Trung Quốc đã tìm
ra điểm nhạy cảm của ông Trump: đất hiếm
Osmond Chia, Phóng viên kinh doanh
BBC News Tiếng Việt
17 tháng 10 2025, 16:35 +07
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c1k0np43g2zo
Tuần trước, Bộ Thương mại Trung Quốc đã công
bố một tài liệu có tên "Thông báo số 62 năm 2025".
Đó không chỉ là một công văn hành chính đơn
thuần. Văn bản này đã làm rung chuyển thỏa thuận đình chiến thuế quan mong manh
với Hoa Kỳ.
Thông báo nêu chi tiết các hạn chế mới toàn
diện đối với xuất khẩu đất hiếm, một động thái thắt chặt quyền kiểm soát của Bắc
Kinh đối với nguồn cung khoáng sản quan trọng toàn cầu - và nhắc nhở Tổng thống
Mỹ Donald Trump về mức độ ảnh hưởng của Trung Quốc trong cuộc thương chiến.
Trung Quốc gần như độc quyền trong việc chế
biến đất hiếm - nguyên liệu thiết yếu cho việc sản xuất nhiều thứ, từ điện thoại
thông minh đến máy bay chiến đấu.
Theo quy định mới, các công ty nước ngoài hiện
cần sự chấp thuận của chính phủ Trung Quốc mới được phép xuất khẩu các sản phẩm
dù chỉ chứa một lượng nhỏ đất hiếm, đồng thời phải khai báo mục đích sử dụng.
Tổng thống Mỹ Donald Trump phản ứng lại bằng
cách đe dọa sẽ áp đặt thêm thuế quan 100% đối với hàng hóa Trung Quốc và áp đặt
các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với các phần mềm quan trọng.
"Đây là cuộc chiến giữa Trung Quốc và thế
giới. Họ đã chĩa bazooka vào chuỗi cung ứng và nền tảng công nghiệp của toàn bộ
thế giới tự do và chúng tôi sẽ không chấp nhận điều đó," Bộ trưởng Tài
chính Mỹ Scott Bessent phát biểu.
Hôm 16/10, Trung Quốc nói Mỹ đã "cố tình
gây ra sự hiểu lầm và hoảng loạn không cần thiết" về các hạn chế đất hiếm.
"Miễn là các đơn xin cấp phép xuất khẩu
tuân thủ và dành cho mục đích dân sự thì sẽ được chấp thuận," một người
phát ngôn của Bộ Thương mại Trung Quốc cho hay.
Tuần này, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới
cũng áp dụng mức phí cảng mới đối với tàu của nhau.
Cuộc chiến lần này bùng nổ đã chấm dứt nhiều
tháng tương đối yên bình sau khi các quan chức hàng đầu của Mỹ và Trung Quốc đạt
được thỏa thuận đình chiến vào tháng Năm.
Cuối tháng này, ông Trump và Chủ tịch Trung
Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ gặp nhau và các chuyên gia đã nói với BBC rằng
các hạn chế về đất hiếm sẽ mang lại cho Trung Quốc lợi thế.
Giảng viên kinh doanh quốc tế Naoise McDonagh
từ Đại học Edith Cowan của Úc nhận định các biện pháp kiểm soát mới của Trung
Quốc chắc chắn sẽ "gây sốc hệ thống" vì nhắm vào các điểm yếu trong
chuỗi cung ứng của Mỹ.
Ông nói thêm: "Thời điểm này thực sự đã
làm đảo lộn tiến độ đàm phán mà người Mỹ mong muốn".
Khoáng sản chất hiếm đóng vai trò hết sức
quan trọng trong việc sản xuất máy bay chiến đấu như F-35
Khoáng sản đất hiếm rất cần thiết cho việc sản
xuất một loạt các công nghệ như tấm pin mặt trời, ô tô điện và thiết bị quân sự.
Chẳng hạn, ước tính một máy bay chiến đấu
F-35 cần hơn 400kg đất hiếm cho lớp phủ tàng hình, động cơ, radar và các bộ phận
khác.
Natasha Jha Bhaskar từ công ty tư vấn Newland
Global Group cho hay xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc cũng chiếm khoảng 70%
nguồn cung kim loại của thế giới được sử dụng cho nam châm trong động cơ xe điện.
Nhà nghiên cứu khoáng sản quan trọng Marina
Zhang từ Đại học Công nghệ Sydney bình luận Bắc Kinh đã nỗ lực để giành được vị
thế thống trị về năng lực chế biến đất hiếm toàn cầu.
Bà nói thêm rằng Trung Quốc đã phát triển một
nguồn nhân lực dồi dào trong lĩnh vực này, còn mạng lưới nghiên cứu và phát triển
của họ thì đã đi trước các đối thủ cạnh tranh nhiều năm.
Mặc dù Mỹ và các nước khác đang đầu tư mạnh mẽ
để phát triển các nguồn cung cấp đất hiếm thay thế cho Trung Quốc, nhưng họ vẫn
còn một chặng đường dài để đạt được mục tiêu đó.
Với trữ lượng đất hiếm dồi dào, Úc được đánh
giá là một đối thủ tiềm năng của Trung Quốc. Tuy nhiên, bà Zhang đánh gi cơ sở
hạ tầng sản xuất của Úc vẫn còn kém phát triển, khiến việc chế biến đất hiếm
tương đối tốn kém.
