VietNamNet
15/02/2020 06:28 GMT+7
Liên minh Mỹ - Philippines đang đối mặt với thử
thách lớn khi Manila trong tuần này tuyên bố sẽ hủy một thỏa thuận quân sự lâu
năm với Washington. Song, theo giới quan sát, kế hoạch có vẻ nói dễ hơn làm.
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte hôm 11/2 đã
chính thức thông báo với Đại sứ quán Mỹ tại Manila về ý định chấm dứt Thỏa thuận
Lực lượng thăm viếng (VFA) kéo dài 2 thập kỷ giữa hai nước.
Mặc dù phát ngôn viên của ông Duterte nói quyết định
nhằm giúp Manila độc lập với Washington trong các vấn đề quân sự, nhưng đa số
giới quan sát tin rằng động thái này là nhằm trả đũa việc Mỹ hủy thị thực của một
trong các đồng minh thân cận của Tổng thống Philippines, người có vai trò chủ
chốt trong cuộc chiến chống ma túy của chính quyền ông Duterte.
Tổng thống
Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: The Daily Beast
Ngay sau khi thông tin được loan báo, Bộ trưởng Quốc
phòng Mỹ Mark Esper đã gọi quyết định của Philippines là "đáng tiếc".
Một số nhà phân tích cũng cho rằng, việc chấm dứt VFA sẽ làm phức tạp những nỗ
lực của Washington trong việc duy trì lính đồn trú tại châu Á - Thái Bình
Dương, trong bối cảnh có rạn nứt với các đồng minh về sự hiện diện của lực lượng
Mỹ tại Nhật và Hàn Quốc cũng như vô số quan ngại an ninh về Trung Quốc và Triều
Tiên.
VFA
thực sự quan trọng với Mỹ? Câu trả lời là có. Quân đội Mỹ
đang hoạt động khắp thế giới nhờ Các thỏa thuận địa vị lực lượng (SOFA) với khoảng
100 quốc gia khác nhau. Tương tự, VFA đặt ra các quy tắc, hướng dẫn và tư cách
pháp lý của quân đội Mỹ khi hoạt động tại Philippines.
VFA cũng củng cố Hiệp ước Phòng thủ chung năm 1951
và Thỏa thuận tăng cường hợp tác quốc phòng năm 2014, vốn cho phép binh lính Mỹ
tiến hành tập trận chung và các sứ mệnh ở Philippines. Việc chấm dứt VFA do đó
sẽ khiến quân đội Mỹ không còn căn cứ pháp lý nào để hoạt động ở Philippines
cũng như không còn khả năng hậu thuẫn các thỏa thuận phòng thủ đã ký trước đây
với Manila.
Theo báo Washington Post, VFA thực tế là sản phẩm của
sự tranh chấp liên minh trong quá khứ. Năm 1991, Thượng viện Philippines đã bỏ
phiếu không gia hạn thỏa thuận cho lính Mỹ lập căn cứ tại nước này. Quyết định
đã dẫn đến việc đóng cửa căn cứ hải quân Vịnh Subic, buộc lính Mỹ phải
rút hết khỏi Philippines.
Tuy nhiên, các lo ngại tăng cao về an ninh ở Biển
Đông vào giữa những năm 1990, cũng như tốc độ hiện đại hóa chậm chạp của các lực
lượng vũ trang Philippines đã buộc Manila phải hồi sinh các quan hệ quốc phòng
với Washington bằng cách ký kết VFA năm 1998.
Thượng viện Philippines chính thức phê chuẩn VFA vào
năm 1999. Để tránh ấn tượng về việc các lực lượng Mỹ đồn trú vĩnh viễn ở nước
này, Thượng viện Philippines nhấn mạnh đến tình trạng "thăm viếng, tạm thời"
của quân Mỹ, phù hợp với quyết định năm 1991 của họ về việc bãi bỏ các căn cứ
quân sự của Washington.
Tuy nhiên, vào năm 2016, Tổng thống Duterte đã đe dọa
sẽ bãi bỏ VFA khi chính quyền của Tổng thống Mỹ khi đó Barack Obama trì hoãn
phê duyệt viện trợ cho nước này. Động thái lúc đó của Washington nhằm thể hiện
sự phản đối với cuộc chiến chống ma túy gây tranh cãi do ông Duterte khởi xướng.
Theo các chỉ dẫn của Đạo luật Magnitsky toàn cầu,
Thượng viện Mỹ đã thông qua sửa đổi một dự luật phân bổ ngân sách hồi tháng 12
năm ngoái, từ chối cho nhập cảnh đối với các cá nhân liên quan đến việc bắt giữ
Thượng nghị sĩ Philippines Leila de Lima, một người công khai chỉ trích cuộc
chiến chống ma túy của ông Duterte.
Đây nhiều khả năng là lý do chính phủ Mỹ đã hủy bỏ
thị thực của Thượng nghị sĩ Ronald dela Rosa, cựu chỉ huy cảnh sát Philippines
giai đoạn 2016 - 2018 và cũng là đồng minh thân cận ông Duterte cuối tháng 1 vừa
qua. Tất nhiên, nhà lãnh đạo Manila đã rất giận dữ khi biết tin này và thề sẽ
trả đũa.
