Phan Đắc Lữ
Thứ
tư, ngày 04 tháng chín năm 2013
(ý kiến phát biểu
nhân cuộc tọa đàm về quyển sách NẮNG ĐƯỢC THÌ CỨ NẮNG của PHAN AN SA ngày 18 tháng 8 năm
2013)
Hai vợ chồng cụ Phan
Khôi
Kính
thưa quý bà con tộc PHAN làng Bảo An .
Kính
thưa quý khách .
Trong
buổi tọa đàm về quyển sách NẮNG ĐƯỢC THÌ CỨ NẮNG của anh Phan An Sa hôm nay,[ 18-8-2013] tôi sẽ
không bàn về tài năng ,đạo đức và nhân cách của cụ Phan Khôi trong lĩnh
vực báo chí và văn chương .Việc ầy để nhường cho những nhà học thuật , những
nhà phê bình văn học nghệ thuật uyên bác. Ở đây tôi chỉ xin nêu ra một số
hành động đàn áp và đối xử của chính quyền C/S đối với những người tham gia vào
phong trào NHÂN VĂN - GIAI PHẨM nói chung và với cụ Phan Khôi nói riêng
BỐI
CẢNH LỊCH SỬ NHỮNG NĂM 1955—1959.
Những năm cuối đời
của cụ Phan Khôi :
Những năm từ 1955 đến 1959, một nửa đât nước Việt Nam từ vỹ tuyến17
trở ra với ba sự kiện “long trời lở đất” xảy ra vô cùng đau thương , tang
tóc: .
1 Cải Cách
Ruộng Đất
2 Phong trào NhânVăn – Giai Phẩm
3 Cải tạo Tư Bản
Cải Cách Ruộng Đất với
hàng trăm ngàn người bị đấu tố, bị tù đày và bị giết oan . Hậu quả
là lực lượng sản xuất nông nghiệp hùng hậu và năng động ở nông thôn
bị tiêu diệt hoàn toàn . Nền đạo lý,đạo đức ngàn đời của dân tộc bị phá
vỡ tận gốc : vợ tố chồng , con tố cha, anh em tố nhau … hệ lụy đến
ngày nay vẫn chưa khôi phuc đươc mà càng ngày càng trầm trọng hơn .
Vụ án Nhân Văn - Giai Phẩm là phong trào những văn nghệ sỹ, trí thức
trụ cột trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, rất trung thành với chế
độ .Có thể do tác động từ sai lầm trong trong Cải Cách Ruộng Đất ; họ đứng lên
đòi hỏi dân chủ và tự do trong sáng tác văn hoc nghệ thuật mà bị đàn áp ,
tù đày đến thân tàn ma dại !
Vụ cải tạo Tư Sản đã triệt tiêu hết
nguồn tài sản và nhân lực của guồng máy sản xuất công nghiệp ở Thủ Đô Hà Nội và
các thành phố ở miền Bắc Việt Nam . Bao nhiêu gia đình tan nát, ly
tán , con cái không đươc học hành.
Những
sai lầm đó đã đưa đất nước và nhân dân đến cảnh nghèo đói triền miến suốt 30
năm . Đến nay, đảng và chế độ đã cho người dân thấy sự sai lầm qua “ đổi
mới” : Khôi phục lại chế độ Tư bản !
Riêng vụ Nhân Văn- Giai Phẩm tôi sẽ nói
rõ về một số người mà tôi quen biết và hiểu biết qua tư liệu văn hoc, báo
chí…đã bị chính quyền C/S dàn áp, vu khống, bôi nhọ nhân phẩm, tù
đày một cách dã man :
1.- Nguyễn Hữu Đang :
Người được cử làm
trưởng ban tổ chức ngày lễ tuyên ngôn độc lập tại Ba Đình 2 tháng 9 năm 1945 .
Sau
vụ Nhân Văn Giai Phẩm bị đàn áp , tháng 4/1958 Nguyễn Hữu Đang bị bắt trên
đường tìm vào Nam. Ngày 19 - 1- 1960 ông
bị đưa ra tòa , bị kết án 15 năm tù và 5 năm quản chế. Ông đã trải qua các
nhà tù từ Hỏa Lò chuyển lên Yên Bái rồi đày qua trại giam Hà Giang. Năm 1973
ông được thả theo diện “đại xá chính trị phạm trong hiệp định Paris”
và bị quản chế tại Thái Bình. Những ngày ở Thái Bình ông sồng trong nhà kho của
một hợp tác xã , đấy là những ngày đói rách, cơ cực nhất của một nhà văn hóa,
môt trí thức lớn của đất nước: Hằng ngày ông đi sưu tầm bao thuốc lá để
đổi cho bọn trẻ con cóc nhái về làm thức ăn!
