TS Đoàn
Xuân Lộc
Gửi cho BBC từ Anh quốc
Cập nhật: 13:53 GMT - thứ tư, 23 tháng 4,
2014
Tổng
thống Mỹ Barack Obama đã bắt đầu chuyến thăm châu Á và bốn điểm dừng chân của
ông trong chuyến đi kéo dài tám ngày này là Nhật Bản, Nam Hàn, Malaysia và
Philippines.
Dù Trung Quốc không nằm trong lịch trình của chuyến
đi, quốc gia này vẫn bao trùm lên toàn bộ chuyến công du của ông Obama.
Với Việt Nam, việc ông Obama vẫn chưa quyết định tới
thăm dù đây là lần thứ sáu ông tới châu Á ít hay nhiều cho thấy giữa Washington
và Hà Nội vẫn còn có nhiều bất đồng.
Trấn an
đồng minh
Một trong những mục đích quan trọng của chuyến đi là
để tái khẳng định chính sách ‘xoay trục’ sang châu Á của Mỹ mà ông Obama đã
khởi xướng cách đây ba năm.
Trong thời gian vừa qua, vì những khủng hoảng tại Mỹ
cũng như nhiều nơi khác trên thế giới, chính quyền của ông không có nhiều thời
gian, tâm trí và điều kiện để thực hiện chính sách này.
Điều đó đã làm một số nước trong vùng – đặc biệt
những quốc gia đang có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc và lo lắng về những
động thái mạnh bạo của Bắc Kinh gần đây – đặt nghi vấn về cam kết gia tăng hiện
diện của Mỹ trong khu vực.
Việc Nga dùng sức mạnh sáp nhập Crimea và chuyện
Washington không thể ngăn cản Moscow thôn tính lãnh thổ của Ukraine cũng làm
một số nước trong vùng quan ngại và đặt câu hỏi liệu Mỹ có can thiệp nếu Bắc
Kinh có hành động giống như Nga đã làm với Ukraine.
Chuyến công du này có thể được coi là dịp để ông
Obama giải tỏa, xua tan những nghi ngại ấy.
Cụ thể, qua chuyến đi cũng như các hoạt động của
mình tại bốn nước đó, ông Obama muốn nhắn gửi rằng Mỹ rất coi trọng sự hợp tác
với các nước châu Á và luôn tìm cách gia tăng vai trò, ảnh hưởng của mình trong
khu vực.
Đây là lần thứ tư ông Obama tới Nam Hàn và lần thứ
ba ông sang thăm Nhật. Chuyến đi Nhật của ông là một chuyến thăm cấp nhà nước
và đây là lần đầu tiên kể từ khi ông Bill Clinton sang Tokyo vào năm 1996, Tổng
thống Mỹ có một chuyến thăm như vậy tại Nhật.
Trong thời gian ở Nhật, có thể ông Obama sẽ công
khai lên tiếng ủng hộ việc chính phủ nước này quyết định thay đổi chính sách
quốc phòng.
Ông Obama cũng là Tổng thống Mỹ đầu tiên đến thăm
Malaysia kể từ khi ông Lyndon Johnson đến thăm nước này vào năm 1966.
Đến
Philippines, ông sẽ bàn thảo với giới lãnh đạo tại Manila về một thỏa thuận hợp
tác quân sự mới, trong đó cho phép Mỹ được mở lại các căn cứ quân sự (bị đóng
vào năm 1992) tại quốc gia này.
Nhưng an ninh không phải là lý do duy nhất khiến
chính quyền ông Obama đổi hướng sang châu Á. Kinh tế cũng đóng một vai trò quan
trọng trong chính sách xoay trục này. Hiện tại, có đến khoảng 60% hàng hóa của
Mỹ được xuất khẩu sang các nước châu Á.
Đó cũng lý do tại sao, ông Obama quyết tâm theo đuổi
Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình dương (TPP) và một mục đích quan trọng
khác của chuyến đi này là nhằm loại bỏ những khác biệt, bất đồng còn lại – đặc
biệt giữa Mỹ và Nhật – để tiến tới việc ký kết TPP.
Nhật Bản, Nam Hàn và Malaysia là ba trong 12 quốc
gia tham gia vào TPP.
Một yếu tố khác, dù không phải là chính yếu, nhưng
không kém phần quan trọng trong các chuyến đi nước ngoài của ông Obama nói
chung và chuyến thăm châu Á lần này nói riêng là cổ võ những giá trị mà Mỹ luôn
coi trọng.
Chẳng hạn, trong thời gian ở Malaysia – một quốc gia
đang trong quá trình dân chủ hóa – Tổng thống Obama sẽ tiếp xúc với sinh viên và
chủ trì cuộc họp Sáng kiến Lãnh đạo trẻ Đông Nam Á do ông khởi xướng. Tại những
cuộc gặp gỡ, nói chuyện đó chắc chắn ông sẽ nhấn mạnh đến tầm quan trọng của tự
do, nhân quyền, dân chủ.
Đây là những giá trị căn bản mà nhiều nước trong khu
vực – trong đó có Trung Quốc – vẫn không coi trọng.
Trung
Quốc lo ngại
Với những mục đích như vậy, Trung Quốc sẽ theo dõi
sít sao từng cử chỉ, ngôn từ, hành động của Tổng thống Obama cũng như lãnh đạo
của bốn nước chủ nhà trong chuyến thăm này.