"Ngay cả khi Mỹ và tất cả các đồng minh
đưa việc chế biến đất hiếm thành một dự án quốc gia, tôi cho rằng sẽ mất ít nhất
5 năm nữa mới có thể bắt kịp Trung Quốc."
Các hạn chế mới mở rộng thêm các biện pháp mà
Bắc Kinh đã công bố hồi tháng Tư, vốn đã gây ra cuộc khủng hoảng nguồn cung
toàn cầu, trước khi một loạt các thỏa thuận với châu Âu và Mỹ được ký kết, giúp
giảm bớt tình trạng thiếu hụt.
Số liệu chính thức mới nhất từ Trung Quốc cho thấy xuất khẩu các khoáng sản
quan trọng đã giảm hơn 30% trong tháng Chín so với cùng kỳ năm ngoái.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng nền
kinh tế Trung Quốc khó có thể bị ảnh hưởng do sự sụt giảm xuất khẩu mặt hàng
này.
Giáo sư Sophia Kalantzakos từ Đại học New
York cho hay đất hiếm chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong nền kinh tế trị giá
18.700 tỷ đô la mỗi năm của Trung Quốc.
Một số ước tính cho thấy giá trị xuất khẩu đất
hiếm chỉ chiếm chưa đến 0,1% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hàng năm của Trung Quốc.
Bà nói rằng mặc dù giá trị kinh tế của đất hiếm
đối với Trung Quốc có thể nhỏ, nhưng giá trị chiến lược lại "rất lớn",
vì nguyên liệu này mang lại cho Bắc Kinh nhiều đòn bẩy hơn trong các cuộc đàm
phán với Mỹ.
Mặc dù cáo buộc Trung Quốc "phản bội",
Bộ trưởng Bessent vẫn để ngỏ khả năng đàm phán.
"Tôi tin rằng Trung Quốc sẵn sàng thảo
luận và tôi lạc quan rằng điều này có thể xuống thang," ông nói. Trong cuộc
gặp với giám đốc điều hành tập đoàn đầu tư Blackstone của Mỹ, Stephen
Schwarzman, vào hôm 16/10, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cũng nhấn mạnh sự
cần thiết của các cuộc đàm phán.
"Hai bên nên tham gia vào giao tiếp hiệu
quả, giải quyết thỏa đáng các bất đồng và thúc đẩy sự phát triển ổn định, lành
mạnh và bền vững của quan hệ Trung-Mỹ," Bộ Ngoại giao Trung Quốc trích lời
phát biểu của ông Vương.
Những gì Trung Quốc đã làm gần đây là
"chuẩn bị chu đáo" trước các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ, Giáo sư
Kalantzakos nhận định.
Bà Bhaskar cho biết, bằng cách hạn chế xuất
khẩu đất hiếm, Bắc Kinh đã tìm thấy "đòn bẩy tức thời tốt nhất" để
gây áp lực buộc Washington phải đạt được một thỏa thuận có lợi.
Các quan chức cấp cao của Mỹ là Scott Bessent (trái) và Jamieson Greer nói Trung
Quốc "không đáng tin cậy"
Giáo sư Jiao Yang từ Đại học Quản lý
Singapore tin rằng mặc dù Bắc Kinh nắm giữ lợi thế trong ngắn hạn, Washington vẫn
có một số lựa chọn chiến lược.
Giáo sư Jiao cho hay Mỹ có thể đề nghị giảm
thuế quan, điều có thể hấp dẫn Bắc Kinh vì chiến tranh thương mại đã tác động nặng
nề đến các nhà sản xuất của nước này.
Nền kinh tế Trung Quốc phụ thuộc vào thu nhập
từ hàng hóa sản xuất và xuất khẩu. Các số liệu chính thức mới nhất cho thấy xuất
khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm 27% so với một năm trước.
Giáo sư McDonagh nói rằng Washington cũng có
thể đe dọa áp đặt thêm các hạn chế thương mại lên Trung Quốc để cản trở nỗ lực
phát triển lĩnh vực công nghệ của nước này.
Chẳng hạn, Nhà Trắng đã nhắm vào nhu cầu chất
bán dẫn cao cấp của Trung Quốc bằng cách chặn việc mua các chip tiên tiến nhất
của Nvidia.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng điều đó có
thể chỉ có ít tác động.
Giáo sư McDonagh cho hay các biện pháp nhắm
vào ngành công nghệ của Bắc Kinh có thể làm chậm tốc độ tăng trưởng của Trung
Quốc nhưng sẽ không "ngăn chặn hoàn toàn" nền kinh tế này.
Ông nói thêm rằng, với chiến lược kinh tế gần
đây, Trung Quốc đã cho thấy họ sẵn sàng chấp nhận khó khăn để đạt được các mục
tiêu dài hạn.
"Trung Quốc có thể tiếp tục ngay cả khi
chi phí tăng cao hơn nhiều do các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ.
"Nhưng nếu Trung Quốc cắt đứt nguồn cung
cấp đất hiếm, điều đó thực sự có thể ngăn chặn ngành công nghiệp của tất cả các
nước. Đó là sự khác biệt lớn."
No comments:
Post a Comment