NẾU CHÚNG TA KHÔNG CHÁY LÊN (GS Tương Lai)

Nếu chúng ta không cháy lên

Thư trao đổi của GS Tương Lai

6-11-2012

http://quechoa.vn/2012/11/06/neu-chung-ta-khong-chay-len/

Anh Hồng Lê Thọ thân mến,

Nhận được trả lời của anh về đề nghị đưa THƯ GỬI CHỦ TỊCH NƯỚC ngày 30.10. 2012 chưa kịp trả lời thì tiếp đó nhận được thư anh trao đổi về cuộc họp báo của Công An Long An về vụ Nguyễn Phương Uyên với “lời nhận tội và xin khoan hồng” của cháu cùng với bài viết trên báo Nhân Dân ngày 5.11.2012 của ông Nguyễn Trần Minh Trí, tôi xin được trình bày như sau :

Trước hết, chúng tôi chẳng có gì bất ngờ về cuộc họp báo này cả. Khi ký tên vào THƯ GỬI CHỦ TỊCH NƯỚC, chúng tôi đã dự liệu sẽ có diễn biến tương tự như thế này, vì thế mà càng tiếc rằng chúng tôi gửi thư chậm quá.

Nhưng “lực bất tòng tâm”, chỉ đến ngày 30.10.2012 mới tạm có đủ thông tin, vì báo chí được phép lưu hành công khai và bày bán trên các sạp báo thì vẫn giữ một sự “im lặng đáng sợ” trong việc đưa tin về vụ viêc cô sinh viên trường ĐHCNTP Tp HCM bị CA bắt và mẹ của cô, rồi cả gia đình cô nháo nhác chạy đi hỏi tin vì sao con gái mình bị bắt, ai bắt, chứ đâu có nhanh nhạy và đồng loạt đưa tin về vụ họp báo của CA Long An loan tin về việc “bắt giữ Phương Uyên “đúng quy trình của pháp luật” và công bố “tội trạng” của cô như vừa rồi.

Giá mà sau ngày 14.10.2012 báo chí loại này cũng nhanh nhạy đưa tin như thế về vụ Phương Uyên thì thuận tiện cho chúng tôi biết bao, chúng tôi khỏi phải mày mò tìm thông tin trên mạng, tin của báo đài nước ngoài được phép hành nghề và đưa tin tại nước ta theo thông lệ quốc tế mà nước ta đã ký kết.

Chính vì vậy, qua lời vị lãnh đạo CA Long An trong cuộc họp báo thì quả thật là chúng tôi rất mừng. Trước hết là mừng cho mẹ Phương Uyên, cho gia đình cháu vơi bớt đi nỗi lo con mình “mất tích”, thậm chí lo bị “thủ tiêu”. Dù sao thì họ đã thấy được con mình cho dù chỉ qua màn hình của buổi họp báo đưa tin, nhưng dù sao, qua nét mặt, qua giọng nói nội dung mấy câu đọc lời viết sẵn của Phương Uyên, người mẹ, người cha và những người thân trong gia đình và bạn bè thân thiết của cháu cũng phần nào biết được tâm trạng của con mình, bạn mình qua lời “nhận tội” để mong được nhanh chóng về nhà và tiếp tục đi học để thành “người hữu ích cho xã hội”.

Và mừng còn vì sự trả lời thật nhanh chóng của CA trước sức ép phẫn nộ của công luận trên cả nước, mừng vì điều mà chúng tôi mong muốn khi ký tên vào Thư Gửi Chủ Tịch Nước để đề nghị “đòi cơ quan có trách nhiệm phải công khai giải thích về việc bắt giam cháu Nguyễn Phương Uyên một cách tùy tiện, trái pháp luật . Cũng đã từng có những vụ bắt bớ không theo đúng quy định của pháp luật mà vụ này là thô bạo và trắng trợn nhất, gây phẫn nộ trong công luận trên cả nước và thế giới. Vì vậy, chúng tôi đề nghị Chủ tịch có chỉ thị cụ thể cho việc xử lý có tình, có lý đối với hành vi yêu nước của một cô gái 20 tuổi đã dám biểu tỏ bằng hành động cụ thể tinh thần dân tộc và lòng căm thù quân xâm lược cho dù hành động đó có bị quy kết vào bất cứ tội trạng nào”.

