HỒI KẾT CHO CHẾ ĐỘ CHUYÊN CHẾ DẺO DAI của ĐẢNG CỘNG SẢN TRUNG QUỐC ? (Cheng Li - The China Quarterly) [5/5]

Hồi kết cho chế độ chuyên chế dẻo dai của Đảng Cộng Sản Trung Quốc ?  Một đánh giá ba phần về sự thay đổi quyền lực ở Trung Quốc  [5/5]

The End of the CCP’s Resilient Authoritarianism?  A tripartite Assessment of Shifting Power in China

(The China Quarterly, 211, September 2012, pp 595- 623).

Cheng Li  (Lý Thành)

Bản thảo bài đang biên tập. Bản cuối cùng sẽ được đăng trên Thời Đại Mới  tháng 11-2012

Bản dịch của Phạm Gia Minh

9-11-2012

http://viet-studies.info/kinhte/201226_LyThanh.pdf

Những suy nghĩ cuối

Quan sát trên một bối cảnh rộng hơn, mặc dù ba lần thay đổi quyền lực là nguyên nhân cho những căng thẳng trong quản trị đất nước và làm nảy sinh tâm lý bất an, nhưng chính đó lại đáng được coi là những phát triển tích cực, đáng khích lệ đối với Trung Quốc. Giám sát và đối trọng giữa các phe phái trong lãnh đạo của ĐCSTQ, các nhóm lợi ích năng động –đặc biệt là vai trò ngày càng tăng của giới trung lưu và nhận thức được chia sẻ rộng rãi về một thế lực toàn cầu đang lên cùng sự tự tin của công chúng là những gì mới mẻ đã ra đời gần đây. Và tất cả những điều đó sẽ là những nhân tố quan trọng cho một sự chuyển tiếp tất yếu tới dân chủ.

Trong tương lai gần, tiêu điểm của các nhà phân tích về Trung Quốc không nên chỉ là việc liệu lãnh đạo ĐCSTQ có sử dụng đúng các thủ tục pháp lý để xử lý vụ Bạc Hy Lai, mà còn phải xem liệu họ có thể tận dụng cơ hội đó để đạt được sự đồng thuận mới và theo đuổi cải cách chính trị. Một điều mà có lẽ hôm nay ai cũng thấy rõ hơn bất cứ lúc nào trong suốt cả thời kỳ cải cách (ý nói cải cách kinh tế- ND) đó là chế độ chuyên quyền bền bỉ, dẻo dai của ĐCSTQ, xét cả về mặt lý luận và thực tiễn chỉ là một hệ thống trì trệ bởi lẽ hệ thống này chống đối lại các chuyển biến dân chủ.

Nếu ĐCS mong muốn lấy lại lòng tin của quần chúng và tránh một cuộc cách mạng hướng từ dưới lên thì đảng phải tiến hành những thay đổi dân chủ thực sự, có hệ thống, ở trong nước. Những biến đổi sâu sắc sau đây cần phải được thực hiện. Thứ nhất, cùng với việc xử lý vụ Bạcb Hy Lai qua cơ chế pháp lý hiện hành thì việc kêu gọi cải cách luật pháp –kể cả cải cách thực tiễn công tác xét xử của tòa án, thực thi nguyên tắc nhà nước pháp quyền và chủ nghĩa hợp hiến là điều đã trở nên vô cùng quan trọng.89 Điều này có thể là một cơ hội tuyệt vời cho các nhà lãnh đạo có tư tưởng cách tân, và ở một mức độ nhất định cho tất cả các lãnh đạo, để họ nhận thức được rằng, cải cách luật pháp là con đường tốt nhất để họ tự bảo vệ trong một đất nước còn thiếu vắng nguyên lý pháp quyền. Có thể Trung Quốc sẽ phải mất nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ để thiết lập một hệ thống hiến pháp đầy đủ, tuy nhiên, sẽ sớm cần một tuyên bố chính thức mang tính tư tưởng, chính trị và pháp lý rằng, đảng phải ở dưới hiến pháp, chứ không phải là ngự trị bên trên hiến pháp.

