Được đăng ngày Chủ nhật, 24
Tháng 11 2013 00:26
Cuộc đua của những 'ông lớn'
Trong 7 năm qua, 11 quốc gia
gồm Ba Lan, Nga, Phần Lan, Pháp, Thụy Điển, Iceland, Tây Ban Nha, Đan Mạch,
Singapore, Canada và Nhật đã lần lượt bổ nhiệm đại sứ của mình ở Hội đồng Bắc
cực (Antarctic Committee) nhằm phân tích và đánh giá tình huống mới nổi có tên
gọi là "Cuộc đua Bắc cực". Nhưng mục đích thật sự của việc chỉ định
đại sứ nói trên là nhắm đến khả năng khai thác nguồn tài nguyên khoáng sản và
sử dụng các tuyến hải trình Bắc cực để vận chuyển hàng hóa từ châu Âu sang châu
Á.
Theo tờ The Diplomat, số phát
hành tại Nhật ngày 21/11/2013, Trung Quốc đang tham gia “cuộc đua Bắc cực” một
cách thận trọng với mục tiêu trọng tâm là kinh tế.“Ông lớn” TrungQuốc cũng
không đứng ngoài cuộc đua hấp dẫn và không kém phần khốc liệt này.
Vậy đâu là động cơ chính khiến
Trung Quốc quan tâm mạnh mẽ đến khu vực nằm cách điểm cực Bắc của mình đến hơn
1.400 km như vậy ?
Bắc cực có gì ?
Vào năm 2008, Cơ quan khảo sát
địa chất Hoa Kỳ (USGS) ước lượng Bắc cực chứa khoảng 13% trữ lượng dầu mỏ, 30%
khí đốt tự nhiên và 20% khí đốt hóa lỏng chưa được khám phá của thế giới. Nói
cách khác, đó là 90 tỷ thùng dầu, hơn 47 nghìn tỷ mét khối khí đốt tự nhiên, và
44 tỷ thùng khí đốt hóa lỏng.
Ngoài ra, lợi ích tiềm năng từ
hoạt động vận chuyển hàng hóa thương mại qua ngã Bắc cực có vẻ hấp dẫn hơn so
với tuyến hải trình qua kênh đào Suez.
Cụ thể, trong tháng 8 và 9 năm
2009, hai tàu vận tải hạng nặng của Đức là MV Beluga Foresight và MV Beluga
Fraternity đã chuyên chở hàng ống thép từ Arkhangelsk (Nga) đến Nigeria thông
qua tuyến hải trình biển Bắc (NSR). Tuyến đường mới này đã rút ngắn được khoảng
3.000 hải lý, và tiết kiệm 200 tấn nhiên liệu cho mỗi tàu, trị giá tương đương
600.000 USD.
Một năm sau, tàu MV Nordic
Barents của Hồng Kông đã vận chuyển quặng sắt từ Kirkenes (Na Uy) đến Thượng
Hải trên cùng một tuyến đường, và tiết kiệm chi phí trên 180.000 USD.
Trong năm 2012, 46 tàu đã
chuyên chở hơn 1,2 triệu tấn hàng hóa thông qua NSR, tăng 53% so với năm 2011.
Các nhà nghiên cứu dự đoán đến năm 2020, 30 triệu tấn hàng hóa sẽ được vận
chuyển qua tuyến đường mới này.
Ngoài ra, một lý do quan trọng
khác là cơ hội xâm nhập các nguồn cá ở Bắc Băng Dương mà báo cáo của cựu đại sứ
Trung Quốc tại Na Uy Đường Quốc Cường thì các "ngư trường mới" sẽ trở
thành "kho dự trữ protein sinh học lớn nhất thế giới".
Trung Quốc là nước châu Á đầu
tiên quan tâm và nỗ lực để trở thành thành viên chính thức của Hội đồng Bắc
cực, nhưng vì khoảng cách địa lý rộng lớn với Bắc cực đã giới hạn cơ hội của
Bắc Kinh - ít nhất là với các thành viên Hội đồng Bắc cực - để thiết lập chương
trình nghị sự và hình thành chiến lược tận dụng cơ hội mới ở Bắc cực.
Theo các nhà phân tích quốc tế,
rõ ràng nguồn tài nguyên quý giá đang nằm dưới các lớp băng của Bắc cực từ lâu
đã nằm trong tầm ngắm của Trung Quốc. Nhưng một số nước như Nga và Canada lại
tỏ ý nghi ngờ mối quan tâm của Trung Quốc với Bắc cực mang nặng yếu tố địa
chính trị.