Từ nỗi mừng đó, chúng tôi hy vọng rằng, những kiến nghị chúng tôi nêu lên trong lá thư nói trên rồi sẽ có cơ may được thực hiện dần : “xem xét, rà soát lại những bản án đã xử rất nặng những người yêu nước biểu tỏ sự bất đồng chính kiến bằng tư tưởng mà không có hành vi bạo động nào nguy hại đến lợi ích quốc gia như người ta đã quy kết. Những bản án đó chính là sự phá hoại uy tín của Nhà nước, bôi xấu hình ảnh của Việt Nam trước thế giới hơn bất cứ hành động phá hoại nào mà Công an đang ra sức truy lùng và đàn áp. Chúng tôi nghĩ, bạo lực và trấn áp không thể nào là phương thuốc chữa trị những yếu kém của tình hình đất nước hiện nay thay vì thực hiện một cách trung thực lời dạy của Nguyễn Trãi, người anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa của thế giới, nhà chính trị lỗi lạc bậc nhất của nước ta : “việc nhân nghĩa cốt ở yên dân”. Càng quay cuồng với bạo lực và trấn áp càng bộc lộ tính phi nhân nghĩa và không thể nào an dân khi mà lòng dân đang hết sức bất an trước họa xâm lăng, trước bầy sâu tham nhũng đang nhung nhúc đục khoét cơ thể đất nước, khi một “bộ phận không nhỏ những người cầm quyền đang thoái hóa biến chất” chưa bị xử lý để lấy lại lòng tin của dân.

Đã đến lúc phải nhìn thẳng vào sự thật và nói lên sự thật đau xót đó để có những quyết sách an dân khi lòng dân đang phẫn nộ, đặc biệt là thế hệ trẻ, chứ không thể bằng biện pháp “phát xít hóa” đã từng là giải pháp bế tắc mà lịch sử đã cho thấy đó là cách giải khát bằng thuốc độc!

Vì sao tôi nói vậy?

Vì những chính trị gia khôn ngoan không dại gì đứng đối lập với dân, càng không dại dột chọn ứng xử quay lưng lại với trí thức. Khi chúng tôi ký tên vào thư gửi Chủ tịch nước là chúng tôi muốn biểu tỏ sự phản ứng quyết liệt trước những hành xử của một nhóm những người đang là công cụ đắc lực thực thi những sách lược chính trị một cách thô bạo, thiếu cân nhắc mà những chính trị gia lão luyện phải thấy ra sự dại dột của họ theo kiểu đổ thêm dầu vào ngọn lửa, khiến cho đốm lửa có nguy cơ bùng lên thành ngọn lửa.

Điều này thì Luật sư Ngô Ngọc Trai trong “ĐƠN KIẾN NGHỊ” ngày 4.11.2012 gửi CHỦ TỊCH NƯỚC TRƯƠNG TẤN SANG- QUỐC HỘI VIỆT NAM- BỘ TRƯỞNG BỘ CÔNG AN TRẦN ĐẠI QUANG- THỦ TRƯỞNG CƠ QUAN ĐIỀU TRA CÁC CẤP- CÁC LUẬT SƯ VIỆT NAM và – CÁC CƠ QUAN BÁO CHÍ đã nói khá rõ :

“Bắt tạm giam là một biện pháp ngăn chặn được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự, mục đích là nhằm ngăn chặn bị can bị cáo tiếp tục phạm tội hoặc bỏ trốn. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp việc bắt tạm giam đã biến tướng thành một hình thức truy bức nhục hình, và thực chất đó chính là một hình thức truy bức nhục hình.

Bộ luật tố tụng hình sự, Điều 6 quy định: Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình…

Thực tế lâu nay một số cơ quan điều tra đã lạm dụng việc bắt tạm giam gây phản ứng bất bình. Vụ việc nhà báo Hoàng Khương bị khởi tố điều tra về tội đưa hối lộ, là một nhà báo có nhân thân tốt, nơi cư trú rõ ràng, không có dấu hiệu gì sẽ bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội, có thể áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, nhưng cơ quan điều tra cũng bắt giam.

