Vũ Quang
Việt
Cập nhật lần cuối 04/04/2014
Chính phủ Philippines đúng ngày cuối cùng của tháng ba năm 2014 đã gửi hồ
sơ chí tiết với nội dung yêu cầu Tòa án Hòa giải Luật Biển LHQ (Arbitral
Tribunal) phán quyết... Dù không tham gia phiên tòa, Việt Nam và các nước có
liên quan ở Đông Nam Á và có thể cả thế giới đều bị ảnh hưởng bởi phán quyết
của Tòa.
*
Chính phủ Philippines đúng ngày cuối cùng của tháng
ba năm 2014 đã gửi hồ sơ chí tiết với nội dung yêu cầu Tòa án Hòa giải Luật Biển
LHQ (Arbitral Tribunal) phán quyết. Nội dung cùng với chứng cớ lên tới 4000
trang và 40 bản đồ.
Việc
làm này là theo đúng trình tự đã được Luật Biển LHQ (UNCLOS) định sẵn theo Phụ
lục VII, bao gồm:
1. Nước muốn kiện thông báo (notification) cho Tòa về
ý định của mình với các lập luận dựa theo Luật Biển. Điều này Phi làm vào 22
tháng giêng năm 2013
2. Tòa báo cho nước bị kiện để lấy phản ứng. Bên bị
là Trung Quốc đã từ chối tham gia. Tuy nhiên theo điều 9 của Phụ lục VII, “[n]ếu
một bên trong vụ tranh chấp không có mặt tại tòa hoặc không biện hộ, bên kia có
thể yêu cầu tòa tiếp tục tiến hành và tuyên. Việc không có mặt hay không biện
hộ không thể làm dừng phiên tòa.”
3. Theo UNCLOS, dù nước bị kiện không đồng ý tham
gia, tòa tiến hành cử ủy viên của hội đồng xử gồm 5 ủy viên, Điều này đã làm
xong.
4. Sau khi hội đồng xử được thành lập, bên kiện được
yêu cầu nộp nội dung/bằng chứng cho vụ kiện để tòa xử. Đây là việc Phi vừa thực
hiện.
5. Theo điều 11 của Phụ lục VII, tuyên của tòa là
cuối cùng, không được chống án trừ trường hợp trước khi xử hai bên đồng ý cho
phép chống án. Hai bên bắt buộc phải thi hành quyết định của tòa. Hai bên chỉ
có quyền yêu cầu giải thích thêm nếu quyết của tòa không rõ ràng. Tất nhiên LHQ
không có cơ chế để thực hiện quyết định của mình.
Vậy Phi yêu cầu Tòa xử gì?
Theo Luật Biển, Phi không được yêu cầu xử tranh chấp
chủ quyền lãnh thổ mà chỉ yêu cầu tòa giải thích Luật biển ở những điểm rất cụ
thể. Ở đây chỉ nêu ra hai điểm cụ thể để bàn.
Lập
luận
Một
trong những điểm cụ thể nhưng quan trọng nhất mà Phi yêu cầu phán quyết mang tính giải thích Luật Biển là “tuyên bố chủ quyền biển nằm trong
khu vực đường 9 vạch ở Biển Nam Trung hoa của Trung Quốc là không theo đúng
Luật biển và không có hiệu lực.” Lý do là theo Luật Biển Điều 89 “Không
có quốc gia nào có thể coi bất cứ phần nào của biển khơi thuộc chủ quyền của
mình.” Phi nêu lên điểm này vì Phi cho rằng TQ đã dựa vào lập luận
đường 9 đoạn để chiếm đóng hoặc tuyên bố chủ quyền ở những vùng đáng lẽ thuộc
về Phi theo Luật Biển. Chưa biết cách lập luận cụ thể của Phi trong tài liệu
4000 trang như thế nào, nhưng cùng lắm là nếu nhưTrung Quốc tham gia phiên tòa
thì họ chỉ có thể lập luận là họ có chủ quyền trên toàn bộ các đảo/đá/ ở Biển
Đông nên có quyền có lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) đối với những
đảo/đá này.