Năm
1989 “được phục hồi”. Năm 1990 được trả lương hưu . Năm 1993 về
sống ở Nghĩa Đô, ngoại thành Hà Nội cho đến khi mất năm 2007.
2.- HỮU
LOAN
(Tác
giả bài thơ Màu Tím Hoa Sim bất tử)
Sau
năm 1954 Hữu Loan về lại Hà Nội , làm việc trong tòa soạn báo Văn Nghệ. Cuộc
đời ông chuyển biến trong giai đoạn 1955 --1956 khi xảy ra phong trào Nhân Văn-
Giai Phẩm . Chính bài thơ bất tử “ Màu Tím Hoa Sim” mà chính quyền đã buộc tội ông là phản động
, ông bị “đánh” tơi bời .
Vào
năm 1956 ông bỏ Đảng về quê đi cày, đi thồ đá để nuôi con . Theo lời ông kể: “ Tôi
bỏ tôi về, tôi phải đi cày đi bừa, đi đốn củi, đi xe thồ đá để bán. Bọn
họ bắt giữ xe tôi, đến nỗi tôi phải đẩy xe cut-kit, loại xe đóng bằng
gỗ, có một bánh cũng bằng gỗ ở phía trước, có hai cái càng ở phía sau để
đùn hay kéo. Xe cut-kit họ cũng không cho, tôi phải gánh bộ. Gánh bằng
vai tôi, tôi cũng cứ gánh, không bao giờ tôi bị khuất phục. Họ theo dõi,
ngăn cản, đi đến đâu cũng có công an theo dõi tôi,
cho người rình rập sát hại tôi ..Nhưng luc nào cũng có người cứu tôi.”
Những
gì đã diển ra trong cuôc đời ông như là huyền thoại .Thi sỹ Hữu Loan đúng là
một đấng trượng phu !
3.- HOÀNG CẦM :
Sau
vụ đàn áp nhóm Nhân Văn –Giai Phẩm ,Hoàng Cầm tuy không bi đi tù nhưng ông bị
khai trừ ra khỏi Đảng , khai trừ ra khỏi Hội nhà văn Việt Nam. Tât cả các tác
phẩm văn học của Hoàng Cầm bị cấm xuât bản. Trong các bài “đánh” Hoàng Cầm bọn
bồi bút luôn luôn dùng hai chữ “đồi trụy” nhằm vào đời tư của ông : Vì ông
nghiện thuốc phiện và có nhiều vợ, vi ông là một thi sỹ lãng mạn, đa tình . Sau
khi bị kỹ luật , ông về sống với bà Lê Hoàng Yến, một cựu hoa khôi đất Hà
thành ở 43 Lý Quốc
Sư
Hà Nội. Những năm sống bị quản chế, ông làm đủ mọi “ nghề” : Đẩy xe ba gác chở
vật liêu. Nhưng, một nhà thơ chuyên cầm bút nhẹ nhàng đôi tay làm sao mà đẩy xe
ba gác được! Ông bỏ“nghề”. Sau đó chuyển sang viết thuê. Ông
viết thuyết minh cho flim đèn chiếu của Xưởng flim Đèn Chiếu thuộc bộ Văn
Hóa, một loại flim từng ảnh một bất động và đọc lời thuyết
minh.
Tuy
ông không bị đi tù vì tham gia Nhân Văn-Giai Phẩm, nhưng lại đi tù vì một
vụ án khác : Từ năm 1959 đến năm 1960 ông sáng tác tập thơ VỀ KINH BĂC. Về Kinh Bắc là một kiệt tác của đời thơ ông.
Những năm 60-61 tôi được vinh hạnh gặp và quen thân ông . Ông xem tôi như
một người em, một người bạn thơ vong niên [ông hơn tôi 15
tuổi ] . Những đêm thứ Bảy Chủ nhật ông hay rủ tôi ra thị xã Phủ Lạng Thương ,
Bắc Giang [ những năm đó tôi công tác tại nhà máy Phân đạm Bắc Giang] hay ra ga
Hàng Cỏ Hà nội, đi lang thang suốt đêm, uống chè chén ở những quán cóc vỉa hè
và ngâm cho tôi nghe những bài thơ trong tập thơ Về Kinh Bắc. Trong đời , tôi
chưa bao giờ nghe một giọng ngâm thơ nào hay như giọng ngâm thơ của Hoàng Cầm
Cho nên ông dược mệnh danh là “Con Oanh Vàng Kinh Bắc”.
