Nam
Nguyên, phóng viên RFA
2013-11-22
2013-11-22
Thủy điện xã lũ góp phần với mưa lũ gây thiệt hại
nghiêm trọng về nhân mạng và tài sản, mùa màng, đường xá cầu cống ở miền Trung
là sự kiện làm nóng nghị trường ba ngày 19-20-21/11. Đại biểu Quốc hội đòi truy
cứu trách nhiệm hình sự những người gây ra thảm họa.
Né
tránh trách nhiệm
Khác với Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng với phát
biểu loanh quanh né tránh trách nhiệm trước đó một tuần, ngày 21/11 Phó Thủ
tướng Hoàng Trung Hải thừa nhận Chính phủ chịu trách nhiệm đầu tiên về qui
hoạch thủy điện. Theo Lao Động Online, ông Hoàng Trung Hải đã nói như vậy khi
gặp gỡ báo chí tại hành lang Quốc hội. Tuy vậy Phó thủ tướng xác định là chưa
có báo cáo nào về hồ xã lũ sai qui trình.Theo lời ông, việc xả lũ phải kiểm
soát chặt, vấn đề là phải xả đúng, nếu xả lũ sai qui trình chỉ làm nghiêm trọng
hơn cho tình hình hạ du. Khi xả sai thì lũ chồng lũ, bởi không điều tiết chính
xác mức nước hồ chứa, xả cao hơn cả đỉnh lũ…
Các chuyên gia cho rằng nếu thủy điện xả lũ đúng qui
trình trong trận đại hồng thủy vừa qua như Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nói,
thì phải đặt vấn đề là những qui trình xả lũ đó sai về căn bản.
Trong cuộc phỏng vấn của Nam Nguyên, kỹ sư Nguyễn
Văn Thạnh một trí thức trẻ hiện sống và làm việc ở Đà Nẵng nói rằng, khó
chứng minh được là trời bao nhiêu nước còn thủy điện xả bao nhiêu nước xuống,
cho nên điều quan trọng là cần phải minh bạch vấn đề này.
Kỹ
sư Nguyễn Văn Thạnh phân tích:
“Người ta cứ vin vào cớ xả lũ đúng qui trình để rồi
đổ vấy trách nhiệm cho chính phủ hay là cho trời chẳng hạn. Cuối cùng chẳng ai
biết được qui trình đó như thế nào, liệu có căn cứ bảo đảm tính mạng người dân
khi viết qui trình không? Hay chỉ là một qui trình lập ra để bảo đảm nước phát
điện dồi dào và sự an toàn hồ chứa.
Tôi nghĩ đây là một trong những minh bạch đầu tiên.
Minh bạch thứ hai là xem thử các dự án trong quá trình lập qui hoạch có được
đánh giá môi trường, đánh giá rủi ro cho người dân hay không và nhà đầu tư đã
thực hiện đúng chưa. Ví dụ về mặt điều khiển tự động thì khi anh xả lũ tự động
thì anh phải thiết lập hệ thống cảnh báo như hệ thống logistic làm sao cho
những người khác người ta biết trước trong một khoảng thời gian bao lâu. Ở quê
tôi, nhiều người bị trôi chết khi đang làm đồng, nước lũ xuống quá nhanh cuốn
trôi người vợ, người chống lao ra cứu cuối cùng cả hai cùng chết. Tôi nghĩ đây
là những thảm kịch rất là nghiêm trọng và trong trong quá trình kiện tụng người
dân có thể đòi hỏi tất cả những thông tin đó…từng bước chúng ta tiến dần đến
trách nhiệm của nhà máy để biết rằng họ đã xả bao nhiêu lũ, lượng mưa đem đến
là bao nhiêu. Cuối cùng có thể biết trời đã gây ra bao nhiêu nước và thủy điện
góp tay bao nhiêu.”
Câu chuyện
thủy điện xã lũ được xem là nhân tai góp phần với thiên tai trong trận lụt kinh
hoàng ở miền trung làm 43 người chết, 5 mất tích, 66 người bị thương.Thiệt hại
vật chất lớn lao lên tới hàng ngàn tỷ đồng, 430 ngàn căn nhà bị ngập, hư hỏng
hoặc bị lũ cuốn trôi.