Gần đây cô gái Nguyễn Phương Uyên bị bắt giam về hành vi tuyên truyền chống nhà nước. Một cô gái sinh viên mới 20 tuổi có gương mặt hiền lành xinh xắn, có nhân thân và nơi cư trú rõ ràng, không có gì cho thấy cô gái sẽ bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội, chỉ cần giao cho địa phương và cấm đi khỏi nơi cư trú là được, việc gì phải bắt giam?

Vụ việc cô Nguyễn Thị Bích Trang nhân viên của trường Đại học Tân Tạo bị bắt giam về hành vi lợi dụng các quyền tự do dân chủ cũng bộc lộ sự lạm dụng của cơ quan điều tra…

Hiện tượng lạm dụng việc bắt giam xuất phát từ quy định pháp luật mang nặng yếu tố bạo lực không phù hợp với các giá trị của luật pháp văn minh. Với điều kiện giam giữ như nêu trên và thời gian giam giữ kéo dài sẽ khiến bị can tuyệt vọng buông xuôi, lợi dụng tình trạng đó để lấy lời khai đó chính là lạm dụng việc bắt giam, nhiều trường hợp dẫn đến oan sai”.

Tôi thiết nghĩ, với nội dung trích dẫn trên, có lẽ đã đủ dữ kiện để “Suy ngẫm từ hành vi của công dân Nguyễn Phương Uyên” mà không phải dài lời về bài viết nói trên vì nói thêm nữa thì có khi lại thừa! Xin dành thời gian để gợi lại một bài học kinh nghiệm. Đó là bài học của cá nhân tôi về một nội dung mà vị luật sư đã phân tích giúp tôi rất rành rọt :

Năm 1997, tỉnh Thái Bình bùng nổ chuyện khiếu kiện đông người, trong 7 huyện thì có 5 huyện có khiếu kiện dẫn tới những đụng độ có nguy cơ trở thành bạo động. Giọt nước tràn ly là khi lực lượng CA huyện Quỳnh Phụ xua chó bẹc giê ra đe dọa dân. Thế là cả dãy tường trước Viện Kiểm sát huyện bị dân đạp đổ, lấy gạch đá chọi nhau với CA và với chó bẹc giê.

Có mặt sau đó mấy ngày để tiến hành một khảo sát tình hình nhằm hình thành một báo cáo riêng dưới góc nhìn của những người làm công tác nghiên cứu xã hội học theo yêu cầu của Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Tôi không nhắc lại nội dung bản báo cáo khảo sát tại Thái Bình dạo ấy, chỉ gợi lại một kỷ niệm về lời nhắc nhở của cố vấn Phạm Văn Đồng khi ông nghe chúng tôi báo cáo về cuộc khảo sát ấy. Ông nói “Đây là mâu thuẫn giữa một bên là những người cầm quyền hư hỏng, thoái hóa biến chất đè nén, áp bức để dân không còn chịu được nữa, và bên kia là người dân phải vùng dậy đấu tranh. Có phân tích như vậy mới tìm ra được giải pháp đúng”!

Ông chỉ vào mấy bức hình chúng tôi chụp tại xã An Ninh, huyện Quỳnh Phụ đang còn bày trên bàn làm việc. Câu chuyện này tôi đã có dịp nhiều lần viết lên báo hồi còn sinh thời ông và cả sau khi ông mất sau đó 2 năm, năm 2000. Gần đây, trong bài báo “Từ sự kiện Thái Bình 1997 đến sự kiện Tiên Lãng 2012″ và bài “Từ sự kiện Tiên Lãng nhớ lại và suy ngẫm” đăng trên một số báo, [trong số đó tôi còn lưu lại được tạp chí "Xưa và Nay" số 399, tháng 3/2012] tôi đã viết về điều này. Không hiểu cái câu “Trăm con măt đều nhìn vào, trăm ngón tay đều chỉ vào” mà ông viết trên báo Nhân Dân, bài báo cuối cùng của Phạm Văn Đồng, có liên quan gi tới bức hình ấy không.