Năm
1982, do ông sơ suất, bị chính quyền C/S phát hiện ra tập thơ Về Kinh Bắc. Họ
gép tội ông phán động, chống lại chế độ , bỏ tù ông 18 tháng. Trong vụ án nầy
có nhiều người liên lụy . Sau khi được thả về, ông bị bệnh tâm thần . Vợ con
ông cũng bị vạ lây : gia đình sống trong cảnh đói nghèo, túng quẩn. Hằng tháng
ông phải lên trình diện chính quyền để được cấp 12 cân gạo. Vợ ông, bà Lê Hoàng
Yên mất năm 1985. Năm 1988 ông “được phục hồi”.Tập thơ Về Kinh Bắc được xuất
bản. Ông mất năm 2010, để lại cho đời môt khối lương thơ văn đồ sộ, rât có giá
trị .
4.- TRẦN DẦN
Nguyên
nhân xuất phát phong trào Nhân Văn - Giai Phẩm bắt nguồn từ quân đội . Những
người chủ xướng trong đó có Trần Dần .
Trong
trường ca NHẤT ĐỊNH THẮNG có mấy câu :
“ Tôi bước đi
Không thấy phố
Không thấy nhà
Chỉ thấy mưa sa
Trên màu cờ đỏ
Vì
những câu thơ trên, kết hợp với cuốn nhật ký ghi chép lại những cảnh đấu tố hãi
hùng trong Cải Cách Ruộng Đất, kết hợp với việc ngày 16-5-1955 ông làm đơn xin
ra khỏi Đảng , xin ra khỏi quân đội, kết hợp với việc ông tham gia tất cả các
báo Nhân Văn và Giai Phẩm , cho nên ông bị ghép vào
tội
phản động , làm gián điệp , chống Đảng , chống chế độ .
Tháng
2 năm 1956 ông bi bắt cùng với Tử Phát ở Bắc Ninh , bị giam trong hầm kín . Sau
đó , ông và một số ít người nữa , làm bản tự kiêm điểm , nhận tội , xin Đảng
khoan hồng để được an thân . Nhưng, với
một người lãnh đạo văn nghệ và cầm đầu cuộc đàn áp Nhân Văn – Giai Phẩm một
cách tàn bạo , chỉ biết: “…Thương cha , thương mẹ , thương chồng
- Thương mình thương một , thương ông [Stalin] thương mười “
thì làm sao có thể thương
được Trần Dần và những người chống Đảng , chống
chế độ . Rốt cuộc lại, ông vẫn phải
sống bĩ cực đến mãn đời . Ông mất ngày 7 tháng 1 năm 1997.
*
Trên
đây là bốn nhân vật trong phong trào Nhân Văn-Giai Phẩm tôi nêura sơ lược làm
điển hình, làm nền . Còn nhiều người nữa như : Lê Đạt, Phùng Cung,
Phùng Quán, Tử Phát, Trương Tửu, Thụy An, Trần Đức Thảo v. v… đều bị kỷ luật
hoặc bị đi tù nhiều năm. Vì khuôn khổ bài viết nên không nêu
hết được. Trọng tâm trong bài phát biểu hôm nay là nói rõ hơn về sự đàn áp của
chính quyền và cách hành xử của mọi người đối với cụ Phan Khôi :
PHAN KHÔI :
Đối
với cụ Phan Khôi thì Tố Hữu cầm đầu một “ đạo
quân bồi bút ” hùng hậu , không
những “ đánh ” như những người trong Phong trào Nhân Văn –
Giai Phẩm mà còn mở một chiến dịch bão táp, quyết chôn vùi tài năng , thanh
danh , đạo đức và lòng yêu nước vô bờ của cụ:
Trước
tiên , nhà văn Nguyễn Công Hoan [Tác giả tiểu thuyết Đống Rác Cũ] “ đánh” cụ
bằng một bài thơ Đường luât vừa dở, vừa tục tiểu , vừa hỗn láo ,
nhân ngày sinh lần thứ 70 của cụ [ 6 -10 – 1957]
Bài
thơ như sau :
Nhắn bảo Phan Khôi khốn kiếp ơi !