Thứ hai, quản lý và điều hành truyền thông cũng là một việc cần cải cách gấp. Trung Quốc hiện đang bước vào “mùa của các lời đồn”và truyền thông xã hội đã trở nên quyền lực đến nỗi chính quyền Trung Quốc phải thường xuyên dừng những dịch vụ micro-bloging. Đó không phải là phương cách hiệu quả để điều hành đất nước (đặc biệt khi Trung Quốc dự định xây dựng một nền kinh tế định hướng sáng tạo). Lý do vì sao người dân tìm đến với truyền thông xã hội là bởi vì truyền thông chủ đạo không phản ánh nhiều sự thật cuộc sống. Do đó, con đường để ngăn chặn chủ nghĩa giật gân sinh ra bởi truyền thông xã hội là hãy cởi mở, khai phóng truyền thông chủ đạo. Điều đó không chỉ có lợi cho giới trí thức tự do, dân chủ mà còn lợi cho chính các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Càng đè nén, bưng bít những tin giật gân thì chúng càng trở nên mạnh mẽ và lan tỏa. Sau mười năm thương mại hóa, ngành truyền thông Trung Quốc đã góp phần tạo nên những nhà báo Trung Quốc biết đi theo con đường của tự do báo chí. Những biến chuyển cách mạng đang diễn ra trước mắt trong lĩnh vực truyền thông xã hội và viễn thông sẽ biến tự do truyền thông trở thành một sự cần thiết chứ không phải là một sự lựa chọn.

Thứ ba, sẽ là ngây thơ về chính trị và thiểu năng về trí tuệ nếu tin rằng sự sụp đổ của họ Bạc chỉ kéo theo những diễn biến tích cực và không có gì sai lầm xảy ra ở Trung Quốc nữa. Tuy vậy cũng đáng nhớ lại rằng vụ ám sát một nhà văn Đài Loan bởi các điệp viên của Quốc Dân đảng Đài Loan đã giúp khởi động quá trình chuyển tiếp từ chế độ chuyên chế sang dân chủ vào giữa những năm 1990. Cũng tương tự như vậy, ĐCSTQ hiện nay cần phải hoặc tiến hành những thay đổi để tiến bước cùng lịch sử, hoặc là sẽ bị lịch sử bỏ lại sau lưng. Trong một viễn cảnh rộng lớn hơn, các lãnh đạo yếu, chính phủ yếu và đảng yếu cũng không phải là xu hướng chỉ ở Trung Quốc mới có; đó cũng chính là những thách thức chung trong thế giới hôm nay. Xin chào mừng nđất nước Trung Quốc bước vào thế kỷ XXI!

Tham khảo

Baum, Richard. 2007. “The Limits of Authoritarian Resilience.”Paper presented in the conference held in the Centre for International Studies and Research, Sciences Po, Paris, 17January 2007. Cũng xem thêm http://www.ceri-sciences-po.org/archive/jan07/art_rb.pdf.

Bell, Daniel. 2012. “Why China won’t collapse.”The Christian Science Monitor, posted online 11 July 2012 http://m.csmonitor.com/Commentary/Opinion/2012/0711/Why-China-won-tcollapse.

Bremmer, Ian. 2010. The End of the Free Market: Who Wins the War between States and Corporations? New York: Portfolio.

Brødsgaard, Kjeld Erik and Zheng Yongnian. 2006. “Introduction: Whither the Chinese Communist Party?”In Brødsgaard, Kjeld Erikand Zheng Yongnian (eds.), The Chinese Communist Party in Reform. New York: Routledge.

Brown, Kerry. 2009. Friends and Enemies: The Past, Present and Future of the Communist Party of China. New York: Anthem Press.

Chang, Gordon. 2001. The Coming Collapse of China. New York: Random House.

