể thêm vào đó sự lên
án việc Trung Quốc dùng đường chữ U để tạo yêu sách chồng lấn lên vùng đặc
quyền kinh tế và thềm lục địa của các nước hữu quan. Lựa chon thứ nhì là hợp
lý, cẩn trọng và bao hàm được mục đích chính: chống đường chữ U.
Lựa
chọn thứ ba: Có
thể đi xa hơn nữa và thêm vào lựa chọn thứ nhì sự ủng hộ cho quyền chủ quyền
của Philippines trong khu vực bãi cạn Scarborough. Điểm tế nhị ở đây là “quyền
chủ quyền trong khu vực bãi cạn Scarborough” (một cụm thuật ngữ ám chỉ về vùng
đặc quyền kinh tế và thềm lục địa) là khác với “chủ quyền tại bãi cạn Scarborough”
(ám chỉ về các mỏm đá cao hơn mặt nước và lãnh hải 12 hải lý của chúng). Lựa
chọn này không đi xa bằng lựa chọn thứ nhất: nó không ủng hộ chủ quyền của bên nào đối
với các mỏm đá cao hơn mặt nước và lãnh hải 12 hải lý của chúng, nhưng nó ủng hộ quyền chủ quyền
của Phi trong khu vực, tức là cho rằng vùng đặc quyền kinh tế trong khu vực đó
thuộc về Philippines.
Trên
phươngdiện pháp lý, có thể giải thích sự ủng hộ trong lựa chọn thứ ba với lập
luận vùng đặc quyền kinh tế trong khu vực đó thuộc về đảo Luzon của Philippines
thay vì thuộc về các mỏm đá cao hơn mặt nước tại bãi cạn Scarborough, bất kể
nước nào có chủ quyền đối với các mỏm đá đó.
Nội
dung của bức thư là sự lựa chọn thứ ba. Tác giả bài viết này cho rằng đó là sự
ủng hộ tối đa có thể dành cho Philippines mà vẫn nằm trong sự công bằng, và nó
hoàn toàn phù hợp với pháp lý.Việc ủng hộ Philippines trong vấn đề vùng đặc
quyền kinh tế trong khu vực bãi cạn Scarborough cũng là cụ thể hóa việc chống
đường chữ U.
Tuy
nhiên, vẫn tồn tại câu hỏi là đi xa đến mức thứ ba đó có phương hại gì cho Việt
Nam hay không. Theo ý kiến của tác giả, nó không gây ra phương hại gì.
Thứ
nhất, Việt Nam không có yêu sách biển đảo gì trong khu vực bãi cạn Scarborough
cho nên bức thư không có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi gì của Việt Nam.
Thứ
nhì, bức thư không nói gì về chủ quyền (tức là đối với đảo, đá và lãnh hải 12
hải lý) mà chỉ nói về quyền chủ quyền (thông thường được hiểu là đối với vùng
biển cách đảo đá hơn 12 hải lý), cho nên không thể suy diễn gián tiếp gì về, hay
gây phương hại cho, vấn đề chủ quyền, thí dụ như đối với các đảo, đá ở Hoàng
Sa, Trường Sa.
Vậy bức thư đó có ý nghĩa gián tiếp gì cho vấn đề vùng
đặc quyền kinh tế và thềm lục địa ở khu vực Hoàng Sa, Trường Sa hay không?
Có
thể nói rằng nếu những người ký tên cho rằng các mỏm đá tại bãi cạn Scarborough
không giành được phần nào của vùng đặc quyền kinh tế từ đảo Luzon, mà sau này
lại cho rằng những mỏm đá giống chúng hoặc nhỏ hơn ở Hoàng Sa, Trường Sa lại
giành được từ đảo Hải Nam, Palawan, Borneo, thì sẽ thiếu nhất quán.Nhưng điều
đó không quan trọng vì (a) Trước sau gì thì cũng thiếu hợp lý, thiếu hợp pháp,
nếu dùng những mỏm đá cao hơn mặt nước nhỏ như cái chiếu để đòi giành vùng đặc
quyền kinh tế từ những vùng lãnh thổ có bờ biển dài hàng trăm km, (b) Nếu chúng
ta đòi như thế thì người khác cũng có thể đòi ngược lại nhằm xâm lấn vào vùng
đặc quyền kinh tế từ bờ biển đất liền nước ta, (c) Nếu họ muốn, những người ký
tên vẫn có thể dùng nhiều đảo, đá khác, thí dụ như lớn hơn các mỏm đá tại bãi
cạn Scarborough, trong hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa, để đòi giành vùng đặc
quyền kinh tế, (d) Một bức thư của 66 người dân không có tính cách ràng buộc
pháp lý hay chính trị cho nước Việt Nam, và Việt Nam vẫn hoàn toàn có tự do để
lựa chọn lập trường của mình trong tuyên bố cũng như trong đàm phán.
Vì
vậy, việc gửi bức thư đó là một hành động độc đáo góp phần vào những viên gạch
tạo điều kiện cho việc xây dựng một sự hợp tác giữa Việt Nam và Philippines
nhằm chống đường chữ U mà không gây phương hại gì cho Việt Nam. Hiện nay còn quá
sớm để biết có thể xây dựng được sự hợp tác đó hay không. Nhưng góp phần đặt
những viên gạch tạo điều kiện như thế vẫn là hay hơn hẳn không làm gì. Câu hỏi
kế tiếp là người dân và chính phủ Việt Nam và Philippines có thể làm gì để xây
lên trên những viên gạch đó.
D.D.H.
Tác
giả gửi trực tiếp cho BVN
-------------------------------------
Về
bản lên tiếng ủng hộ Phi Luật Tân trong vấn đề tranh chấp bãi cạn Scarborough. -
Trương Nhân Tuấn
Thư
gửi Ngài Jerril Galban Santos, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền nước Cộng hòa
Philippines tại Việt Nam
No comments:
Post a Comment