Madagascar :
Cách mạng "Gen Z" hay đảo chính quân sự?
Chi
Phương - RFI
Đăng
ngày: 16/10/2025 - 13:27
.
Những tuần
vừa qua, nhiều cuộc biểu tình do giới trẻ thuộc thế hệ Gen Z lãnh đạo đã nổ ra
tại Madagascar để thể hiện bất bình đối với chính phủ. Đất nước thuộc nhóm
nghèo nhất thế giới rơi vào khủng hoảng chính trị sau khi phong trào phản kháng
của nhân dân buộc tổng thống Andry Rajoelina rời khỏi hòn đảo, dẫn đến việc
quân đội lên nắm quyền.
HÌNH
:
Lực
lượng CAPSAT tại thủ đô Antananarivo, Madagascar, ngày 14/10/2025. AP -
Brian Inganga
Tại
thủ đô Antananarivo, hôm 25/09, hàng ngàn người trẻ tuổi xuống đường, giơ cao
đèn pin điện thoại, ban đầu là để phản đối tình trạng cúp điện và cúp nước trên
diện rộng và tình trạng nghèo đói cùng cực ở một bộ phận lớn dân số Madagascar.
Hưởng ứng những lời kêu gọi tham gia phong trào Gen Z Mada được loan tải rộng
rãi trên mạng xã hội, các cuộc biểu tình tự phát dần lan rộng, thể hiện sự phẫn
nộ đối với giới lãnh đạo đất nước, bất mãn về tình trạng dịch vụ công kém, lên
án tình trạng tham nhũng và nạn gia đình trị.
Công
đoàn Đoàn kết Madagascar, một trong những tổ chức lao động có ảnh hưởng nhất đất
nước, và các chính đảng đối lập cũng gia nhập phong trào của Gen Z, bên cạnh lực
lượng xã hội dân sự, từ sinh viên, giáo viên cho đến công chức. Những cuộc biểu
tình ban đầu diễn ra ôn hoà nhưng dần trở nên bạo lực do các cuộc đụng độ với lực
lượng an ninh. Hơn 20 chục người đã bỏ mạng vào cuối tháng 9, theo số liệu của
Liên Hiệp Quốc.
Quân
đội gia nhập phong trào biểu tình của Gen Z
Tình
hình đã leo thang vào cuối tuần trước, khi tổng thống Rajoelina cảnh báo một “âm
mưu chiếm đoạt quyền lực bất hợp pháp và bằng vũ lực” đang diễn ra.
Thêm vào đó, đơn vị quân đội tinh nhuệ CAPSAT ( Đơn vị hành chính và kỹ
thuật), được coi là lực lượng đóng vai trò then chốt trong việc đưa ông
Rajoelina lên nắm quyền trong cuộc đảo chính năm 2009, đã tham gia vào phong
trào biểu tình ở trung tâm thủ đô Madagascar. Họ cầm cờ Madagascar, tuần
hành “sát cánh cùng nhân dân” và từ chối thi hành lệnh của tổng
thống đàn áp biểu tình.
Sau
nỗ lực giải tán Quốc Hội bất thành, trước cuộc bỏ phiếu luận tội để phế truất
ông, tổng thống Madagascar đã rời khỏi nước trên một chiếc máy bay quân sự của
Pháp, và được cho là đang ở Dubai. Trong video đăng tải trên mạng xã hội vào đầu
tuần này, ông Rajoelina khẳng định phải rời đi vì sự an toàn cho chính mình, đồng
thời khẳng định tiếp tục tìm giải pháp cho đất nước, dứt khoát không từ chức.
Ông
Rajoelina được cho là đã đạt được thỏa thuận với tổng thống Pháp Emmanuel
Macron về việc sơ tán ông. Tuy nhiên, phát biểu từ Ai Cập sau hội nghị thượng đỉnh
về hoà bình cho Gaza, tổng thống Macron không xác nhận Pháp có đã hỗ trợ cho
Rajoelina rời đi hay không, mà chỉ tuyên bố “trật tự hiến định phải được duy
trì” ở Madagascar, thuộc địa cũ của Pháp.
Hôm
thứ Ba, chỉ huy đơn vị CAPSAT tuyên bố họ đã nắm quyền kiểm soát quân đội và bổ
nhiệm một tổng tư lệnh quân đội mới. Theo Reuters, bộ trưởng Quốc Phòng đã chấp
nhận sự bổ nhiệm mới này khi tổng thống vắng mặt, thừa nhận sự chuyển giao quyền
lực cho phe quân sự. Trả lời báo giới trước trụ sở quân đội, đại tá Michael
Randrianirina, một trong những sĩ quan cấp cao của CAPSAT, cho biết đang đáp ứng
các yêu cầu của công chúng, và khẳng định không có cuộc đảo chính nào đang diễn
ra, và “diễn tiếp tiếp theo là tùy thuộc vào người dân Madagascar”.
Trong
một thông cáo, lãnh đạo quân đội tuyên bố đình chỉ hoạt động của Thượng Viện,
Toà Bảo Hiến, Uỷ ban Bầu Cử Quốc Gia và Hội đồng bảo vệ nhân quyền và pháp quyền.
Trong
cùng ngày, tại quảng trường 13 tháng Năm ở Antananarivo, dọc theo trục đường
chính với các toà nhà từ thời thuộc địa Pháp, phóng sự của CNN chỉ ra hàng
ngàn người biểu tình đã reo hò, ca hát, giơ cao những biểu ngữ “Rajoelina
là tay sai của Pháp” vì ông mang hai quốc tịch và được cựu thực dân hỗ
trợ.
