Trần Văn
Tùng
Viện
nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông
21-11-2012
Kinh
tế Myanma là một trong những nền kinh tế kém phát triển nhất thế giới, đã phải
chịu hàng thập niên trì trệ do quản lý yếu kém và cấm vận quốc tế. GDP của
Myanma là 82,72 tỷ USD (ước lượng 2011), tăng trưởng trung bình 2,9% một năm
thời kỳ 2000-2010, thấp nhất trong Tiểu vùng Sông Mekong Mở rộng. Myanma có 60
triệu dân,136 dân tộc trong số đó có nhiều sắc tộc luôn chống chính phủ. EU,
Hoa Kỳ vàCanadađã áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế Myanma nhưng nay những
lệnh cấm vận này đang được dỡ bỏ.
Về
mặt lịch sử, Myanma là con đường giao thương chính giữa Ấn Độ và Trung Quốc từ
thế kỷ 1 trước công nguyên. Các quốc gia Môn ở Myanma đã đóng vai trò như là
trung tâm thương mại quan trọng tại vịnhBengal. Sau khi Myanma bị chinh phục
bởi người Anh, quốc gia này đã trở thành đất nước giàu có nhất ở Đông Nam Á. Đó
cũng một thời là nhà xuất khẩu gạo đứng đầu thế giới, từng sản xuất 75% lượng
gỗ tếch cho thế giới và có tỷ lệ cao dân chúng biết chữ.
Sau
khi thành lập Chính phủ nghị viện năm 1948, thủ tướng U Nu đã thi hành chính
sách quốc hữu hóa. Chính phủ cũng đã cố thực hiện một kế hoạch 8 năm thiếu cơ
sở thực tế. Đến năm 1950, xuất khẩu gạo đã giảm 2/3 và khoáng sản giảm 96%.
Cuộc đảo chính năm 1962 đã đưa đến chương trình kinh tế được gọi là Con đường
đưa Myanma đi lên xã hội chủ nghĩa, một kế hoạch nhằm quốc hữu hóa toàn nền
kinh tế. Chương trình thất bại thảm hại này đã biến Myanma thành một trong
những quốc gia nghèo nhất thế giới.
Năm
2011, khi Chính phủ của tân Thủ tướng Thein Sein nắm quyền điều hành đất nước,
Myanma đã thi hành một chính sách cải cách nhiều mặt bao gồm việc cải cách thể
chế chính trị, chống tham nhũng, chỉnh sửa tỷ giá hối đoái, sửa luật đầu tư
nước ngoài và thuế. Đầu tư nước ngoài tăng từ 300 triệu USD trong năm 2009-2010
lên 20 tỷ USD trong năm 2010-2011. Dòng vốn chảy vào lớn làm cho đồng tiền
Myanma tăng giá trị thêm 25%. Để đối phó tình trạng này, chính phủ đã nới lỏng
các hạn chế nhập khẩu và hủy bỏ hết thuế xuất khẩu. Mặc cho vấn đề về tiền tệ
hiện nay có thể gây nên nhiều biến động, nền kinh tế Myanma được dự đoán sẽ
tăng trưởng khoảng 8,8% trong năm 2012.
Trước
hết, áp lực từ phía bên ngoài rất mạnh nên kinh tế Myanma bị “kẹt”, bị cô lập
và bị lệ thuộc quá nhiều từ Trung Quốc. Hiện nay, có lẽ một trong những diễn
tiến nổi bật trên bình diện quốc tế là chuyện Myanma bất ngờ cải cách đáng kể
và có nhiều hứa hẹn. Diễn tiến đó tạo nên nhiều câu hỏi, trong đó, có thắc mắc
rằng vì sao công cuộc cải cách ở Myanma lại phát xuất từ chính những người từng
cai trị xứ này bằng bàn tay sắt?
1.