Nhà nghiên cứu Lý Chấn Phúc
thuộc Đại học hàng hải Đại Liên, trong một bài viết đã nói rằng, “Bắc cực có
giá trị quân sự đặc biệt”, và “bất cứ ai kiểm soát được tuyến hải trình Bắc cực
sẽ kiểm soát được tuyến hàng hải mới của kinh tế thế giới và chiến lược quốc
tế”.
Trong năm 2008, 5 cường quốc
Bắc cực là Mỹ, Nga, Canada, Đan Mạch và Na Uy đã ký Bản tuyên bố Ilulissat với
nội dung các thành viên Hội đồng Bắc cực nên giải quyết êm thấm mọi
tranh chấp chủ quyền, và cùng nhau chia sẻ khai thác Bắc cực.
Bắc Kinh đã phản ứng gay gắt
Bản tuyên bố Ilulissat vì cho rằng đó là âm mưu của Hội đồng Bắc cực
nhằm gạt nước này ra khỏi cuộc chơi.
Năm 2008, đại tá Hàn Húc Đông,
giáo sư Đại học quốc phòng Trung Quốc, đã nôn nóng kêu gọi, “khả năng sử dụng
vũ lực là điều không thể loại trừ khỏi Bắc cực, vì tính chất phức tạp của các
tranh chấp chủ quyền”, theo The Economist.
Năm 2009, Trợ lý ngoại trưởng
Hồ Chính Dược đã tuyên bố các nước vùng cực phải “bảo đảm sự cân bằng quyền lợi
của các quốc gia duyên hải cũng như lợi ích chung của cộng đồng thế giới”.
Tháng 3/2010, chuẩn đô đốc đã
nghỉ hưu Doãn Trác nói rằng “Bắc cực thuộc về tất cả các dân tộc trên thế giới
và chẳng nước nào có thể tuyên bố chủ quyền với nó cả”. Và vị này còn nói thêm
rằng Trung Quốc phải có quyền với nguồn tài nguyên Bắc cực.
Mặc dù những tuyên bố nói trên
đã được làm mềm đi trong cả hai tuyên bố chính thức và báo chí nhà nước nhưng
những phát ngôn quen thuộc của Trung Quốc đã lộ ra một chút đe dọa. Bắc Kinh
sau đó đã phải nhấn mạnh sự tôn trọng của mình đối với Hội đồng Bắc cực, và hạn
chế nghiêm ngặt những tuyên bố nóng vội, nhằm nghiên cứu lại chiến lược ngoại
giao của mình.
Cụ thể, người phát ngôn Bộ
ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi đã phát biểu tại một cuộc họp báo hồi đầu năm
2013 rằng, “các nước Bắc cực và các nước không thuộc Bắc cực cần phải hợp tác
vì hòa bình, ổn định và phát triển bền vững tại Bắc cực, dựa trên việc công
nhận lẫn nhau và tôn trọng các quyền của nhau cũng như sự hiểu biết và tin cậy
lẫn nhau”.
Động cơ ẩn giấu sau những tuyên
bố hùng hồn của Bắc Kinh là nhằm mục đích xác định Bắc cực như là lãnh thổ quốc
tế, và bất kỳ thay đổi nào đều có liên quan đến các quốc gia trên thế giới,
theo The Diplomat. Đồng thời, Bắc Kinh cũng nỗ lực giảm nhẹ những ám chỉ
cho rằng Trung Quốc không hài lòng với sự cân bằng quyền lực hiện tại ở Bắc
cực.
Vận động ngoại giao
Trung Quốc đã tăng cường hoạt
động nghiên cứu địa cực. Từ năm 1985 đến năm 2012, Bắc Kinh đã tiến hành 5 cuộc
thám hiểm Bắc cực và 28 cuộc thám hiểm Nam cực. Nước này cũng đã xây dựng Trạm
nghiên cứu Hoàng Hà vào năm 2004 ở Ny-Alesund (Na Uy), và ký kết thỏa thuận với
Công ty công nghệ Bắc cực Aker (Phần Lan) để đóng một tàu phá băng vào năm
2014, là chiếc thứ hai sau chiếc Tuyết Long mà Bắc Kinh đã mua của Ukraine vào
năm 1993.