Chang, Gordon. 2011. “The Coming Collapse of China: 2012 Edition.”Foreign Policy, posted on 29 December 2011.

http://www.foreignpolicy.com/articles/2011/12/29/the_coming_collapse_of_china_2012_edition.

Chen, Zhiwu. 2012. “Zhongguo daole fei minzhu buke de shihou”(It is the time when China must make a transition to democracy). Duowei News, posted on 2 January 2012. http://china.dwnews.com/news/2012-01-02/58470187.html.

Dickson, Bruce. 2003. Red Capitalists in China: The Party, Private Entrepreneurs, and Prospects for Political Change. New York: Cambridge University Press.

Dickson, Bruce. 2005. “Populist Authoritarianism: The Future of the Chinese Communist Party,” Occasional Papers. Carnegie Endorsement for International Peace.

Dickson, Bruce. 2008. Wealth into Power: The Communist Party’s Embrace of China’s Private Sector. New York: Cambridge University Press.

Dimitrov, Martin. 2008. “The Resilient Authoritarians.”Current History 107 (705), 24–29.

Dahl, Robert. 1961. Who Governs? Democracy and Power in an American City. New Haven, CT: Yale University Press.

Fewsmith, Joseph. 2006. “Inner-Party democracy: development and limitations.”China Leadership Monitor 31, 1–11.

Gallagher, Mary. 2009. “Power tool or dull blade? Resilient autocracy and the selectorate theory.”Báo cáo không xuất bản, có thể xem ở http://faculty.maxwell.syr.edu/johanson/papers/gallagher_hanson07.pdf.

He, Pin. 2012. Keyi queding de Zhongguo weilai (China’s Future Can Be Determined). New York: Mirror Books, 2012.

He, Weifang. 2012. In the Name of Justice: Striving for the Rule of Law in China. Washington DC: The Brookings Institution Press.

Hu, Angang. 2009. Mao Zedong yu wenge (Mao Zedong and the Cultural Revolution). Hong Kong: Strong Wind Press.

Hu, Angang. 2011. China in 2020: A New Type of Superpower. Washington, DC: Brookings Institution Press.

Hu, Xiao. 2009. “Yi gaige yifu jingji weiji”(Accelerate reforms to respond to the economic crisis). Zhongguo jingji shibao, 3 March.

Huang, Yasheng. 2008. Capitalism with Chinese Characteristics: Entrepreneurship and the State. New York: Cambridge University Press.

Kuhn, Robert Lawrence. 2010. How China’s Leaders Think. New York: John Wiley and Sons.

33

Li, Cheng. 2001. China’s Leaders: The New Generation. Lanham, MD: Rowman and Littlefield.

Li, Cheng. 2005. “The new bipartisanship within the Chinese Communist Party,”Orbis 49 (3), 387–400.

Li, Cheng (ed.). 2008. China’s Changing Political Landscape: Prospects for Democracy, Washington DC: The Brookings Institution Press.

Li, Cheng (ed.). 2010. China’s Emerging Middle Class: Beyond Economic Transformation. Washington, DC: The Brookings Institution Press.

Li, Cheng. 2012a. “The battle for China’s top nine leadership posts.”The Washington Quarterly 35(1), 131–145.

Li, Cheng. 2012b. “Power shift in China, Part I.”Yale Global online magazine, posted on 16 April 2012, http://yaleglobal.yale.edu/content/power-shift-china-part-i.

Li, Cheng and Eve Cary. 2011. “The last year of Hu’s leadership: Hu’s to blame?”China Brief 11 (23). 20 December.

Li, Cheng and Jordan Lee. 2009. “China’s legal system.”China Review 48, 1–3.

Li, Chunling. 2010. “Characterizing China’s middle classes: heterogeneous composition and multiple identities.”In Cheng Li, (ed.) China’s Emerging Middle Class: Beyond Economic Transformation. Washington, DC: The Brookings Institution Press, 135–156.

Link, Perry. 2012. “America’s outdated view of China.”The Washington Post, 10May.