Đấy là bức hình chụp cái hiện trường giả [tôi sẽ kèm theo dưới đây] mà CA xã và Bí thư Đảng ủy xã An ninh dựng lên nhằm quy cho dân “đập phá tượng Bác Hồ tại Hội trường Ủy Ban xã An Ninh huyện Quỳnh Phụ” tức là nhằm quy tội cho dân là phản động, định “lật đổ chế độ”! Bí thư Đảng ủy Xã còn nói với tôi : “Xin mời lên Hội trường để chứng kiến bộ mặt phản động của chúng nó. Nhưng, nêu chúng muốn lật đổ chế độ thì chúng phải bước qua xác tôi”. Thật ra, khi dân kéo đến thì ông đang cởi trần, mặc quần đùi, đã lủi xuống ao bèo sau nhà, rồi chạy thẳng một mạch lên huyện, hôm sau mới cùng CA huyện về lại xã!

Lên Hội trường, chúng tôi chụp tượng Bác Hồ bằng thạch cao bị vỡ để dưới gầm bàn, nhưng cách mép bàn gần 1m lại có một bệ gỗ cao, trên đó vẫn còn một tượng Bác Hồ áp sát lá cờ phủ kín cả một mảng tường của hội trường ủy ban! Tôi hỏi, “sao một phòng họp như thế này mà để đến hai tượng Bác Hồ”, được Phó Chủ tịch xã trả lời : “Dạ, để cho long trọng ạ”! “Thế sao tượng kia không bị đập? “Dạ, chắc chúng không dám hoặc chưa kịp”. Người dân ở đây cho biết là cái tượng bị vỡ kia thì “đã vỡ từ lâu, vứt trong kho, nay người ta vừa đem ra đặt vào đấy để vu vạ cho chúng tôi đấy, họ lừa các bác chứ lừa sao được chúng tôi”!

Tại một xã ở nơi thôn cùng xóm vắng kia mà cũng sử dụng được chiêu “dựng hiện trường giả” cho dù quá thô thiển thì cái chiêu bẩn về hai “bao cao su” trong một vụ án động trời dạo nọ thì có gì đáng ngạc nhiên đâu! Chỉ xấu hổ cho đất nước thôi, một đất nước đang hội nhập mạnh mẽ vào khu vực và thế giới mà lại biến pháp luật thành một trò đùa thì quả thật là đau đớn, tủi nhục. Chính vì thế, chúng tôi càng thấy những vấn đề đặt ra trong thư gửi Chủ tịch Nước càng có ý nghĩa hơn khi Công An Long An đã họp báo và báo chí, truyền thông trong nước đã nhanh nhạy đồng loạt đưa tin về vụ Phương Uyên.

Tại sao lại nói vậy?

Trong thư gửi Chủ tịch Nước, chúng tôi đã nhắc lại thời trai trẻ của một số trong chúng tôi, khi theo tiếng gọi của đất nước, tham gia cách mạng đã thuộc nằm lòng câu thơ “dấn thân vô là phải chịu tù đày, là gươm kề tận cổ , súng kề tai, là thân sống chỉ coi còn một nửa” , vì vậy “Dù ai ngon ngọt nuông chiều, cũng không nói yêu thành ghét. Dù ai cầm dao dọa giết, cũng không nói ghét thành yêu” như những dòng thơ giục giã tuổi trẻ có lương tri, biết sống cuộc sống có ý nghĩa, không chỉ “hiền ngoan” để trở thành phường “giá áo túi cơm”, khuất phục trước cường quyền, áp bức và bất công. Nhắc lại điều này, chúng tôi muốn từ “THƯ GỬI CHỦ TỊCH NƯỚC” mà nhắc nhở động viên thế hệ trẻ phải sống có hoài bão cao đẹp, biết rèn luyện phẩm chất và trí tuệ để trở thành người hữu ích cho xã hội.