Nguyên nhân cải cách
Hồi
đầu thập niên 1960, Miến Điện được xem là một ngôi sao đang lên tại châu Á khi
dẫn đầu thế giới về lượng lúa gạo xuất khẩu, có một lực lượng lao động trình độ
cao cùng nền kinh tế và hệ thống pháp lý hiệu quả khiến được thế giới ca ngợi
là quốc gia có triển vọng công nghiệp hóa tiên tiến so với các nước láng giềng.
Nhưng tương lai xem chừng như xán lạn ấy vụt tắt từ năm 1962 khi cuộc đảo chánh
mở đường cho các tướng lĩnh cai trị dân chúng bằng súng đạn, đưa quê hương
phong phú tài nguyên thiên nhiên cùng nhiều tiềm năng khác của họ trải qua
nhiều thập niên đen tối.
1.1.
Sự phản đối của dân chúng
Cụ
thể là, trong hơn nửa thế kỷ, các nhà cầm quyền quân phiệt bạo tàn và tham
nhũng, bị cáo buộc tiến hành chiến tranh một cách dã man nhắm vào những nhóm
sắc tộc thiểu số, nhúng tay trong hoạt động ma túy, cưỡng bách lao động một
cách quy mô cùng nhiều hình thức vi phạm nhân quyền nghiêm trọng khác.
Nhưng
cách đây khoảng một năm, sau khi thể chế quân sự chính thức rút lui nhường bước
cho tân Chính phủ dân sự trên danh nghĩa của Tổng thống Thein Sein, thì vị cựu
tướng trở thành Tổng thống này, vốn được xem là Mikhail Gorbachov của Myanma,
mở đường cho một loạt những đổi thay ngạc nhiên, từ việc cải cách chính trị,
phóng thích tù nhân lương tâm, đối thoại với Liên đoàn Toàn quốc Vì Dân Chủ, ký
kết thỏa thuận ngưng bắn với sắc tộc thiểu số, đình chỉ dự án đập thủy điện do
Trung Quốc xây dựng, nới lỏng việc kiểm duyệt báo chí, cải cách kinh tế, cho
tới cho thành lập Ủy ban Nhân quyền Quốc gia, viết lại luật đất đai, lao động,
mời những nhà bất đồng chính kiến lưu vong trở về…
Từ cách nhìn nhận rằng một phong trào
quần chúng phản kháng bền vững và mạnh mẽ là vô cùng quan trọng, nhiều câu hỏi
cứ quanh quẩn ám ảnh khá nhiều người. Tại sao ngay từ năm 1974 đã có những cuộc
biểu tình lớn ở Miến Điện, và năm 1988 đã có nửa triệu người tham gia mít tinh
nghe bà Aung San Suu Kyi đọc diễn văn? Tại sao năm 2007, hơn 20.000 người bao gồm các nhà sư và dân chúng
Myanma đi biểu tình? Không ai muốn mang sự an toàn và sinh mạng của mình
ra thách đố, đặc biệt là thách đố những kẻ cai trị có vũ trang. Bằng chứng là
theo các phóng viên quốc tế có mặt tại Myanma, sau những tuyên bố cải cách của
chính quyền, nhiều người dân còn rất dè dặt, có người còn không dám dừng lại
nhìn ảnh Aung San và con gái quá lâu vì họ e ngại những sự “cởi trói” này là
giả dối .
Đồng
ý kinh nghiệm về một nền dân chủ là điều kiện thúc đẩy lòng kháo khát được sống
tự do. Nhưng người dân bình thường rất
dễ quên, trong một khoảng thời gian đủ dài bị cai trị quá khắt nghiệt, họ sẽ
quên mất mình từng được hưởng điều gì. Hay vì dân Myanma quá đói khổ và
thiếu thốn mọi phương tiện khiến họ phải đấu tranh? Chúng ta hãy nhớ lại, năm
1962 khi Ne Win thiết lập chế độ độc tài, thì đến năm 1974, tức là 12 năm sau,
đã có những cuộc biểu tình phản kháng chế độ. Vậy thì tại sao
Myanma có một phong trào phản kháng mạnh mẽ như thế?