Thọ mi xin chúc chớ hòng ai
Văn chương đù mẹ thằng cha bạc
Tiêt tháo tiên sư cái mẻ ngoài
Lô- đích , trước cam làm kiêp chó
Nhân văn , nay đã hit gì voi ?
Sống dai thêm tuổi cho thêm nhục
Thêm nhục cơm trời chẳng thấy gai !
Nguyễn Công Hoan
[Tư liệu của Nguyễn Vạn An]
Trong
bài TƯỞNG NIỆM VỀ PHAN KHÔI của TRÂN DUY có một đoạn miêu tả lại ngày
gia đình cụ bị đuổi nhà tại 51 Trần Hưng Đạo, Hà Hội như sau : Một buổi
chiều tôi đến 51 Trần Hưng Đạo thì gặp cảnh một quan chức có quyền
lực quát đuổi vợ chồng ông ra khỏi nhà 51 Trần Hưng Đạo.
Người
nầy quát lớn : “ tống cổ thằng già khốn
nạn nầy ra khỏi đây!
Vợ
ông, bà Huệ ôm chăn màn sách vở ; ông Phan Khôi lảo đảo theo sau.
Ra
cổng gặp tôi , ông chào nói :“ thôi , anh về đi…buồn không cần thiết. Đến buồn
mà cũng không cần thiết , kể cả khi bát nước hắt đi vẫn không hớt lại
được.
Hôm
sau tôi gặp lai vị quan chức hôm qua , nguyên là bạn học cùng tôi thời tiểu học
ở Quy Nhơn , Bình Định ; tôi hỏi : “ Ăn ở , đói xử với nhau như vậy có quá
lắm không ? Nhất là tầm tuổi ông Phan cũng ngang hàng cha chú
chúng mình”
Ông
bạn tôi cười nói: “ Cậu có biết chuyện lên đồng không ? Người lên đồng nói
những điều không do họ chịu trách nhiệm , họ nói những điều từ thế giới khác ”
Người
bạn của họa sỹ Trần Duy thời tiểu học ở Quy Nhơn mà ai cũng biết đich danh là
nhà thơ tài hoa Chế Lan Viên , người giỏi ca ngợi bác Hồ , ca ngợi Đảng , ca
ngợi cảnh sống ở nông thôn miền Bắc VN tươi đep mà xã viên mỗi người mỗi tháng
được chia 4 - 5 cân thóc . Có lẻ , trong lòng người thi sỹ ấy còn một chút
lương tri , nên ông đã sám hối . Trong thơ di cảo , ông ân hận là mình đã làm
thơ cổ võ những người lính chết năm Mậu Thân :
“ Mậu Thân , 2000 người xuống đồng
bằng
Sau một đêm chỉ con lại có 30 ” [ Ai ? – Tôi !
]
Cũng
trong bài Tưởng niệm về Phan Khôi này, cụ Phan Khôi kể cho Trần Duy nghe một
mẫu chuyện: Đó là chuyện một nhân vật lão thành cách mạng viết một số bài
báo quy cho Phan Khôi cái tội làm tay sai cho bọn mật thám Pháp: Bon Pháp nhét ông dưới gầm bàn của một tiệm
ăn ở Sài Gòn- Chợ Lớn để ông Phan theo dõi môt cuộc họp giả trang của tổ chức
Đảng . . “Tôi kể
chuyện ấy không nhằm minh oan , nhưng là để chứng minh sự ngu dốt của người đã
bịa ra câu chuyện ấy”
Năm
1958 , tôi có đọc trên báo Nhân Dân , nhà nghiên cứu tuồng cổ Hoàng Châu Ký và
trên tạp chí Văn Nghệ, nhà văn Đào Vũ bịa đặt , vu cáo cụ Phan
Khôi rằng : Mỗi lần ở Sài Gòn về quê , Phan Khôi ra bãi bồi triền sông
Thu Bồn , hể đầu cây ba ton của Phan Khôi cắm ở đâu là đất đó của Phan Khôi . Những
người dân làng Bảo An tập kết ở Hà Nôi ai cũng biết đó là bịa đặt, vu cáo ,
nhưng không ai dám phản đối .