Theo Saigon Tiếp Thị bản điện tử, trong phiên chất
vấn sáng 19/11 của Quốc hội đại biểu Đỗ Văn Đương đơn vị TP.HCM đề nghị cần
phải có qui định các thủy điện xả hết nước trước khi bão đến, nếu nhà máy nào
không làm thì phải truy cứu trách nhiệm hình sự rất nặng. Một đại biểu khác là
ông Nguyên Văn Phúc đơn vị Hà Tĩnh kêu gọi phải qui hoạch lại hệ thống thủy
điện, thủy lợi vì việc xả lũ vừa qua gây thiệt hại hại rất lớn cho người dân.
Vị đại biểu cho là không thể chấp nhận được việc xả lũ mà chính quyền địa
phương và người dân không biết và cho đến nay vẫn tranh luận với nhau giữa các
cơ quan quản lý các hồ, đập này và chính quyền địa phương về việc có báo cáo
với nhau hay không, có thông tin cho nhân dân hay không. Phải điều tra để xử lý
kỷ luật, thậm chí là trách nhiệm hình sự, phải làm một vài vụ cho nghiêm, không
thể để cho người dân bị chết và bị thương như thế, tài sản thiệt hại vô cùng
lớn mà không có ai bị xử lý.
Nhận định về vấn đề liên quan, LS Nguyễn Văn Hậu,
phó Chủ nhiệm Hội Luật gia TP.HCM phát biểu:
“Thứ nhất phải có một cuộc điều tra kết luận cho rõ
ràng của Cơ quan Điều tra. Trên cơ sở kết luận đó nó có thiệt hại và qui trách
nhiệm của từng người. Tôi nghĩ cái này không thể bao che được, người nào gây ra
thiệt hại thì phải bồi thường theo qui định của pháp luật không ai được loại
trừ. Phải làm thật nghiêm không thể chấp nhận việc có hàng chục người chết, bị
thương, thiệt hại như vậy mà không xử lý ai, thì nó quá vô lý. Trong luật hình
sự có tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, hơn nữa đã có tiếng nói
trong diễn đàn Quốc hội rồi. Tôi nghĩ việc này có thể làm được.”
Xả
lũ chỉ báo trước 2 giờ
Trở lại câu chuyện Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nói
với báo chí là cho tới ngày 21/11/2013 chưa nhận được báo cáo nào về việc thủy
điện xả lũ sai qui trình từ các địa phương ở miền trung. Xác định này có vẻ mâu
thuẫn với những gì báo chí tường thuật chuyến đi thị sát vùng lũ của Phó Thủ
tướng Hoàng Trung Hải hoặc là các qui trình xã lũ thực sự có vấn đề. báo điện
tử Đất Việt bản tin trên mạng ngày 20/11 đưa tin ‘Dân tố thủy điện khi Phó Thủ
tướng đi thị sát’. Ngoài chuyện người dân Hòa Vang Đà Nẵng trực tiếp trình bày
là chỉ vừa nghe thôn trưởng báo thủy điện xả lũ thì trong vòng 1 giờ nước
đã lên tới đầu gối, gà vịt trôi hết theo lũ. Người dân thắc mắc qui trình xả lũ
cho phép thủy điện chỉ báo trước 2 giờ là có quyền xả lũ, chỉ 120 phút thì làm
sao người dân có thể di chuyển tài sản chạy lũ được. Vẫn theo Đất Việt, vào
ngày 16/11 Trung tâm Phòng chống lụt bão miền Trung-Tây nguyên cho biết, đã có
15 thủy điện trong khu vực đang đồng loạt xả lũ, làm 30 người chết. Ông Phạm
Thế Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai khẳng định: Các hồ chứa nước thủy điện xả
lũ mà báo trước quá gấp nên dân trở tay không kịp, nhiều gia đình chỉ kịp chạy
chạy tháo thân mà không kịp mang theo gì, tất cả tài sản bị nhấn chìm dưới
nước.
Báo chí trong nước và quốc tế khi đưa tin về trận lũ
mới đây ở miền trung, đã đặc biệt ghi nhận du khách nước ngoài di chuyển bằng
thuyền bên trong phố cổ Hội An, một di sản văn hóa thế giới. Trận lũ giữa tháng
11 vừa qua được người địa phương đánh giá là cao hơn trận lũ lịch sử 1964 làm
ngập Thị xã Hội An và phố cổ, dù mưa lũ từ áp thấp nhiệt đới nhỏ hơn trận bão
năm xưa.