Nhưng với lập luận như thế, tuyên bố chủ quyền trên
toàn biển trong khu vực đường 9 đoạn là phi pháp vì có những khu biển không nằm
trong lãnh hải hay EEZ của các đảo/đá trên. Ngoài ra, khu đảo/đá/bãi Hoàng Sa,
hay Trường Sa không được công nhận là quần đảo như trường hợp Indonesia nên
không thể đòi chủ quyền trên toàn khu.
Điều
cụ thể thứ hai mà Phi đưa ra là Bãi Cỏ May (Second Thomas Shoal) nằm trong EEZ
của Phi và theo Luật Biển thuộc về Phi. Việc Trung Quốc
đòi chủ quyền ở bãi ngầm này, chìm dưới biển khi nước thủy triều lên, mà bãi
ngầm này không nằm trong lãnh hải hay EEZ của Trung Quốc là vi phạm Luật Biển.
Luật Biển Điều 13 viết rằng “Nơi nổi lên khi thủy triều xuống mà nằm ngoài
lãnh hải của lục địa hay một hòn đảo thì không có lãnh hải riêng.” Điều
này có nghĩa là không ai có thể có chủ quyền ở một bãi ngầm ngoài biển khơi.
Tất
nhiên Tòa sẽ phải xử lý những vấn đề rất phức tạp, và có thể liên quan tới
những vấn đề sau:
1. Khu Hoàng Sa Trường Sa phải chăng là quần đảo?
2. Phải chăng toàn bộ các “vị trí” mà Phi nêu lên là
bãi ngầm chứ không phải đá hay đảo. Đá chỉ có lãnh hải 12 dặm và không có EEZ.
Bãi ngầm không có lãnh hải.
3. Tòa không xử ai có chủ quyền nhưng tòa có thể sẽ
xem xét cơ sở gì mà một nước có thể đòi chủ quyền trong khu đường 9 đoạn. Nếu
dựa vào xác định đâu là lãnh hải, đâu là EEZ của khu Trường Sa thì phải quyết
định đâu là đảo, đâu là đá, đâu là bãi ngầm.
Ảnh
hưởng của phán quyết
Dù không tham gia phiên tòa, Việt Nam và các nước có
liên quan ở Đông Nam Á và có thể cả thế giới đều bị ảnh hưởng bởi phán quyết
của Tòa.
Nếu họ phán quyết là có thể có chủ quyền trong khu
vực Biển nằm trong đường 9 đoạn (ai có chủ quyền lại là chuyện khác) thì mọi
nước đi qua biển Đông đều phải xin phép nước chủ nhà. Khó có thể tưởng tượng
được Tòa lại phán quyết như thế.
Nếu họ phán quyết ngược lại thì chủ quyền biển chỉ
có thể có đối với vùng biển sát lục địa hay chung quanh đảo và đá. Phi chỉ nêu
lên một số vị trí có liên quan đến Phi trong vụ kiện này. Nhưng phán quyết như
trên có thể đưa đến việc các nước Đông Nam Á cùng nhau yêu cầu Tòa phán quyết
về từng vị trí trên Biển Đông, xem đâu là đảo, đâu là đá, đâu là bãi ngầm.
Hành
động của Phi dù đơn độc nhưng chắc chắn sẽ góp phần vào bảo vệ hòa bình cho khu
vực. Một nước dù mạnh đến đâu cũng không thể bất chấp
luật pháp quốc tế, nhất là việc bất chấp này lại không được bất cứ nước nào ủng
hộ (có thể chỉ trừ Cambodia).
-----------------------
Bài
liên quan:
Phân tích Công ước Luật
biển Phần XV Về giải quyết các tranh chấp (Diễn Đàn 25/1/2013)
No comments:
Post a Comment