Ngân
Bình dịch
11/02/2020
Giới thiệu Sách trắng quốc phòng sau mười năm, Việt
Nam đã báo hiệu rằng họ có thể từ bỏ chiến lược chính sách đối ngoại dài hạn giữa
các cường quốc như Trung Quốc và Mỹ.
Bộ trưởng Quốc
phòng Hoa Kỳ Mark Esper và Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch duyệt đội
bảo vệ danh dự tại Hà Nội, Việt Nam, ngày 20 tháng 11 năm 2019 (ảnh AP của Hậu
Đình).
Các tài liệu này thường chứa đầy biệt ngữ khó hiểu,
nhưng tài liệu được ban hành cuối năm ngoái trở nên dễ hiểu hơn khi cảnh báo
Trung Quốc về hậu quả của sự gia tăng bành trướng ở Biển Đông.
Mặc dù có ý nghĩa chính sách tiềm năng, chính sách
quốc phòng đã bị lu mờ bởi chính trị trong nước của Việt Nam. Giới tinh hoa cộng
sản cầm quyền đã bắt đầu đi vào chuỗi bầu các nhà lãnh đạo cấp cao của đảng trước
Đại hội tiếp theo, diễn ra vào tháng 1 năm 2021.
Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, người cũng là tổng
bí thư đảng, sức khỏe kém và sắp nghỉ hưu. Không có nhà lãnh đạo rõ ràng để
thay thế ông. Kết quả bầu bán chính trị có thể đóng một vai trò quan trọng
trong việc xác định Hà Nội sẵn sàng điều chỉnh chính sách đối ngoại của mình đến
mức nào.
Các tài liệu quốc phòng nói lên tư duy chiến lược hiện
tại và tương lai của các nhà lãnh đạo Việt Nam, bao gồm tổ chức quân sự, khả
năng phòng thủ và tầm nhìn rộng hơn về quan hệ với các cường quốc khu vực và
toàn cầu.
Việt Nam trong ba phiên bản đầu tiên (1998, 2004 và
2009) đã cảnh giác các cuộc đối đầu với các mối quan hệ chính trị và kinh tế
lâu dài với Trung Quốc. Bản năm 2009 đánh giá tích cực về Bắc Kinh, trong khi
thể hiện phù hợp cách tiếp cận thận trọng của Hà Nội đối với chính sách đối ngoại.
Cách tiếp cận này được gọi là "ba không" : không liên minh quân sự
chính thức, không có căn cứ quân sự nước ngoài nào được thành lập,…
Sách trắng quốc phòng mới không hoàn toàn phá vỡ
nguyên tắc này, nhưng thực hiện một số đánh giá thẳng thắn về căng thẳng ở Đông
Nam Á. Theo quan điểm trong một bài viết của Nguyễn Thế Phương, một nhà nghiên
cứu tại Trung tâm nghiên cứu quốc tế của Đại học Quốc gia Việt Nam, nhận định
khu vực Biển Đông là điểm nóng của "các quốc gia lớn tranh giành ảnh hưởng".
Trung Quốc bị chỉ trích nặng nề. Ví dụ, bài viết cho
rằng, "các hành động đơn phương, ép buộc dựa trên quyền lực, vi phạm luật
pháp quốc tế, quân sự hóa, thay đổi hiện trạng và vi phạm chủ quyền của Việt
Nam… đã làm suy yếu lợi ích quốc gia".
Khi Bắc Kinh trở nên hung hăng hơn ở Biển Đông, sự
thất vọng của Hà Nội gia tăng. Mùa hè năm ngoái, khi Trung Quốc đưa tàu khảo
sát địa chất vào vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam gần Bãi Tư Chính khiến hai quốc
gia đối đầu nhau trong nhiều tháng.
Khi Bắc Kinh tiếp tục quân sự hóa rộng rãi các căn cứ
gần đó, bao gồm triển khai các cơ sở quân sự trên đảo nhân tạo, khả năng đe dọa
Việt Nam và các nước lân cận khác của Trung Quốc sẽ càng tăng
lên.
Các nhà lãnh đạo Việt Nam đã gặp khó khăn hơn để giảm
bớt căng thẳng song phương thông qua các kênh ngoại giao thông thường, trong
khi Trung Quốc từ chối đáp ứng các yêu cầu của Việt Nam. Tâm lý chống Trung Quốc
ở Việt Nam cũng tăng lên trong những năm gần đây khi các cuộc biểu tình nổ ra
trước thực trạng Trung Quốc duy trì bành trướng ở Biển Đông.
Các tài liệu quốc phòng và các bài phát biểu, bài viết
khác của các chiến lược gia Việt Nam đã nói rõ rằng ngay cả khi Trung Quốc
không sẵn sàng loại bỏ hoàn toàn nguyên tắc này, thì sự khiêu khích của Trung
Quốc đang dần đẩy Hà Nội ra khỏi "chính sách ba không". Tuy nhiên, Hà
Nội có thể đang phát triển chiến lược về phía" bốn không". Theo đó, Việt
Nam "sẽ không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc
tế trừ khi bị tấn công". Nhưng quan trọng hơn, điều đó cũng cho thấy, mặc
dù Hà Nội chưa sẵn sàng cho một liên minh chính thức, "Việt Nam sẽ xem xét
phát triển quan hệ quân sự và quốc phòng cần thiết và phù hợp với các nước
khác, tùy thuộc vào tình hình và điều kiện cụ thể". Tuyên bố này cho thấy,
Hà Nội cuối cùng có thể từ bỏ chính sách đối ngoại phòng ngừa trước đây và
nghiêng về phía Mỹ rõ ràng hơn.