Từ trước khi bà Aung San Suu Kyi về
nước năm 1988, những cuộc biểu tình lớn đã nổ ra; nhưng không thể phủ nhận sự tham gia
và lãnh đạo của bà đối với Liên Đoàn quốc gia vì Dân chủ đã làm phong trào đấu
tranh dân chủ Myanma có thêm sức mạnh và sự gắn kết. Nhận định và đánh giá cao
vai trò của bà – con gái một vị anh hùng dân tộc trong việc kết nối mọi thành
phần đấu tranh, các trưởng lão dày dạn kinh nghiệm đã mời bà tham gia và trở
thành người lãnh đạo Liên đoàn cũng như phong trào đối lập, dù trước đó bà chưa
có kinh nghiệm chính trị nào. Có một người lãnh đạo nhiều uy tín là một điều
quan trọng, nhưng sẽ là vô ích nếu người dân không hưởng ứng. Điều tôi muốn nhấn mạnh ở đây,
khi nói về sự lớn mạnh của phong trào phản kháng ở Myanma chính là nỗ lực của
họ
Mặc
dù dưới những năm cầm quyền của mình, Ne Win muốn học tập Trung Quốc, định
hướng cho Myanma theo con đường XHCN, nhưng nhìn chung Myanma không bị áp đặt một chủ thuyết
nào lên toàn bộ hệ thống chính trị, xã hội, kinh tế. Người dân không
muốn lấy của người giàu chia cho người nghèo bằng việc cải cách ruộng đất, quốc
hữu hoá tài sản tư nhân. Chế độ cầm quyền ở đó là
quân phiệt; nó có thể làm cho xã hội trì trệ và lạc hậu, nhân cách xuống cấp ở
một mức độ nào đó, nhưng ít ra nó không
phá hủy triệt để. Có thể Myanma là quốc gia với vô số chùa chiền,
lớn nhỏ ở khắp mọi nơi, và nhờ có niềm tin vào đạo Phật nên đã vượt qua được
các biến loạn xã hội. Nghĩa là chuyển biến khả quan ấy ở Myanma không phải phát
xuất từ “Mùa Xuân Ả Rập” – tức cuộc nổi dậy của người dân, mà từ giới cầm
quyền.
Câu hỏi được nêu lên là nguyên nhân nào mà chính quyền
Myanma, nói đúng hơn là Tổng thống Thein Sein từng là cánh tay mặt của nhà độc
tài Than Shwe gieo nhiều kinh hoàng lại chuyển theo hướng dân chủ ngoạn mục như
vậy?
Những
lý do khiến giới cầm quyền Myanma chuyển hướng, trước hết là chính Thống tướng
Than Shwe nắm quyền tối thượng tại Myanma cho tới năm 2011 có thể chứng kiến
giai đoạn lịch sử bất an đến lúc phải mở đường cho một Chính phủ dân sự nhằm
bảo đảm rằng quyền lực không còn tập trung vào một người mà sau đó có thể biến
chính ông trở thành nạn nhân. Theo ông Nay Win Maung, người từng viết diễn văn
cho Tổng thống Thein Sein, thì công cuộc cải cách sẽ tạo nên an toàn cho tướng
Than Shwe vì tránh được cuộc nổi dậy của người dân.
1.2.
Bớt lệ thuộc vào Trung Quốc
Kế
đến là tình trạng Myanma bị phương Tây cấm vận kinh tế nhiều thập niên vì vi
phạm nhân quyền nghiêm trọng khiến Rangoon lệ thuộc hầu như mọi mặt và ngày
càng đáng ngại vào Trung Quốc, nước lớn bị dân chúng Myanma bất tín trong khi
chính quân đội Myanma chưa quên đã từng tốn nhiều xương máu để tiêu diệt phiến
quân cộng sản do Bắc Kinh yểm trợ. Cho nên, cách duy nhất là giới cầm quyền
Myanma phải giảm thiểu sự lệ thuộc vào Trung Quốc.
