Thanh Hà - RFI
Thứ ba 08 Tháng Tư 2014
Bảy triệu người trên thế giới chết vì ô nhiễm không
khí. Đây cũng là nguyên nhân cướp đi nửa triệu mạng sống và từ 100 đến 300 tỉ
đô la của Trung Quốc hàng năm. Ô nhiễm môi trường ngày càng đe dọa đến tăng
trưởng kinh tế.
Theo thống kê vừa công bố của Tổ chức Y tế Thế giới,
Châu Á-Thái Bình Dương là khu vực bị tác động nghiêm trọng nhất. Châu Âu bị
thiệt hại hơn 100 tỉ euro một năm do tác động của nạn ô nhiễm không khí đối với
sức khỏe con người và môi trường thiên nhiên.
Châu
Á : 5,9 triệu nạn nhân
Tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, các nhà máy
khổng lồ, hệ thống sưởi và lượng xe máy ngày càng đông là nguyên nhân gây ô
nhiễm và qua đó tấn công vào hệ hô hấp. Trên tổng số 7 triệu ca tử vong trên
toàn thế giới vì ô nhiễm không khí trong cả năm 2012, có gần 6 triệu nạn nhân Á
châu, qua đời vì các chứng bệnh tim mạch, ung thư phổi, bệnh về đường hô hấp, suyễn
…
Trung Quốc, công xưởng của thế giới là nơi bị nặng
nhất : 70 % điện lực Trung Quốc được sản xuất từ than đá. 1000 nhà máy điện của
quốc gia này tiêu thụ đến 50 % tổng sản lượng than được của toàn cầu hàng năm.
Thêm vào đó cứ hai giây đồng hồ, trên đất nước Trung Hoa lại có thêm một chiếc
xe hơi được phép lưu hành.
Trong 7 năm từ 2005 tới 2011, khối lượng xe hơi tại
Trung Quốc đã được nhân lên gấp ba. Theo chuẩn mực quốc tế, mức độ ô nhiễm tối
đa có thể chấp nhận được là 25 microgram hạt bụi siêu nhỏ/ m3 thì chỉ số này
tại thành phố Bắc Kinh lại thường xuyên ở từ 500 cho đến 1000 microgram.
Thông
tín viên Stéphane Lagarde từ Bắc Kinh đi sâu hơn vào chi tiết về cái giá mà
Trung Quốc phải trả :
« Theo lời một cựu Bộ trưởng Y tế Trung Quốc hàng
năm có tới 500.000 người thiệt mạng vì ô nhiễm không khí. Nạn ô nhiễm cũng là
nguyên nhân chính gây tử vong cho trẻ sơ sinh. Đây cũng là nguồn gốc gây ra
nhiều bệnh đường hô hấp trong ngắn và dài hạn. Cụ thể hơn, các chuyên gia lo
ngại tới năm 2025, tại Trung Quốc sẽ có tới gần 1 triệu người bị ung thư phổi.
Theo thẩm định của Ngân Hàng Thế Giới, năm 2011 để
khắc phục hậu quả do nạn ô nhiễm không khí gây nên, Trung Quốc đã phải chi ra
một khoản tiền tương đương với hơn 3,5 % GDP. Tiến trình phát triển đô thị và
tăng trưởng thần kỳ của Trung Quốc trong hơn ba thập niên qua đã tàn phá môi
trường và làm cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên của quốc gia này.
Chống ô nhiễm mô trường hiện là ưu tiên hàng đầu của
thủ đô Bắc Kinh. Năm ngoái, chủ tịch ủy ban nhân dân thành phố đã hứa chi ra
hơn 15 tỉ nhân dân tệ, tức là hơn 2 tỉ đô la để khắc phục hậu quả. Ngoài Bắc
Kinh, Quảng Đông, Thượng Hải, Hàng Châu, những thành phố với hơn 9 triệu dân cư
của Trung Quốc cũng đang phải đương đầu với nạn ô nhiễm. Tại đây chính quyền đã
giới hạn việc cấp giấy phép cho tư nhân mua xe hơi.