Washington sẽ hoan nghênh động thái này. Việt-Mỹ đã
thiết lập mối quan hệ chiến lược chặt chẽ và các quan chức Lầu Năm Góc coi Hà Nội
là một trong những đối tác quân sự mới nổi quan trọng nhất của Mỹ. Như
Prashanth Parameswaran, một nhà ngoại giao, chỉ ra, Việt Nam là "một trong
những quân đội có khả năng nhất ở Đông Nam Á". Trong khi, chính quyền
Trump đã tăng cường cái gọi là Tuần tra Hàng hải Tự do ở Biển Đông để thách thức
các yêu sách hàng hải rộng lớn của Trung Quốc, và đã đưa các tàu sân bay đến Việt
Nam kể từ sau Chiến tranh Việt Nam. Ngay cả những lời chỉ trích của Trump về Việt
Nam về các vấn đề thương mại cũng không làm suy yếu đi các mối quan hệ chiến lược.
Khi các quốc gia khác trong khu vực đến gần Trung Quốc
hơn, quan hệ với Việt Nam trở nên quan trọng hơn đối với Washington. Dưới thời
Tổng thống Rodrigo Duterte, một đồng minh Phillipines của Hoa Kỳ đã tiếp tục tiến
về phía Bắc Kinh. Trong tháng này, bất chấp những lo ngại về an ninh quốc gia,
Duterte đã tiến hành các dự án cơ sở hạ tầng lớn do Trung Quốc hậu thuẫn, bao gồm
các sân bay mới gần các cơ sở quân sự nhạy cảm và một công ty nhà nước Trung Quốc
tham gia vào ngành viễn thông Philippines.
Các nhà hoạch định quốc phòng ở Washington tin rằng
Hà Nội đóng vai trò lớn hơn trong chính sách đối ngoại của Mỹ ở Châu Á, hay
chính quyền Trump đã gọi là "chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương". Vai
trò này có thể bao gồm nhiều mời gọi từ Mỹ đến Việt Nam, các chương trình hỗ trợ
quốc phòng lớn hơn và thậm chí cả Việt Nam tham gia "bộ tứ đàm phán an
ninh", một liên minh an ninh được duy trì bởi Mỹ, Nhật, Úc và Ấn Độ. Tài
liệu quốc phòng mới của Việt Nam tuyên bố rằng các tàu hải quân nước ngoài được
chào đón đến thăm các cảng của Việt Nam, một tín hiệu cho Mỹ và các cường quốc
hải quân khác như Ấn Độ.
Nhưng Hà Nội cũng phải xem xét ý nghĩa ngoại giao và
kinh tế khi liên minh chặt chẽ hơn với Washington.
Việt Nam duy trì mối quan hệ kinh tế chặt chẽ với
Trung Quốc, đối tác thương mại hai chiều lớn nhất của Hà Nội và nhiều quan chức
Việt Nam cảnh giác với các nhà đầu tư Trung Quốc. Một số chiến lược gia Việt
Nam cũng nghi ngờ rằng nếu một cuộc xung đột lớn nổ ra ở Biển Đông, Mỹ liệu sẽ
bảo vệ đất nước của họ (?).
Việc chính phủ Việt Nam có hành động theo ngôn ngữ cứng
rắn của chiến lược gia quốc phòng hay không cũng tùy thuộc vào nhà lãnh đạo đảng
vào năm tới. Ông Nguyễn Phú Trọng được cho là ủng hộ Trần Quốc Vượng, nhưng ông
Vượng được cho là chưa bao giờ giữ chức vụ chính phủ cao nhất và có ít kinh
nghiệm về chính sách đối ngoại, vì vậy ông ta có thể lành hơn trước sự xâm lược
của Trung Quốc. Còn ông Nguyễn Xuân Phúc, có thể hoài nghi hơn về Trung Quốc
và ủng hộ quan hệ nồng ấm với Washington.
Một quyết định quan trọng mà Đảng cộng sản Việt Nam
phải đối mặt ở Quốc hội vào năm tới là liệu có hợp nhất vĩnh viễn hai vai trò
(Chủ tịch nước và Tổng bí thư) hay có thể lại tách ra. Kết hợp chúng có nghĩa
là thoát khỏi các thỏa thuận chia sẻ quyền lực lâu nay giữa "tứ trụ "
là Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng và Chủ tịch Quốc hội.
Dù đảng quyết định thông qua, nhà lãnh đạo mới của họ
sẽ phải đối mặt với một số quyết định khó khăn về cách tiếp cận Trung Quốc. Đồng
thời, một số người ở Ba Đình có thể nghĩ rằng việc thoát Trung là điều cần làm,
trước khi làm rõ tình hình chính trị trong nước. Nhưng nếu Bắc Kinh quyết định
lại gây rắc rối ở Biển Đông, họ có thể không cần chờ đến năm 2021.
--------------------------
Nguyên
tác :
Thursday, Jan. 30, 20
No comments:
Post a Comment