Tại
đây, đại tá Randrianirina bước lên khán đài và hỏi “Mọi người đã sẵn
sàng chấp nhận một cuộc đảo chính quân sự chưa?” và nhận được sự hoan
nghênh nhiệt liệt từ đám đông. Ông cũng đã tự bổ nhiệm làm tổng thống lâm thời
hôm 14/10, khẳng định đang đáp lại “lời kêu gọi không ngừng nghỉ của người
dân Madagascar”.
Nhiều
người vẫy cờ Madagascar và lá cờ đầu lâu xương chéo ( xuất xứ từ bộ truyện
tranh One Piece của Nhật Bản, ra đời năm 1997 – năm khởi đầu của Gen Z và xuất
hiện trong các cuộc biểu tình của giới trẻ tại nhiều nơi trên thế giới gần
đây.)
Gen
Z thúc đẩy làn sóng đảo chính ở châu Phi
Theo
The Economist, tình hình xảy ra ở Madagascar có thể được xem là biểu hiện cho
hai xu hướng nổi bật. Thứ nhất là làn sóng biểu tình tự phát này mang dấu ấn
“Gen Z” đang lan rộng toàn cầu. Tháng trước, người biểu tình tại Nepal đã đốt
tòa nhà Quốc Hội, buộc thủ tướng phải từ chức và trở thành nguồn cảm hứng cho
phong trào phản kháng của giới trẻ ở nhiều nước từ Indonesia đến Maroc. Trong
hai năm qua, thanh niên tại Kenya, Peru và Bangladesh cũng đã xuống đường.
Xu
hướng thứ hai là làn sóng đảo chính gia tăng tại châu Phi. Sự kiện ở Madagascar
là cuộc đảo chính thành công thứ mười tại châu lục này trong thập niên 2020, vượt
xa tổng số cuộc đảo chính quân sự của cả hai thập niên trước. Dù phong trào
thanh niên Gen Z với những khẩu hiệu phản kháng đã phơi bày điểm yếu của
chính quyền Rajoelina, chính những người cầm súng mới là lực lượng thực sự lật
đổ chế độ đó.
The
Economist đặt câu hỏi : Liệu quân đội lần này có sẵn sàng trao lại quyền lực
hay không ? Cho đến nay, nhiều người dân vẫn tỏ ra dè dè dặt nhưng sẵn lòng
dành cho ông Randrianirina “cơ hội chứng minh”. Năm 2002, quân
đội từng giúp ngăn chặn nội chiến sau một cuộc bầu cử gian lận, bằng cách ủng
hộ ứng viên chiến thắng thực sự. Năm 2009, tương tự như tình hình hiện nay, các
cuộc biểu tình chống chính phủ đã dẫn tới một cuộc đảo chính do lực lượng
CAPSAT tiến hành, sau đó quyền lực được chuyển giao cho ông Rajoelina, kể từ đó
gần như nắm quyền liên tục, với nhiều lần thắng cử gây tranh cãi. Nỗi bất mãn
trong dân chúng ngày càng gia tăng đối với tổng thống xuất thân là một DJ, trước
tình trạng đói nghèo ngày càng trầm trọng, trong khi một số nhỏ trong giới tinh
hoa lại có cuộc sống xa hoa.
Tương
lai của Madagascar được cho là phụ thuộc vào đại tá Randrianirina. Nhân vật 51
tuổi này hầu như ít được biết đến trên chính trường. Khác với giới tinh hoa, chủ
yếu đến từ những vùng cao nguyên miền trung tâm, ông xuất thân từ vùng cực Nam
nghèo khó của đất nước, nơi thường xuyên hứng chịu hạn hán. Điều này có thể
giúp ông xây dựng hình ảnh một “người ngoài hệ thống”, đại diện cho tầng
lớp bị bỏ quên.
Khi
tiếp quản chính quyền, tân tổng thống tuyên bố: “Quyền lực thuộc về nhân
dân, chứ không thuộc về tôi”, đồng thời cam kết tổ chức bầu cử trong vòng
hai năm tới. Tuy nhiên, trên khắp châu Phi, nhiều nhà lãnh đạo quân sự đã từng
đưa ra những lời hứa tương tự, để rồi thất hứa, theo kết luận của The
Econonomist.
Madagascar
có dân số khoảng 30 triệu người, với độ tuổi trung bình dưới dưới 20. Theo Ngân
Hàng Thế giới (World Bank), từ khi giành được độc lập vào năm 1960 đến năm
2020, GDP bình quân đầu người đã giảm 45%, khoảng 545 đô la/năm, tương đương với
khoảng 1,5 đôla/ngày. Vào năm 2022, 75,2% dân số cả nước sống dưới mức nghèo
đói. Chỉ có 46% dân số Madagascar được tiếp cận nguồn nước sạch, 15% có hệ thống
vệ sinh đầy đủ. Ngân hàng Thế giới cũng lưu ý rằng hòn đảo đặc biệt dễ bị tổn
thương trước các thảm họa do biến đổi khí hậu gây ra.
-----------------------------
Các
nội dung liên quan
Madagascar:
Quân đội tuyên bố nắm quyền sau khi tổng thống bị phế truất
Madagascar:
Đầu tư Trung Quốc bị cư dân ghét bỏ
ẢNH
HƯỞNG CỦA NGA TẠI CHÂU PHI
3/5
– Madagascar, cuộc bầu cử tổng thống 2018 bị Nga xâm nhập can thiệp
No comments:
Post a Comment