Còn
rất nhiều người : những bạn bè chí thân của cụ như : Tú Mỡ - nhà thơ trào phúng
, nhà thơ Thế Lữ , người mà trước năm 1945 dẫn cả một đoàn kịch nói ăn ở nhà cụ
cả tháng trời để diển kịch ở sân đình làng Bảo An tuy nhà cụ rất nghèo . Đặt
biệt là Hồng Quang , một cán bộ cao cấp không dám ký tên thật , cùng với Phùng
Bảo Thạch , Nguyễn Đổng Chi…đồng loạt viết bài bịa đặt , vu khống , nhục mạ cụ
một cách hèn hạ !
Cách
đây mấy năm ,tôi có nghe dư luận nói rằng : Cụ Nguyễn Đổng Chi [Thân phụ của
giáo sư Nguyễn Huệ Chi] khi còn công tác ở Ban Văn - Sử -Địa , cụ bị dảng
ủy cơ quan ép buộc cụ phải viết một bài “đánh” Phan Khôi .
Nhưng
cụ Nguyễn Đỗng Chi là nhà văn hóa lớn ,có đạo đức ,có nhân cách , sau đó cụ ân
hận, lương tâm rây rứt, cụ thừơng tâm sự với mọi người : Vì không cưỡng lại
đươc sức ép của Đảng ủy , của chính quyền , cụ đã viết bài toàn bịa đặt , vu khống một học giả tài giỏi
, yêu nước , cương trực , đức độ như cụ Phan Khôi ! Những ngày trước khi
qua đời , cụ có dặn dò lại với con trai là giáo sư Nguyễn Huệ Chi , sau
này phải giải oan cho cu , đế linh hồn cụ được thanh thản nơi suối vàng
![ Viêc nầy đúng sai đến đâu , mong giáo sư Nguyễn Huệ Chi là người trong cuộc
, chỉ giáo cho ]
Trên đây là cách hành xử của những
người ngoài xã hội . Còn những việc xảy ra trong gia đình cụ mới là đau
thương , bi đát :
Trong thời gian này, người con trai trưởng của cụ Phan Khôi là anh Phan Thao ,
[ Đại biểu quốc hội đầu tiên của nước VNDCCH ] đang công tác tại báo Nhân Dân ;
hằng ngày anh phải đọc , biên tập, duyệt và cho in những bài báo cố tình suy
diển, bịa đặt, vu khống, bôi nhọ nhân cách cha mình . Thổi bùng lên ngon
lửa căm thù đối vơi một người cương trực, yêu nước như cha mình, lòng anh
đau như dao cắt . Anh đọc những bài báo đó mà “tối sầm mặt mũi”.
Nhưng, với cái Vòng – Kim – cô - Đảng siết
chặt trên đầu, anh không thể nào không cho đăng những bài như thế. Anh biết cha
mình đúng hoàn toàn bị oan sai, bị đối xử bất công, nhưng anh không đủ can
đảm để đứng về phía chân lý mà bênh vực cha mình ! Vô hình trung , anh đã đứng
về phía cái ác, cái vô luân, đồng lõa với chính quyền, bôi nhọ thanh danh
cha mình . Thật đau thương ! Giống như những gì xảy ra trong Cải
Cách Ruộng Đất !
Sau
đây tôi xin trích một vài đoạn trong sách Nắng
Được Thì Cứ Nắng của anh Phan An Sa
, người con trai út của cụ Phan Khôi, để thấy rằng, những xung đột trong gia đình
cụ Phan Khôi là rất nặng nề:
Sau
khi Giai Phẩm Mùa Thu –Tập 1 phát hành , trong đó có bài Phê Bình Lãnh đạo Văn Nghệ , các con trai, con gái cụ đọc, giật
mình kinh hãi anh Phan Thao đến thăm cha , anh nói :
- “Dạ
thưa thầy , con biết trong bài Phê Bình lãnh đạo Văn Nghệ ,thầy nói toàn
sự thật và ai cũng hiểu là thầy mong muốn sự việc tốt lên . Sự ngay thẳng
của thầy con làm sao lại không biết ạ ? Nhưng con vẫn lo lắm , lúc nầy
nhiều chuyện rất không ổn …
Thật
ra là trước ông , anh không dám nói hết được những gì anh định nói .