Một
lý do nữa là giới cầm quyền Myanma muốn thoát khỏi biện pháp trừng phạt của
phương Tây cùng tình trạng sa sút kinh tế, vì con đường dẫn Myanma đến XHCN mà
chính quyền quân phiệt Ne Win áp đặt trước đây đã đưa nước này đến ngõ cụt kinh
tế giống như trường hợp Bắc Hàn, cùng nhiều hậu quả nghiêm trọng khác, khiến
Myanma hiện trở thành quốc gia nghèo nhất Đông Nam Á. Và để bắt kịp những nước
trong khu vực đồng thời đưa nền kinh tế Myanma hội nhập vào thế kỷ XXI, thì
giới cầm quyền cần sự trợ giúp quốc tế, có nghĩa là phương Tây phải ngưng cấm
vận. Muốn vậy thì Myanma cần phải dân chủ hóa.
1.3.
Theo kịp thế giới
Thomas
Fuller của tờ New York
Times và International
Herald Tribune đề cập tới chuyến đi của tướng Thein Sein đến ngôi
làng sinh quán xa xôi Kyonku của ông tại vùng châu thổ sông Irrawadi cách nay 4
năm với tư cách là người chỉ huy Ủy ban Phòng chống Thiên tai khi trận bão dữ
dội Nargis xảy ra ở đó khiến trên 130.000 người thiệt mạng. Ông chứng kiến sự
thiếu chuẩn bị của dân nghèo như thế nào và bối cảnh tang thương ở đó. Theo ông
Tin Maung Thann, người điều hành một tổ chức nghiên cứuRangoon thì ông Thein
Sein ý thức được nhiều hạn chế của chế độ tiền nhiệm. Rồi ông có thể nhận ra
nhiều hạn chế khác nữa khi giữ chức vụ Thủ tướng được dịp công du hải ngoại,
tương phản với những tướng lĩnh trong Hội đồng quân nhân vốn ít khi rời khỏi
nước.
Theo
các nhà phân tích thì những cải cách quan trọng của Chính phủ Thein Sein đã
thuyết phục được lãnh tụ dân chủ Aung San Suu Kyi tái tham chính hồi năm ngoái,
mở đường cho ông Thein Sein có thêm uy tín đáng kể trong và ngoài nước, đưa ông
gần hơn với Hoa Kỳ vốn đang đứng đầu các nước sử dụng các biện pháp cấm vận
Myanma.
Lên
tiếng tại một phiên họp của các viên chức ngoại viện mới đây, ông U Myint, cố
vấn kinh tế cao cấp của Tổng thống Thein Sein, nhìn nhận rằng trên nửa thế kỷ
qua kể từ khi được độc lập, Myanma không thiếu nguồn tài nguyên nhưng đã có
quan niệm sai lầm cùng với việc thực thi chính sách sai trái khiến đất nước sa
sút.
Nhiều
quan chức Chính phủ Myanma cho hay họ chỉ muốn tái thiết kinh tế và mang lại
hòa giải dân tộc sau nhiều năm bị đàn áp. Những người am tường nguyện vọng của
giới lãnh đạo Myanma cho biết họ cũng muốn có quan hệ tốt với Phương Tây để
giảm lệ thuộc đáng kể vào Trung Quốc giữa lúc những nguồn đầu tư ào ạt từ Trung
Quốc đã gây căm phẫn lan rộng ở người dân .
Theo
nhận xét của Thủ tướng Malaysia Najib Razak thì trong bối cảnh những nền kinh
tế cởi mở của các quốc gia chủ trương cải cách như Malaysia, Thái Lan và
Indonesia trở nên thịnh vượng, giới lãnh đạo Myanma nhận thấy họ đang bị tụt
hậu, và họ cũng hiểu rằng cải cách chính trị có thể tạo nên nhiều cơ hội kinh
tế lớn lao hơn. Tổng thống Thein Sein cam kết rằng Chính phủ ông sẽ xúc tiến
công cuộc cải cách này, và ra sức thuyết phục những ai còn hoài nghi ở trong cũng
như ngoài nước rằng Naypyidaw thực sự quyết tâm cải cách dân chủ.