Cốt lõi của vấn đề ô nhiễm không khí của Trung Quốc
chủ yếu do quốc gia này sử dụng đến 70 % than đá để bảo đảm cho nhu cầu tiêu
thụ và sản xuất. Bắc Kinh đang đề ra mục tiêu giảm tỉ lệ phụ thuộc vào than đá
từ 70 % xuống còn 65 % trong 5 năm sắp tới ».
Theo báo cáo của Ngân Hàng Thế Giới được công bố vào
năm 2011 vấn đề ô nhiễm không khí tại Trung Quốc không chỉ thuần túy liên quan
tới ngành y tế mà còn là một thách thức kinh tế đối với các nhà lãnh đạo Bắc
Kinh.
Nghiên cứu của đại học MIT Hoa Kỳ « Health Damages
from Air Pollution in China » được công bố trên tạp chí Global Environmental
Change năm 2011 đưa ra những kết luận như sau : vào năm 2005, tình trạng ô
nhiệm không khí nghiêm trọng tại Trung Quốc gây thiệt hại 112 tỉ đô la cho nước
này. Khoản thất thu đó cao hơn gấp 5 lần so với thời đểm của năm 1975.
Về phần Viện nghiên cứu môi trường của Trung Quốc
tại Bắc Kinh đưa ra con số 220 tỉ đô la thiệt hại cho năm 2009. Chỉ riêng trong
năm 2011 tại Trung Quốc đã xảy ra 542 tai nạn nghiêm trọng đối với môi trường
gây nhiều thiệt hại về phương diện kinh tế cũng như đối với sức khỏe con người.
Khi nói tới khoản thiệt hại từ 100 đến 300 tỉ đô la,
Viện nghiên cứu Môi trường Trung Quốc bao gồm những tốn kém để điều trị các
chứng bệnh về đường hô hấp và tim mạch, những khoản thất thu vì nhân công phải
nghỉ việc và nhất là do môi trường bị xuống cấp.
Trung Quốc đã trở thành nền kinh tế số 2 toàn cầu và
được mệnh danh là công xưởng của thế giới, nhưng cái giả phải trả là Trung Quốc
đã đạt luôn danh hiệu vô địch về ô nhiễm môi trường.
Theo báo cáo của viện nghiên cứu y tế Mỹ Health
Effect Institut, năm 2010 đã có khoảng 1,2 triệu nguời dân Trung Quốc chết sớm
vì hít thở khí bẩn và bụi bặm ô nhiễm không khí. Thống kê này như vậy cao hơn
so với dự báo của Ngân Hàng Thế Giới. Ngoài ra chất lượng về không khí tại 90 %
các thành phố của Trung Quốc đều bị coi là ở mức « không trong lành ». Môi
truờng của Trung Quốc bị xuống cấp là yếu tố cướp đi từ 3 đến 5 % tổng sản phẩm
nội địa của nước này hàng năm. Tuy nhiên cả các nhà nghiên cứu Trung Quốc lẫn
quốc tế đều ghi nhận, trên thực tế mức thiệt hại còn cao hơn nhiều so với các
con số được nêu trên. Do nhiều tỉnh thành không cung cấp các con số một cách
trung thực.
Bắc
Kinh bắt tay vào việc
Vào đầu tháng 3/2014, dân cư Bắc Kinh đã một lần nữa
sống trong khói mù và được kêu gọi giới hạn đi lại trên đường phố. Hình ảnh những
tòa nhà cao ốc ở thủ đô Trung Quốc chìm trong sương mù bụi bặm làm mọi người
nhớ lại vào tháng 1/2013 Bắc Kinh đã trải qua cảnh này trong 10 tuần lễ liên
tiếp và tỉ lệ bụi siêu nhỏ trong 1 mét khối không khí có lúc đã lên tới 993
microgram thay vì 25 như quy định của Tổ chức Y tế Thế giới. Có một khác biệt
cần được lưu ý là từ một năm qua, chính quyền Trung Quốc đã « công khai hóa »
vấn đề : thường xuyên cho công bố chỉ số về chất lượng không khí tại hơn 190
thành phố.