Ông
nhìn con , tỏ ý không hài lòng . Ông nói :
- Anh hiểu như
thế là được ! Còn lo , thì có cái chi mà lo ? nhiều việc không ổn thì
phải bình tỉnh mà gỡ từng việc một . Muốn gỡ những việc đó thì
trước hết phải sửa chữa các khuyết điểm. Muốn sửa chữa khuyết điểm thì phải
có người chỉ ra các khuyết điểm để mà sửa chữa . Thầy của anh đây là
người
chỉ ra các khuyết điểm ấy đấy. Chỉ ra khuyết điểm mà là làm khó cho các anh sao ?
Anh
Phan Cừ, em kề Phan Thao, sỹ quan cục Quân Báo, Bộ Tổng Tham Mưu, đến thăm cha,
bằng ngôn ngữ cuả một quân nhân, anh nói :
-
Ở Bộ Tổng tham Mưu, con làm việc ở cục 2, không biêt nhiều về các anh
làm bên văn nghệ quân đội. Nhưng thưa thầy, đọc Gai Phẩm Mùa Xuân hồi đầu năm , con thấy có nhiều bài
của anh em văn nghệ sỹ quân đội viết là rất không có lợi cho công cuộc đấu
tranh đòi hiệp thương thống nhất đất nước. Chưa chắc thầy đồng ý với con
, nhưng con cũng xin nói rõ với thầy như thế .
Ông
nhìn thẳng vào người con trai thứ hai của mình , nói :
- Anh nói không
có lợi , là không có lợi ở chỗ nào ? Chăc anh cũng đã đọc bài Phê Bình Lãnh Đạo
Văn nghệ của thầy rồi và anh cũng thấy không có lợi phải không ? Không có lợi
là sợ bên địch nó xuyên tạc, nó lợi dụng , phải không ? Chuyện nầy thì tôi
đã nói luôn ở trong đó rồi , anh còn nói làm
chi
nữa ?
Cách
đây mấy năm , chị Phan Thị Kỹ Khanh [Phan Thị Miều] có viết tập hồi ký NHỚ CHA
TÔI PHAN KHÔI trong đó có đoạn chị viết :
“
Những ngày vui vẻ của cái gia đình mới được sum họp ấy đã qua nhanh , khi cuối
năm 1957 , cha tôi bị liên can vụ Nhân
Văn – Giai Phẩm , đăng nhiều bài bộc lộ những sai trái , làm giảm lòng
tin của quần chúng nhân dân với cách mạng . Sau
vụ nầy, ông bị đình chỉ công tác , chuyển
đổi chỗ ở rồi nghỉ viêc luôn”
.
Qua
đoạn văn trên cho ta thấy: Người con gái của cụ Phan Khôi , khác với hai người
anh ruột , không thấy cha mình hoàn toàn đúng , bị oan uổn , bị đối xử bất công
mà nhận định là cha mình sai trái , đứng hẳn về phía nhà cầm quyền , gay gắt
lên án cha mình . Không biết vi thật lòng hay vi bị sức ép nào mà Phan Thị Mỹ
Khanh viết đoạn văn trên ? hay viết như thế để được cho in sách ? Nhiều bạn đọc
ngưỡng mộ tài năng và kính trọng nhân cách cụ Phan Khôi đã phê phán chị Phan
Thị Mỹ Khanh .
Nghĩa
tử là nghĩa tận ! Ngày ông mất , ngoài hai bà vợ , con cháu, dâu rể trong nhà;
không một ai trong bạn bè , đồng nghiệp , bà con thân tộc , đủ can đảm đến
phúng viếng , tiễn đưa Phan Khôi về nơi an nghỉ cuối cùng : Họ sợ bị liên lụy !
Nhà thơ Trần Dần nhờ người mang một vòng hoa đến phúng viếng , bị Phan Thao từ
chối . Họa sỹ Trần Duy lấm la lấm lét , mắt trước mắt sau đến nhìn mặt ông Phan
Khôi lần cuối cùng được mấy phút rồi lặng lẽ… chuồng ! không dám ngồi lâu , sợ
người ta nhìn thấy
.
Một
cổ quan tài gỗ mộc , trên chiếc xe tang màu đen cũ kỹ, có hai con ngựa… còm lọc
cọc kéo đi , qua mấy phố phường Hà Nội , ra nghĩa trang Hợp Thiện . Không kèn ,
không trống , không có một vành khăn trắng nào chít trên đầu vợ con . Người con
trưởng cũng chẳng đội rế, chống gậy. Đó là ngày 17 tháng 1 năm 1959 . Ông nhắm
mắt , xuôi tay vào ngày 16 tháng 1 năm 1959 .