2.Tổng
thống Myanma cải tổ mạnh mẽ nội các để đẩy mạnh cải cách
Theo
giới phân tích, ý muốn đẩy mạnh tiến trình cải cách đất nước của Tổng thống
Thein Sein được thể hiện qua việc bốn bộ trưởng quan trọng được đề bạt vào văn
phòng tổng thống, một động thái nhằm mục tiêu đẩy nhanh tốc độ ban hành các
biện pháp cải cách, đặc biệt trong hai lãnh vực thiết yếu là kinh tế và giải
quyết tranh chấp giữa các sắc tộc. Những người vừa được đề bạt bao gồm ông Aung
Min, Bộ trưởng Bộ Hỏa xa, vốn đã đóng một vai trò rất quan trọng trong cuộc đàm
phán việc ngưng bắn với các lực lượng nổi dậy thuộc các sắc dân thiểu số ở
Myanma. Ngoài ra còn có Bộ trưởng Tài chính Hla Tun và Bộ trưởng Công nghiệp
Soe Thein, hai gương mặt then chốt trong việc cải tổ kinh tế.
Trong
chiều ngược lại, một trong những gương mặt bảo thủ tiêu biểu đã bị gạt qua một
bên trong cuộc cải tổ nội các. Đó là ông Kyaw San, rất thân cận cựu lãnh đạo
Myanma Than Shwe, và từng giữ chiếc ghế Bộ trưởng Thông tin trong một thời gian
dài. Ông bị xuống cấp, chuyển qua làm Bộ trưởng đặc trách hợp tác xã, một chức
vụ có thể bị dẹp bỏ một cách dễ dàng. Bộ trưởng Lao động trước đây, Aung Kyi,
người từng đặc trách liên lạc với bà Aung San Suu Kyi thời bà còn bị quản thúc,
sẽ thay thế ông Kyaw San. Quyết định này đã được phe đối lập rất hoan nghênh.
Theo chuyên gia Myanma, Aung Naing Oo,
thuộc Viện Phát triển Vahu do người Myanma lưu vong thành lập ở Thái Lan, việc
tập trung các Bộ trưởng chủ trương cải cách vào văn phòng Tổng thống là một dấu
hiệu cho thấy là ông Thein Sein muốn tăng tốc độ đợt cải cách thứ hai.
Giáo
sư Pháp Renaud Egreteau, giảng dạy tại Đại học Hồng Kông, cũng đánh giá: «Khi quy tụ quanh mình những người thân cận
và những cựu sĩ quan trung thành, ông Thein Sein đang thành lập một nội các nhỏ
bên trong một Chính phủ rộng lớn hơn… Điều này sẽ cho phép ông tiếp tục thúc
đẩy các nỗ lực cải tổ, đặc biệt trong kinh tế và các vấn đề sắc tộc».
Xin
nhắc lại từ khi lên làm Tổng thống Myanma vào năm ngoái, ông Thein Sein đã thực
hiện nhiều biện pháp cải cách mạnh mẽ bất ngờ, như trả tự do cho hàng trăm tù
nhân chính trị, cho phép lãnh tụ đối lập Aung San Suu Kyi vào Quốc hội trong
cuộc bầu cử bổ sung, cởi trói dần dần cho ngành báo chí, mở cửa trở lại các
trường đại học sau nhiều năm đóng cửa, cho phép dân chúng biểu tình… Thế nhưng,
theo giới quan sát, các tiến bộ trên bình diện lập pháp lại chậm hơn, do cuộc
đấu tranh quyền lực giữa Phủ Tổng thống và Quốc hội.