Trước sự cố, ông Duterte đã nhiều lần tỏ ra không
hài lòng với Washington, bất chấp mối quan hệ tích cực giữa Philippines và Mỹ
trong hai thập niên qua. Ông cáo buộc Mỹ "đạo đức giả", "đối
xử tệ bạc", đồng thời thề sẽ không bao giờ đến nước này. Ông thậm chí tiết
lộ bản thân từng một lần bị Washington từ chối cấp thị thực.
Ông Duterte có thể duy trì quan hệ cá nhân tốt đẹp với
Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhưng điều này không đồng nghĩa với liên minh lớn mạnh
giữa hai nước. Thay vào đó, người đứng đầu Philippines công khai mời gọi các
khoản đầu tư của Trung Quốc trong khi tìm cách đưa đất nước ra khỏi quỹ đạo của
Washington, bất chấp khuyến nghị của các cố vấn chủ chốt.
Tuy
nhiên, liệu ông Duterte thực sự sẽ xé bỏ VFA? Trong hầu hết các phát biểu công khai, ông Duterte tỏ ra nghiêm túc và
cương quyết muốn hủy bỏ thỏa thuận quân sự với Mỹ. Song, các nhà phân tích đã
chỉ ra những lý do khiến ý định này "nói dễ hơn làm".
Trước tiên, hệ thống an ninh Philippines vẫn coi trọng
liên minh với Mỹ. Các lực lượng vũ trang của quốc gia Đông Nam Á này đang tiếp
tục được hưởng lợi từ VFA, tiếp nhận sự hỗ trợ quân sự, huấn luyện, đào tạo và
các vũ khí từ Mỹ.
Mặc dù Ngoại trưởng và Bộ trưởng Quốc phòng
Philippines từng đề cập đến nhu cầu xem xét lại thỏa thuận và phát triển một nền
quốc phòng tự lực tự cường, nhưng hai quan chức này chưa từng công khai kêu gọi
chấm dứt VFA. Các nhà lập pháp chủ chốt của Philippines cũng đã kêu gọi tổng thống
cân nhắc lại quyết định của ông về VFA.
Ngoài ra, hiện vẫn chưa rõ liệu ông Duterte có đủ quyền
hạn theo Hiến pháp để bãi bỏ một thỏa thuận quốc tế được Thượng viện phê chuẩn
hay không. Các thượng nghị sĩ Philippines vẫn chia rẽ về việc liệu ông Duterte
có thể đơn phương khai tử VFA hay không. Một số nhà lập pháp thậm chí còn đề
nghị Tòa án Tối cao vào cuộc, ra phán quyết về tính hợp pháp của quyết định nói
trên.
Hơn thế nữa, việc duy trì VFA và liên minh với Mỹ
còn được đánh giá có ý nghĩa quan trọng với an ninh quốc gia của
Philippines trong bối cảnh nước này vẫn còn tranh chấp lãnh thổ cũng như lo ngại
về các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông. Trong dư luận của Philippines cũng
có nhiều nghi ngại về các khoản đầu tư của Bắc Kinh. VFA và liên minh với Mỹ do
đó sẽ đóng vai trò như chính sách bảo đảm cho Manila.
Giữa lúc vẫn còn nhiều sự ủng hộ liên minh với Mỹ,
các lãnh đạo chính trị Philippines có thể cũng muốn tránh một cuộc khủng hoảng
chính sách đối ngoại lớn khi họ chuẩn bị cho cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo
vào năm 2022. Dù còn hai năm nữa các cuộc bỏ phiếu mới diễn ra nhưng các chính
khách Philippines có lẽ không muốn tái hứng chịu tổn thất như trong quá khứ,
khi quyết định bãi bỏ các căn cứ Mỹ tại nước này từng khiến Manila mất
nhiều năm mới khôi phục được liên minh với Washington.
Trả lời phỏng vấn báo chí tại Nhà Trắng hôm 12/2, bản
thân Tổng thống Mỹ Trump đã tuyên bố "không quan tâm" làm gì đó khiến
chính quyền Duterte phải thay đổi quyết định. Ông Trump thậm chí nói, việc chấm
dứt VFA sẽ giúp Washington "tiết kiệm được rất nhiều tiền".
Manila và Washington hiện có 180 ngày để tái đàm
phán về VFA trước khi thỏa thuận hết hạn. Những chỉ trích thường xuyên của các
nhóm hoạt động xã hội trong nước đối với VFA có thể khiến Tổng thống Duterte
tìm cách điều chỉnh các điều khoản của thỏa thuận. Song, ông được tin khó có khả
năng vĩnh viễn khai tử VFA vì sự phản đối nội bộ cũng như các quan ngại chiến
lược sâu rộng hơn.
Tuấn
Anh
No comments:
Post a Comment