Dù ông Obama muốn né tránh, không dám nói thẳng vì
sợ Bắc Kinh bất bình và làm căng thẳng quan hệ giữa hai nước, lý do sâu xa của
chuyến đi của ông vẫn là nhằm canh chừng và khống chế Trung Quốc.
Mỹ muốn mở lại căn cứ quân sự tại Philippines phần
lớn chỉ vì sự lớn mạnh của Trung Quốc và những động thái mạnh bạo của Bắc Kinh
trong vấn đề tranh chấp biển đảo gần đây.
Ông Obama khởi xướng, theo đuổi TPP một phần cũng
muốn cô lập Trung Quốc.
Việc ông nhiều lần tới thăm hai nước đồng minh của
mình tại Đông Á – trong khi đến giờ chỉ mới tới Bắc Kinh một lần vào năm 2009 –
cũng là một ví dụ nữa cho thấy Washington đang tìm cách giới hạn ảnh hưởng của
Bắc Kinh.
Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia và Philippines và một
số quốc gia khác trong khu vực muốn tăng cường quan hệ, hợp tác quân sự, kinh
tế với Mỹ cũng vì lo ngại về các hành động khá hung hăng của Bắc Kinh trong
thời gian qua.
Về phần mình, giới lãnh đạo Trung Quốc chắc chắn cảm
thấy khó chịu – thậm chí tức giận –khi biết Mỹ muốn hạn chế, kìm kẹp họ và
nhiều nước trong khu vực cũng nghiêng về Mỹ nhằm đối phó với họ.
Chẳng hạn, cũng giống như khi ông Obama hứa sẽ gia
tăng sự hiện diện quân sự tại Úc khi ông tới đây cách đây gần ba năm, một thỏa
thuận hợp tác quân sự giữa Washington và Manila chắc chắn làm Trung Quốc tức
giận.
Việc nhiều nước tại châu Á tìm cách tăng cường quan hệ,
hợp tác với Washington nhằm đối phó với Trung Quốc cũng cho thấy uy tín, vị thế
và tầm ảnh hưởng của Mỹ tại đây vẫn còn mạnh và Bắc Kinh không nhận được nhiều
sự tin tưởng, ủng hộ từ các quốc gia trong vùng.
Coi nhẹ
Việt Nam?
Việc ông Obama tới Malaysia và Philippines nhưng
không sang thăm Việt Nam – một quốc gia Đông Nam Á đang có tranh chấp lãnh hải
với Trung Quốc và có thể đóng một vai trò quan trọng trong chính sách ‘xoay
trục’ của Mỹ – trong chuyến công du châu Á này chứng tỏ giữa Hà Nội và
Washington vẫn còn có nhiều khác biệt.
Và một trong những bất đồng ấy – nếu không muốn nói
trở ngại lớn nhất cho quan hệ giữa hai nước – là hồ sơ nhân quyền của Việt
Nam.
Được biết, trong chuyến thăm Mỹ vào tháng Bảy năm
2013, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã mời Tổng thống Obama sang thăm Việt Nam
và ông Obama đã hứa sẽ ‘cố gắng’ đến Việt Nam trước khi kết thúc nhiệm kỳ (vào
năm 2016).
Chưa biết ông Obama có ‘cố gắng’ thăm Việt Nam trước
khi rời chức vụ hay không chuyện ông vẫn chưa sang thăm Việt Nam cho thấy chính
quyền của ông vẫn chưa coi trọng quan hệ với Hà Nội.
Và điều đó có thể gây nên những bất lợi cho Việt Nam
cả về cả đối nội và đối ngoại.
Trong 10 thành viên của ASEAN, hiện chỉ có Brunei,
Lào và Việt Nam là ba quốc gia ông Obama chưa tới thăm.
Riêng Brunei đã được vào lịch trình của chuyến công
du bốn nước Đông Nam Á (Indonesia, Brunei, Malaysia và Philippines) của ông
Obama vào tháng 10 năm 2013 nhưng cuộc khủng hoảng về ngân sách tại Mỹ lúc đó
đã ông buộc phải hủy bỏ chuyến đi.
Nếu Tổng thống Mỹ sang thăm Hà Nội lúc này chắc chắn
mối quan hệ giữa hai nước được cải thiện rất nhiều về nhiều mặt.
Dù quan hệ Việt-Mỹ đã được cải thiện nhiều và được
nâng thành ‘quan hệ đối tác toàn diện’, Mỹ vẫn chưa trở thành đối tác chiến
lược của Việt Nam.
Trong khi đó, Hà Nội đã thiết lập quan hệ đối tác
chiến lược với nhiều quốc gia khác – trong đó có những nước xa xôi và ít hay
chẳng có vai trò ‘chiến lược’ gì đối Việt Nam như Tây Ban Nha.
Nếu cuối cùng ông Obama có ‘cố gắng’ đến Việt Nam
trước khi ông kết thúc nhiệm kỳ, một chuyến đi như vậy chẳng có tác động gì
nhiều đến quan hệ tương lai giữa hai nước.
Bài viết phản ánh quan điểm riêng và lối hành văn
của tác giả, một cây bút bình luận đang sinh sống ở Anh quốc.
--------------------------------------
TIN
LIÊN QUAN :
Đừng
đe dọa Biển Đông (DCV)
No comments:
Post a Comment