Tháng
Sáu năm 2012 vừa qua, Tổng thống Thein Sein đã cam kết đặt kinh tế vào trọng
tâm đợt cải cách sắp tới của ông, với mục tiêu đạt mức tăng trưởng 7,7% trong 5
năm sắp tới bằng cách thu hút đầu tư nước ngoài. Thế nhưng, bộ luật đầu tư nước
ngoài, yếu tố then chốt trong chính sách mới lại bị trì hoãn ở Quốc hội. Bộ
luật về đầu tư nước ngoài, đã vấp phải sự chống đối từ những nhóm đặc quyền tại
Myanma từ thời chế độ quân sự, không muốn thấy quyền lợi của mình bị mất đi. Tuy nhiên, luật
đầu tư mới đã được Quốc hội Myanma thông qua vào ngày 3-11-2012. Việc
tập trung quyền lực trong tay Chính phủ mà ông Thein Sein vừa tiến hành cải
cách Chính phủ là nhằm đẩy nhanh việc thông qua các luật lệ đang bị ngăn chặn
tại Quốc hội.
Cuộc
cải tổ nội các cũng đưa vào Chính phủ một số người thuộc xã hội dân sự, trong
đó có một người được cử là cố vấn kinh tế, một vai trò rất quan trọng. Các nhà
quan sát xem đấy là một dấu hiệu khác cho thấy là Myanma ngày càng mở cửa trong
lĩnh vực chính trị. Ông Kim Maung Swe, một dân biểu đối lập, chủ tịch Đảng Lực
lượng Dân chủ Quốc gia, của các thành viên ly khai khỏi Liên đoàn Quốc gia vì
Dân chủ, công nhận: Khi mà chúng tôi thấy có những gương mặt mới, thì chúng tôi
có thể xác định rằng đó là một phần của tiến trình cải tổ.
3.
kinh tế Myanmar giai đoạn mở cửa gần đây
Myanmar
mong đợi sẽ thu hút thêm nhiều nhà đầu tư nước ngoài với loạt đạo luật đầu tư
mới được thông qua, nếu các lệnh cấm vận được dỡ bỏ trong năm tới. Tuy nhiên
xem xét tổng thể vẫn còn nhiều vấn đề chưa được giải quyết và tiếp tục gây trở
ngại đối với các chính sách đổi mới của quốc gia này.
3.1.
Miễn thuế, thêm ưu đãi
Myanma
sớm thông qua kế hoạch về khoảng thời gian miễn thuế và các ưu đãi khác cho nhà
đầu tư nước ngoài, ngay sau bầu cử quốc hội vào 1-4-2012. Đây là cuộc bầu cử
đầu tiên bà Suu Kyi, lãnh tụ phong trào dân chủ tham gia ứng cử.
Ngoài
những thay đổi chính về luật đầu tư, Myanma còn có kế hoạch đơn giản hóa chế độ
tỷ giá hối đoái, giúp ngân hàng trung ương hoạt động độc lập hơn và mở cửa nền
kinh tế chào đón các công ty viễn thông và ngân hàng nước ngoài hoạt động.
Ban
hành luật đầu tư mới là bước đi tiếp theo của Chính phủ Myanma sau những cải
cách khiến lãnh đạo và các nhà điều hành kinh doanh phương Tây nhiệt tình, hăng
hái hơn trong những năm vừa qua. Một số nỗ lực trong việc việc chấm dứt các
lệnh cấm vận trong nhiều thập niên đối với Myanma, giúp chuyển quyền lực từ chế
độ quân sự sang Chính phủ, Quốc hội vào năm ngoái đang được phương Tây thực
hiện. Mỹ và một số lãnh đạo phương Tây đưa ra nhận định rằng có thể Myanma sẽ
sớm thay đổi các đạo luật chủ yếu sau cuộc bầu cử bổ sung vào 01-4-2012 lấp đầy
số lượng ghế trống, diễn ra trong tự do và công bằng.
Nhiều
tập đoàn toàn cầu đã và đang rất quan tâm đến thị trường đầy tiềm năng này,
trong đó có GE Healthcare, thuộc Tập đoàn General Electric Co., đã hợp tác với
một công ty Myanma vào cuối tháng 2-2012 vừa qua và Standard Chartered PLC thì
đang mong muốn trở lại thị trường này. Việt Nam đang chờ khi luật đầu tư mới
được thông qua và có hiệu lực sẽ đầu tư vào lĩnh vực viễn thông, khai thác
khoáng sản, khai thác dầu khí.