Ngoài ra, Trung Quốc còn có đại
diện tham gia vào Ủy ban Khoa học Bắc cực, Tuần Hội nghị thượng đỉnh khoa học
Bắc cực, Ủy ban Quản lý khoa học Bắc cực Ny-Alesund, và dự án Năm Quốc tế Địa
cực.
Theo tờ The Diplomat,
các động thái ban đầu của Trung Quốc trong chiến lược Bắc cực cho thấy Bắc Kinh
đang háo hức để ngụy trang lợi ích thật sự của mình thông qua việc giám sát môi
trường, bảo vệ đời sống Bắc cực, cũng như mối quan tâm về người dân bản địa.
Bắc Kinh hiện chi khoảng 60
triệu USD mỗi năm cho việc nghiên cứu địa cực, và đang xây dựng một Trung tâm
nghiên cứu Bắc cực Trung Quốc - Bắc Âu ở Thượng Hải, và có kế hoạch gia tăng số
lượng nhân viên nghiên cứu từ 5 lên đến... 1.000 người.
Thực tế, phương pháp này là khá
thận trọng và có tầm nhìn xa, xuất phát từ nỗi ám ảnh về Mỹ và Canada, cùng với
những động thái của Nga trong khu vực. Chẳng hạn như tuyên bố của Nga về chiến
lược Bắc cực mới, sự hiện diện của Không quân và Hải quân Nga tại khu vực biên
giới, và việc cắm cờ Nga ở Bắc cực vào năm 2007.
Bắc Kinh muốn truyền tải hình
ảnh của Nga như là người hàng xóm nguy hiểm, còn Trung Quốc thì là “quốc gia
yêu chuộng hòa bình”, và chỉ tập trung vào những chủ đề trung lập như tài trợ
thám hiểm, nghiên cứu biến đổi khí hậu, hỗ trợ phát triển các dân tộc bản địa,
bảo tồn văn hóa địa phương, thúc đẩy phát triển bền vững, vận động chống ô
nhiễm môi trường và thúc đẩy du lịch.
Bằng cách phát triển vị thế
mạnh mẽ trong các lĩnh vực này, Trung Quốc không chỉ có thể khai thác kiến thức
của cộng đồng khoa học quốc tế mà còn có thể hợp tác với 6 tổ chức Bắc cực - là
: Hội đồng Bắc cực Athabaskan, Hiệp hội quốc tế Aleut, Hội đồng quốc tế
Gwich'in, Hội đồng Inuit Circumpolar, Hiệp hội Nga của người bản địa phương Bắc
và Hội đồng Saami - là những tổ chức đại diện cho người dân bản địa và có tư
cách thành viên thường trực của Hội đồng Bắc cực.
Vì vậy, Bắc Kinh có thể vận
động cho lợi ích của mình trong Hội đồng Bắc cực không qua con
đường trực tiếp, mà sử dụng một kênh đặc biệt. Và nó đã chứng tỏ tính hiệu quả
khi Trung Quốc trở thành quan sát viên thường trực của Hội đồng Bắc cực
ngày 15/5/2013.
Tuy nhiên, các động thái ngoại
giao không thôi thì có vẻ không giúp Trung Quốc kiếm được chiếc ghế thành viên
thường trực của Hội đồng Bắc cực .
Chiêu bài “đồng tiền đi trước…”
Thật ra, những phương pháp tiếp
cận “khoa học” nói trên chính là con đường dẫn đến mục tiêu thật sự của Trung
Quốc ở Bắc cực, đó là lĩnh vực kinh tế và yếu tố địa chính trị.
Nhưng vì tính chất phức tạp
trong các tranh chấp giành quyền khai thác tài nguyên khoáng sản giữa các quốc
gia có lãnh thổ ở Bắc cực, nên có lẽ Trung Quốc trước mắt sẽ tập trung tìm kiếm
các tuyến đường biển mới thay cho “tử lộ” Malacca.
Tuyến hải trình qua ngã Bắc cực
sẽ cho phép Trung Quốc giảm chi phí vận chuyển, đa dạng hóa và đảm bảo an toàn
cho hàng hóa, cũng như giảm nguy cơ xung đột với Hải quân Mỹ ở khu vực eo biển.
Nguyên chủ tịch Hồ Cẩm Đào đã
nhận thức rõ các lỗ hổng trong tuyến đường vận chuyển của Trung Quốc. Theo các
nhà phân tích Trung Quốc, đến năm 2020, từ 5% đến 15% giao thương nước ngoài
của Trung Quốc sẽ được vận chuyển qua tuyến hải trình biển Bắc.