Mười
mấy năm sau, nghĩa trang Hợp Thiện bị giải tỏa. Ngày di dời lên nghĩa trang Bất
Bạt , Sơn Tây , vợ con ông Phan Khôi ly tán mỗi người một nơi , không ai biêt
có thông báo di dời , ngôi mộ đất của ông bị thât lac. Người con út của
ông là anh Phan An Sa bỏ ra bao nhiêu công sức truy tìm . Nhưng vẫn không tìm
thấy hài cốt cuả cha mình. Phần mộ của ông ở Bạc Hà khang trang là ngôi
mộ gió . Ngày thanh minh , bà con tộc Phan làng Bảo đi tảo mộ vẫn đến thắp
hương vái ông , để tỏ lòng ngưỡng mộ .
Vụ
án Nhân Văn – Giai Phẩm đã lùi sâu vào quá khứ gần 60 mươi năm . Nhũng người
tham gia phong trào Nhân Văn – Giai Phâm và những người “ đánh” Nhân Văn – Giai
Phẩm hầu hết đã ra người thiên cổ ! nhưng chắc chắn rằng , dưới Suối vàng ,
không có một người nào được thanh thản tâm hồn . Lịch sử và dư luân đã khẳng
định : Nhà cầm quyền , những người lãnh đạo văn nghệ , những bồi bút ăn theo
đàn áp những người trong phong trào Nhân Văn – Giai Phâm nói chung và Phan Khôi
nói riêng là sai lầm , là tàn bạo.Triệt phá hết lực lượng sáng tác văn học ,
nghệ thuật của đất nước .
Mấy
chuc năm sau nền văn học rơi vào bế tắt : Chế Lan Viên sau này sám
hối bằng 2 tập thơ di cảo , cho rằng thơ mình là Bánh vẽ . Nguyễn Khải, một cây bút tiêu biểu của Hội Nhà Văn Việt
Nam , trong bài “ Đi Tìm Cái Tôi Đã Mất” xem giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật Hồ Chí Minh là “
Tấm bia mộ sang trọng cắm lên một đời văn đã tới hồi phải kết thúc.”
Và mai sau những tác phẩm văn học của ông chỉ để cho con cháu ông bán cho ve
chai !
Suốt
một thời gian dài diển ra cảnh đàn áp những văn nghệ sỹ , trí thức yêu nước
trong vụ án Nhân Văn - Giai Phẩm cho ta và đời sau thấy rằng : Chính quyền C/S , lãnh đạo văn
nghệ là những kẻ lấy oán mà trả ân ! Giống như trong Cải Cách Ruộng Đât và Cải
Tạo Tư Sản .
Lịch
sử đã từng xảy ra những vụ án oan sai . Triều đại nhà hậu Lê , đời vua Lê Thái
Tông xảy ra vụ án oan khuất Lệ Chi Viên , đại thi hào Nguyễn Trãi - Thị Lộ cùng
với 3 họ bị tru di . Thế nhưng , chỉ 20 năm sau , đời vua Lê Thánh Tông lên
ngôi , biết vụ án oan sai , đã ra chiếu chỉ minh oan cho Nguyễn Trãi - Thị Lộ .
Thế mà nay, chính quyền C/S sau gần 60 năm , vẫn chưa có một văn bản nào giải
oan cho vụ án Nhân Văn – Giai Phẩm , nói chung và Phan Khôi nói riêng , chỉ âm
thầm “ Sửa sai ” bằng cách trao giải thưởng nầy, giải thưởng nọ, cho xuất bản
tác phẩm văn học, ra cái vẽ ta đây vẫn đúng đắng ; độ lượng khoan hồng
cho những kẻ lầm đường lac lối .
Tôi
với cụ Phan Khôi là bà con trong tộc PHAN làng Bảo An , tôi vai em, cùng đời
thứ 13 . Sinh sau cụ những 50 năm .Tôi là người rất kính trọng, ngưỡng mộ
tài năng và đức độ của cụ. Cụ Phan Khôi là niềm tự hào của tộc Phan làng Bảo An
và là niềm tự hào chung của dân tộc Việt Nam !
Sài
Gòn , ngày 18 tháng 8 năm 2013
PHAN ĐĂC LỮ
(Bài
do tác giả gởi đến viết theo văn phong và quan điểm của tác giả)
Được
đăng bởi Chênh Huỳnh Ngọc
vào lúc 10:21
No comments:
Post a Comment