Khi
có nhiều nhà đầu tư chú ý đến Myanma hơn, thì những khó khăn trong kinh doanh
lại càng hiện rõ. Đạo luật mới có thể cải thiện đáng kể môi trường kinh doanh
của Myanma sau nhiều thập nien bị cô lập với thế giới bên ngoài, nhưng chúng
không thể khắc phục những yếu kém quá lớn về cơ sở hạ tầng, hệ thống luật pháp
khó đoán định trước, hệ thống ngân hàng còn non trẻ và khâu xây dựng chính sách
còn chưa rõ ràng.
3.2.
Tăng cường dịch vụ bổ trợ
Theo
Paul Wagner, doanh nhân khởi nghiệp xuất nhập khẩu đến từ Colorado, thì các nhà
đầu tư như ông, phải đối mặt với nhiều thách thức. Khi dịch vụ điện thoại vẫn
còn sơ khai thì việc tìm kiếm, liên lạc đối tác trở nên khó khăn hơn. Việc
chuyển tiền ra vào quốc gia này cũng là một vấn đề nan giải, cho dù lệnh cấm
vận nhằm hạn chế giao dịch tài chính đã được Mỹ dỡ bỏ. Pháp luật Myanma cũng
chưa có quy định cho phép người nước ngoài được thiết lập ngân hàng cho vay tại
đây. Thẻ tín dụng chưa phổ biến và các thể chế tài chính tại quốc gia này cũng
mới chỉ bắt đầu áp dụng công nghệ thúc đẩy cho việc giao dịch với các ngân hàng
nước ngoài.
Lo
ngại khác nữa đang ngày càng gia tăng như việc Myanma vẫn chưa có chuyên môn kỹ
thuật để xử lý các khoản đầu tư không được kiểm soát do thay đổi quyền lãnh đạo
mới đây nhất, hay giải quyết nguy cơ doanh nghiệp trong nước bị đẩy lùi bởi các
đối tác nước ngoài hoạt động hiệu quả hơn.
Các
quốc gia khác trong khu vực, trong đó có Campuchia và Việt Nam, đã trải qua
những khó khăn kinh tế sau khi mở cửa đón các nhà đầu tư nước ngoài trong những
năm gần đây. Lạm phát ở Campuchia đã tăng vọt lên gần 100% một tháng khi viện
trợ nước ngoài tràn vào thời điểm những năm 1990. Mặc dù các nhà phân tích
không cho rằng Myanama sẽ trải qua những điều tồi tệ tương tự, nhưng một số
đánh giá rằng nếu Myanma mở cửa cho nhà đầu tư nước ngoài quá nhanh thì quốc
gia này sẽ phải đối mặt với các vấn đề riêng của mình như lạm phát, bất ổn xã
hội hoặc kinh tế vĩ mô.
Cải
cách diễn ra, nhưng không có những quan chức được đào tạo đầy đủ để tiến hành
cải cách đúng đắn nhất. Bởi vì nhiều năm trước đây các trường đại học bị đóng
của, do sinh viên tổ chức các cuộc biểu tình lớn chống lại chính quyền quân sự.
Doanh nhân Myanma lo sợ có thể sẽ bị lấn át do không có vốn, công nghệ và nguồn
lực để cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài.
3.3.Thả
nổi tiền tệ
Các
nhà phân tích cũng chú ý đến kế hoạch thả nổi một phần tiền tệ Myanma, đồng
kyat. Mặc dù vẫn chưa có thông tin chi tiết, ý tưởng này nhằm loại bỏ hệ thống
phức tạp với tỷ giá chính thức là khoảng 6 kyat một USD, trong khi tỷ giá giao
dịch trên thực tế vào khoảng 800 kyat một USD. Việc thống nhất tỷ giá hối đoái
sẽ giúp các công ty nước ngoài hoạt động dễ dàng hơn ở Myanma. Luật đầu tư nước
ngoài mới sẽ miễn giảm thuế cho nhà đầu tư nước ngoài trong thời gian lên tới 5
năm và mở rộng quyền phân phối sản phẩm tại quốc gia này.