Các chuyên gia tại Công ty vận
tải Tschudi Shipping (Na Uy) ước tính rằng tuyến đường từ Kirkenes hoặc
Murmansk đến Thượng Hải sẽ giảm tổng thời gian hải trình khoảng 16 ngày.
Trong khi đó, chỉ số tiêu thụ
ngày càng tăng buộc các công ty Trung Quốc phải đầu tư mạnh vào khai thác dầu
khí và hoạt động vận chuyển. Rõ ràng những ước lượng về tài nguyên thiên nhiên
ở Bắc cực đã hấp dẫn Bắc Kinh.
Tổng công ty dầu khí quốc gia
Trung Quốc đã trở thành đối tác thứ ba của tập đoàn dầu khí quốc doanh Nga
Rosneft (cùng với Eni và Statoil) trong các dự án thăm dò
Zapadno-Prinovozemelsky (biển Barents), Yuzhno-Russky và Medynsko-Varandeysky
(biển Pechora).
Như vậy, mục tiêu của Trung
Quốc không chỉ là quyền truy cập vào các mỏ dầu mới, mà còn sở hữu công nghệ
khoan dầu hiện đại mà nước này hiện đang thiếu.
Nguồn tài nguyên chiến lược thứ
hai mà Trung Quốc nhắm đến là quặng sắt. Sinosteel và Tổng công ty truyền thông
Trung Quốc đã đầu tư vào dự án Isua ở Greenland, dự đoán sẽ khai thác 15 triệu
tấn quặng sắt mỗi năm, bắt đầu từ năm 2015.
Hiện nay, các quốc gia như
Iceland phụ thuộc rất nhiều vào kim ngạch xuất khẩu thủy sản, và Trung Quốc đã
rất tích cực trong việc thiết lập liên hệ kinh tế song phương với các thành
viên nhỏ hơn của Hội đồng Bắc cực nhằm đảm bảo sự hậu thuẫn cho chiếc ghế thành
thành viên thường trực của mình.
Bắc Kinh đã thiết lập hệ thống
với mục tiêu khuyến khích sự phụ thuộc kinh tế của các quốc gia Bắc cực nhỏ với
Trung Quốc.
Trong năm 2010, Trung Quốc đã
cung cấp cho Iceland hợp đồng hoán đổi tiền tệ bổ sung trị giá 500 triệu USD để
hỗ trợ hệ thống ngân hàng đang gặp khó khăn của Iceland.
Cũng trong năm 2010, Đan Mạch
đã ký thỏa thuận với Trung Quốc trị giá 740 triệu USD trong các lĩnh vực như
năng lượng, nền kinh tế xanh, nông nghiệp và an ninh lương thực.
Vào năm 2011, Đại sứ Đan Mạch
tại Trung Quốc đã tuyên bố ủng hộ các nỗ lực của Trung Quốc để trở thành thành
viên thường trực của Hội đồng Bắc cực. Vào tháng 1/2013, đại diện của Thụy Điển
và Na Uy trong cuộc họp của Hội đồng Bắc cực ở Tromsø thậm chí đã
tuyên bố mong muốn bắt đầu quá trình thảo luận về vai trò của Trung Quốc trong
Hội đồng Bắc cực.
Ngoài ra, gói hỗ trợ tài chính
của Trung Quốc dành cho các nước nhỏ sẽ cho phép Bắc Kinh tham gia phát triển
cơ sở hạ tầng ở Bắc cực. Đây là điều rất quan trọng nhằm duy trì hoạt động
quanh năm của tuyến hải trình biển Bắc. Bao gồm xây dựng hải cảng, trạm sửa
chữa tàu biển, đầu mối giao thông, và các trung tâm cứu hộ.
Hơn nữa, chi phí cao của các dự
án phát triển cơ sở hạ tầng khoan dầu mới trong khu vực buộc các quốc gia Bắc
cực phải thu hút đầu tư. Điều này mở ra cánh cửa cơ hội cho Trung Quốc nhằm
phát triển ảnh hưởng và khả năng tiếp cận nguồn năng lượng trong tương lai.
Như vậy, có thể nói rằng chiến
lược quốc tế mà Trung Quốc đang theo đuổi ở Bắc cực là hoàn toàn thực dụng.
Không chỉ là phát triển kinh tế mà còn xây dựng vị thế toàn cầu của Trung
Quốc... !
Nguyên Giang
No comments:
Post a Comment