Chừng nào Biển Đông còn dập dồn những con sóng xâm lược của các thế lực hiếu chiến trong giới cầm quyền Bắc Kinh thì tuổi trẻ Việt Nam phải nung nấu và tỏ rõ tinh thần yêu nước, khí phách quật cường của Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Trần Quốc Toản, Lê Lợi, Nguyễn Huệ từng viết nên những trang sử vàng của dân tộc, từng khắc trên cánh tay hai chữ Sát Thát, đánh tan tác quân xâm lược. Phải thường xuyên nhắc nhở thế hệ trẻ hôm nay phải biết căm ghét, phỉ nhổ những Trần Ích Tắc, Lê Chiêu Thống do “úy tử tham sinh”, muốn “ngôi cao, lộc lớn” đã hèn nhát cúi đầu theo giặc, treo một tấm gương nhơ bẩn trong lịch sử, muôn đời bị nhân dân nguyền rủa.

Chính vì thế, nhân sự kiện Phương Uyên, sự kiện Việt Khang… từ “THƯ GỬI CHỦ TỊCH NƯỚC”, chúng tôi muốn cổ vũ một lý tưởng sống cho con em chúng ta, không chạy theo lối sống gấp, thực dụng theo nghĩa chỉ chăm lo cho riêng mình, hoặc đắm chìm ăn chơi trác táng trong các vũ trường, trong thế giới của các “người mẫu chân dài”, các “quý tử” tiêu tiền như rác, thay đổi mốt ô tô đời mới như cơm bữa và tự hào với những biệt danh kệch cỡm, lố bịch biểu tượng của nhiều đôla, nhiều vàng đeo trên tay, trên cổ nhưng lại được báo chí tốn không ít giấy mực để “lăng xê” đầy trên các sạp báo. Chúng tôi mong muốn họ phải dấn thân vì một lý tưởng cao đẹp, dám quên mình vì sự nghiệp cao cả của dân tộc, căm thù quân xâm lược không chỉ bằng lời nói suông mà bằng hành động cụ thể tỏ rõ tinh thần yêu nước.

Chúng tôi ao ước thế hệ thanh niên hôm nay, con em của thế hệ cha anh đã từng dám hy sinh thân mình vì đại nghĩa cứu nước, cứu dân để làm nên Cách mạng Tháng Tám, làm nên thắng lợi của 3 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và bành trướng Đại Hán để có một Việt Nam Độc lập, non sông quy vào một mối như hôm nay phải biết sống như thế nào xứng đáng với cha anh mình, biết đặt ra câu hỏi : “Nếu tôi không cháy lên, Nếu anh không cháy lên, Nếu chúng ta không cháy lên, Thì làm sao / Bóng tối / Có thể trở thành / Ánh sáng?”.

Qua thông tin từ cuộc họp báo của CA Long An và tin của báo chí truyền thông trong nước về “lời thú tội” của nữ sinh viên Phương Uyên được đưa ra trong cuộc họp báo, bằng những thực tế đã trải nghiệm, chúng tôi mong được trực tiếp gặp gỡ Phương Uyên để hiểu rõ về những sai lầm mà cháu đã phải (hay buộc phải) thừa nhận, nhằm biết chính xác tâm trạng, động cơ đấy cháu đến những sai lầm như vị đại tá CA đã công bố trong cuộc họp báo. Để làm gì ? Để góp phần cùng gia đình và nhà trường giáo dục cháu, và cũng để rút kinh nghiệm cho việc thu thập thông tin của chúng tôi trên mạng và trên báo đài nước ngoài, vì báo chí truyền thông trong nước thì đều đã đồng loạt đưa tin, để liệu xem có thể biết được một cách thật khách quan về tính trung thực đạt được đến đâu trong những tin đã đưa. Dự định này cũng tương tự như cách đây mấy tuần, một vài trong chúng tôi, những người đã ký tên vào THƯ GỬI CHỦ TỊCH NƯỚC, đã đến tòa báo Tuổi Trẻ để tỏ rõ thái độ của chúng tôi về sự kiện Hoàng Khương trong một kiến nghị gửi đến những cơ quan có trách nhiệm.