Luật
mới cũng sẽ trao cho nhà đầu tư nước ngoài quyền thuê đất tư nhân và cho phép
chuyển 100% lợi nhuận về nước cũng như nhập khẩu lượng lớn lao động có tay
nghề. Với đạo luật mới chắc chắn các khoản vốn đầu tư sẽ tăng lên. Đạo luật mới
cũng sẽ thu hút nhiều chuyên gia quản lý, giúp giải quyết các lo ngại về khả
năng xử lý quá nhiều tiền đầu tư. Myanma đang được Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF hỗ
trợ tư vấn về kỹ thuật. Chính phủ cũng sẽ thiết lập hệ thống chính sách ở
Myanma nhằm ưu tiên một số doanh nghiệp trong nước, đảm bảo các doanh nghiệp
này vẫn có chỗ đứng trong một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh. Ngày19-11-2012
Tổng thống Mỹ B. Obama sang thăm Myanma một dấu hiệu tích cực mở đường cho hàng
hoá của nước này xuất khẩu vào Mỹ (trừ đá quý), khuyến khích doanh nhân Mỹ đầu
tư vào Myanma, cổ vũ cho phong trào dân chủ.
Một
số thay đổi khác được khởi xướng trong những đầu tư có thể sẽ mất nhiều thời
gian hơn để thực hiện. Thí dụ, Luật Viễn thông, kỳ vọng sẽ cấp phép cho 4 mạng
viễn thông mới cho người nước ngoài, vẫn chưa được trình lên Quốc hội. Luật
ngân hàng được kỳ vọng sẽ giúp ngân hàng trung ương độc lập hơn trong việc xác
định lãi suất, có thể giúp ổn định kinh tế vĩ mô. Cho đến 2015 thì các ngân
hàng nước ngoài vẫn chưa được phép hoạt động tại Myanmar, U Than Lwin, Phó chủ
tịch Ngân hàng KBZ, ngân hàng thương mại lớn nhất Myanma khẳng định.
Đầu
tháng 9-2012, tôi có dịp sang Myanma nghiên cứu về cải cách thể chế và đến
Trường Đại học quốc gia Rangoon. Một vị Giáo sư vui vẻ nói với tôi rằng, nền
kinh tế Myanma đầu thập niên 1960 như một chiếc xe mới nhập khầu từ Anh Quốc.
Sau một thời gian dài vận hành xe leo dốc, chạy trên con đường xấu, xe đã hỏng
nhiều bộ phận, không được thay động cơ và phụ tùng mới. Người ta chỉ cố gắng
sửa chữa những hỏng hóc nhỏ, hoặc sơn lại để chạy tiếp đến bây giờ. Xe nhập
khẩu từ Anh Quốc nay đã hỏng hẳn, phải thay mới thôi, đó là cách nói ví von của
vị Giáo sư mà tôi gặp, nhưng phản ánh thực chất quá trình phát triển nền kinh
tế Myanma.
T.V.T.
Tài
liệu tham khảo
1)Burmareverls
international debt Mizzima News 3-2-2012.
2)
Joseph Allchin, Taste of democracy Sends Burmas Fragile. Economy into freefall,
20-9-2011.
3)
Goodman, Michael K. (2010), Consuming space: Placing consumption in perspective
Ashgate Publishing, Ltd.
4)
Overview ofBurmaSanctions BBC 18-12-2009.
5)
Taylor Robert H (2009), The state of Myanmar NUS Press.
6)
Tallentire Mark, TheBurmaroad to ruin, The Guardian 28-9-2007.
7)
Steinberg, David I (2001), Burmathe state inMyanmar, Geogetown University
Press.
Tác
giả gửi trực tiếp cho BVN
No comments:
Post a Comment