Trong khi đó mới chỉ năm 2012 đây hãy còn là một đề
tài « cấm kỵ » : khi đó Trung Quốc đã « mạnh mẽ » chỉ trích Tòa đại sứ Mỹ ở Bắc
Kinh đã cảnh cáo về nguy cơ ô nhiễm môi trường và không khí tại thành phố với
hơn 20 triệu dân này. Cũng từ năm ngoái, ô nhiễm không khí trở thành ưu tư đứng
hàng thứ 4 trong số những mối đau đầu của giới lãnh đạo ở Bắc Kinh. Các nhà cầm
quyền Trung Quốc đã nêu đích danh hai thủ phạm : xe hơi và than đá. Tháng
9/2013 Trung Quốc đã thông qua một « kế hoạch 5 năm » để làm sạch môi trường
với những mục tiêu cụ thể như là giảm 25 % lượng bụi siêu nhỏ tại ba thành phố
lớn là Bắc Kinh, Hà Bắc, Thiên Tân trước năm 2025; giảm 20 % lượng này tại
thành phố Thượng Hải và 15 % ở Quảng Đông, Hồng Kông.
Bên cạnh đó thành phố Bắc Kinh đã mạnh dạn cấm xây
thêm các nhà máy điện sử dụng than trong phạm vi thủ đô và ngoài thành ; đóng
cửa gần 300 nhà máy không đáp ứng chuẩn mực an toàn vệ sinh, gây ô nhiễm cho
thành phố ; chính quyền ủy ban nhân dân thành phố Bắc Kinh cũng đã giúp cho
khoảng 44.000 hộ gia đình trang bị lò sưởi điện để thay thế cho các lò sưởi
chạy bằng than. Trong mắt các nhà bảo vệ môi trường những nỗ lực được thông báo
trên đây của thành phố Bắc Kinh chỉ là một giọt nước trong đại dương nhưng đấy
cũng là những bước đầu đáng khích lệ.
Vấn đề chính của Trung Quốc vẫn là mô hình hành
chính bất cập giữa một bên là trung ương và bên kia cấp địa phương. Một đại
diện của tổ chức Greenpeace tại Bắc Kinh đánh giá : chính sách môi trường của
Trung Quốc sẽ không thể có hiệu quả nếu như các quan chức địa phương vẫn nhắm
mắt để cho các nhà máy thải nhiều khí carbon. Và trước mắt không có gì bảo đảm
là một chính quyền ở làng, cấp huyện hay thành phố thi hành nghiêm túc các chỉ
thị của trung ương. Bên cạnh việc các nhà sản xuất dùng tiền mua chuộc các quan
chức thì phải hiểu rằng, không một thành phố nào, không một tỉnh nào muốn trông
thấy các hoạt động kinh tế trong vùng bị chựng lại. Một nhà nghiên cứu mỉa mai : « Trung Quốc còn lâu lắm mới hết bị cái
bệnh ‘thành tích’ ám ảnh. Mặt khác thử hỏi trong tình huống kinh tế khó khăn hiện
tại ai là người dám lấy trách nhiệm bắt các công ty, nhà máy đóng cửa để bảo
đảm về chất lượng không khí được trong lành » ?
Giáo sư kinh tế Trần Ngọc Vũ giảng dậy tại đại học
Bắc Kinh và là một trong những chuyên gia hàng đầu của Trung Quốc về ô nhiễm
không khí lưu ý : trong nhiều năm qua, từng bước Trung Quốc đã đẩy các nhà máy
gây ô nhiễm nhiều nhất về các thành phố khác, như là Hà Bắc chẳng hạn nhưng đó
không phải là một giải pháp thích hợp bởi vì bụi bẩn trong khí quyển không bao
giờ dừng lại ở biên giới giữa các thành phố, vùng miền. Một nghiên cứu do hai
viện đại học của Trung Quốc và Mỹ cùng thực hiện được đài truyền hình CNN của
Hoa Kỳ trích dẫn vào cuối tháng 1/2014 đã chứng minh được rằng bụi siêu nhỏ của
Trung Quốc bay qua được cả Thái Bình Dương và có khoảng từ 12 đến 24 % chất hạt
siêu nhỏ của hóa chất sunfat trên tiểu bang California là « sản phẩm » nhập từ
Trung Quốc !
No comments:
Post a Comment