Ông
Nguyễn Chí Trung, Giám đốc Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa
Hội An phát biểu:
“Việc thủy điện tác động gây ảnh hưởng lũ thì không
riêng gì Hội An mà cho cả miền Trung, vấn đề này chính phủ Việt Nam và các bộ
ngành cũng đang đánh giá. Tuy nhiên về phía Hội An chúng tôi nhận thấy là khi
chưa có thủy điện thì lụt hàng năm vẫn xảy ra. Nhưng cái khác ở đây là việc xả
lũ nó gây ra lụt tốc độ nhanh hơn. Ví dụ trước đây không có thủy điện thì lụt
nước dâng từ từ và rút từ từ. Còn bây giờ có thủy điện, lũ cộng với xả lũ thì
tốc độ nước và thời gian dâng lụt rất là nhanh, nó có ảnh hưởng rất nhiều đến
sự di tản của người dân ở vùng lũ lụt.”
Theo LS Nguyễn Văn Hậu, người dân chịu thảm
họa vì lũ chồng lũ do thủy điện, ngoài việc chờ đợi chính quyền xử lý ban giám
đốc các nhà máy thủy điện và nhận đền bù, còn có thể một mình khởi kiện hoặc
tập thể khởi kiện đòi các nhà máy thủy điện xã lũ bồi thường thiệt hại nhân
mạng, mất mát nhà cửa và hoa màu của mình.
Cùng về vấn đề này Kỹ sư Nguyễn Văn Thạnh
phát biểu:
“Nếu đề cập trách nhiệm của chính phủ thì nó sẽ hết
sức khó khăn để người dân có thể thực hiện các bước lên tiếng, hay thông qua
tòa án để bảo vệ quyền lợi tài sản cũng như tính mạng của mình. Quan điểm của
tôi, tôi nhìn nhận vấn đề này nó giống như một ngành kinh tế trong mọi ngành
kinh tế khác, có nghĩa là khi anh đầu tư một nhà máy thì anh có kế hoạch dự trù
tất cả các kịch bản như có thể gây tác động môi trường, cũng như tác động đến
những người khác. Ví dụ tôi lập ra một nhà máy hóa chất, mục tiêu của tôi là
làm ra sản phẩm và tiêu thụ trên thị trường. Họ và tôi đối diện những rủi ro
như rò rỉ gây ô nhiễm môi trường và có trách nhiệm với hành vi này. Trách nhiệm
này theo tôi nghĩ nên phán quyết dưới góc nhìn quan hệ dân sự giữa các cá nhân
và tổ chức kinh doanh; như vậy nó sẽ độc lập với chính phủ và tạo nhiều cơ hội
bảo vệ quyền lợi cho người dân thấp cổ bé họng hơn là qui trách nhiệm cho việc
qui hoạch thủy điện cho chính phủ và Bộ Công thương.”
Việt Nam đã có một chặng đường dài phát triển thủy
điện một cách ồ ạt, trước những thảm họa không thể chối cãi, gần đây chính phủ
đã rà soát loại bỏ hơn 400 dự án thủy điện trong đó có 2 dự án gây tranh cãi là
Đồng Nai 6 và 6A. Tuy vậy tình trạng sự đã rồi hiện hữu với 721 dự án đã vận
hành, đang thi công hoặc chờ phê duyệt.
Cùng lúc với sự kiện bão lũ và thủy điện làm nóng
diễn đàn Quốc hội, Chính phủ công bố ba giải pháp với các dự án thủy lợi thủy
điện. Theo đó với 268 nhà máy đang vận hành, Chính phủ sẽ rà soát đánh giá lại,
bổ sung qui trình vận hành hồ chứa đã được phê duyệt cho phù hợp với diễn biến
thực tế, cả mùa mưa và mùa cạn kiệt. Đặc biệt, qui trình vận hành thực hiện
trong suốt mùa mưa lũ và phải công khai cho nhân dân biết, chứ không đợi có lũ
hay mùa cạn kiệt mới thông báo; địa phương phải buộc chủ đầu tư thực hiện
nghiêm túc qui trình vận hành hồ chứa, nếu không sẽ xử lý nghiêm theo quy định
của pháp luật.
Dù có sửa sai thế nào đi chăng nữa, với chừng ấy dự
án thủy điện thì đã có hàng chục ngàn héc-ta rừng bị phá bỏ khiến lũ xuống hạ
du ngày một khốc liệt hơn, chưa kể phần thủy điện xả lũ. “Ăn của rừng rưng rưng
nước mắt,” lợi ích kinh tế từ cung cấp điện năng có thể bị triệt tiêu hoàn toàn
từ các thảm họa lũ lụt hàng năm, khiến cho người dân miền Trung nghèo lại hoàn
nghèo.
No comments:
Post a Comment