Ngay cả khi vị đại diện của trường Đại học Công nghiệp thực phẩm TPHCM, tại cuộc họp báo cho biết là “trước đó đã nhận được thông báo của Công An tỉnh Long An về việc bắt tạm giam Nguyễn Phương Uyên và “cũng đã làm rõ văn bản được cho là của các sinh viên trường đề nghị trả tự do cho Phương Uyên…” chúng tôi muốn được gặp các vị để hỏi thêm cho rõ, tại sao đã biết được như vậy rồi mà các vị lại không động viên an ủi bà mẹ của Phương Uyên khi bà hoang mang, lo sợ cho con gái mình bị bắt đem đi, không biết ai bắt và vì sao bắt? Hỏi thêm cho rõ vì quả thật nếu đúng như vậy thì không hiểu lãnh đạo trường Đại học CNTP tpHCM định nêu một tấm gương thế nào trước xã hội, trước nỗi đau một người mẹ của sinh viên đã đến cầu cứu họ?

Một số trong chúng tôi cũng từng đứng trên bục giảng của trường Đại học, càng nghĩ phải có trách nhiệm trực tiếp gặp gỡ Phương Uyên, trực tiếp gặp gỡ và trao đổi với sinh viên bạn bè của Phương Uyên, và trực tiếp gặp gỡ các đồng nghiệp của mình tại trường Đại học Công nghiệp thực phẩm TPHCM để hiểu rõ ngọn ngành, nhằm lấy lại lòng tin vào các cơ quan có thẩm quyền xử lý vụ việc Phương Uyên mà thú thật chúng tôi chưa thể an lòng được vì tính thiếu công khai, thiếu minh bạch của những việc họ đã làm và đang làm để buộc tội một nữ sinh viên như cô gái 20 tuổi này !

Chính vì thế, nếu được ghi thêm vào nội dung THƯ GỬI CHỦ TỊCH NƯỚC, có lẽ chúng tôi phải đề nghị Chủ tịch chỉ thị cho các cơ quan có trách nhiệm tạo điều kiện cho một số chúng tôi, những người đã ký tên gửi thư đến Chủ tịch, thực hiện được những điều vừa nói trên , anh Thọ nghĩ có nên không?

Anh Hồng Lê Thọ ạ, tôi chưa dám nhận mình là người trí thức theo nghĩa đích thực của nó, nhưng tôi nhớ câu của Edward Said trong quyển sách của ông “Về trí thức và quyền lực”:

“Người trí thức, như tôi hiểu, không phải là người làm hòa dịu, cũng không phải là người tạo dựng sự đồng thuận, mà là người dấn hết thân mình, hứng mọi hiểm nguy, luôn luôn lấy phê phán làm cơ sở; trí thức là người từ chối, dù phải trả với giá nào, những công thức dễ dãi, những tư tưởng nhàm cũ, những kết luận chiếu lệ nơi lời nói và hành động của những người có quyền hoặc của những đầu óc máy móc.

Đâu phải họ chỉ từ chối một cách thụ động mà thôi: họ còn tích cực, công khai nói lên tiếng nói của họ. Lựa chọn cốt yếu mà người trí thức phải đối phó là: hoặc liên minh với sự bền vững của người thắng trận, người chế ngự, hoặc – và đây là con đường khó khăn nhất – xem sự bền vững đó như đáng cảnh báo, như một tình thế có cơ nguy đưa người yếu và người thua cuộc đến chỗ diệt vong. Nghĩ đến kinh nghiệm lệ thuộc của kẻ yếu và kẻ thua, người trí thức không quên những tiếng nói và những người đã bị lãng quên”.

Khi ký tên vào THƯ GỬI CHỦ TỊCH NƯỚC” ngày 30.10.2012 tôi nghĩ đến những ý ấy của Edward Said.

Thư đã dài, mong anh tiếp tục làm “NGƯỜI LÓT GẠCH” cho những dặm đường còn nhiều gian truân, nhưng anh Thọ ơi, trên mặt đất vốn không có đường, người ta đi lâu thì thành đường thôi. Vậy thì chúng ta vẫn cứ phải mỗi người lót một viên gạch cho thế hệ trẻ vững vàng đi tới.

Rất thân mến

Tương Lai

TP HCM ngày 6.11.2012

Theo NLG, đầu đề của QC