Lü, Xiaobo. 2000. Cadres and Corruption: The Organizational Involution of the Chinese Communist Party. Stanford, CA: Stanford University Press.

MacFarquhar, Roderick and Michael Schoenhals. 2008. Mao’s Last Revolution. Cambridge, MA: Harvard University Press.

McGregor, Richard. 2010. The Party: The Secret World of China’s Communist Rulers. New York: Harper.

McGregor, Richard. 2011. “Five myths about the Chinese Communist Party.”Foreign Policy, January/February.

Miller, Alice. 2008a. “China’s new Party leadership.”China Leadership Monitor 23.

Miller, Alice. 2008b. “Institutionalization and the changing dynamics of Chinese leadership politics.”In Cheng Li (ed.), China’s Changing Political Landscape: Prospects for Democracy, Washington DC: The Brookings Institution Press, 61–79.

Miller, Alice. 2009. “Leadership sustains public unity amid stress.”China Leadership Monitor 29.

Nathan, Andrew J. 2003. “Authoritarian resilience,”Journal of Democracy 14 (1), 6–17.

Nathan, Andrew. 2006. “Debate #1: is Communist Party rule sustainable in China?”Reframing China Policy: The Carnegie Debates, Washington, DC, posted on 5 October 2006, http://www.carnegieendowment.org/files/cds_nathan.pdf.

Peerenboom, Randall. 2002. China’s Long March toward the Rule of Law. New York:

Cambridge University Press.

Pei, Minxin. 2008. China’s Trapped Transition: The Limits of Developmental Autocracy. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Pei, Minxin. 2012. “The myth of Chinese meritocracy.”Project Syndicate, 15 May, http://www.project-syndicate.org/commentary/the-myth-of-chinese-meritocracy.

Qian, Liqun. 2012. “Lao hongweibing dangzheng de danyou”(“Worries about the rule of the old Red Guards”). Wenzhai, 19 February.

Shambaugh, David. 2008. China’s Communist Party: Atrophy and Adaptation. Berkeley, CA: University of California Press.

Shirk, Susan L. 2007. China: Fragile Superpower: How China’s Internal Politics Could Derail Its Peaceful Rise. New York: Oxford University Press.

Teiwes, Frederick C. and Warren Sun. 1998. China’s Road to Disaster: Mao, Central Politicians, and Provincial Leaders in the Unfolding of the Great Leap Forward 1955–1959. New York. M.E. Sharpe.

Tsai, Kellee. 2007. Capitalism without Democracy: The Private Sector in Contemporary China. Ithaca, NY: Cornell University Press.

Vela, Justin. 2009. “The secret of the CCP’s success.”Asia Times Online, posted on 3 October 2009, http://www.atimes.com/atimes/China/KJ03Ad01.html.

Vogel, Ezra F. 2011. Deng Xiaoping and the Transformation of China. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Wang, Changjiang. 2009. “Zhuoli tuijin dang zhizheng de gaige chuangxin”(Promoting reforms and innovation in the Party). Jiefang ribao, 28 September.

White, Lynn, Kate Zhou, and Shelley Rigger. 2013 forthcoming. Democratization in China, Korea, and Southeast Asia? Local and National Perspectives. New York: Routledge.

Wishik, Anton. 2012. “The Bo Xilai crisis: a curse or a blessing for China? An interview with

Cheng Li,”posted on 18 April 2012, http://www.nbr.org/research/activity.aspx?id=236.

Yang, Dali L. 2004. Remaking the Chinese Leviathan: Market Transition and the Politics of Governance in China. Stanford, CA: Stanford University Press.

Yao, Yang. 2010. “The end of the Beijing consensus: can China’s model of authoritarian growth survive?”Foreign Affairs, 2 February.

Yu, Keping. 2009a. Democracy Is a Good Thing: Essays on Politics, Society and Culture in Contemporary China. Washington DC: The Brookings Institution Press.

Yu, Keping. 2009b. “Xuyao liqing youguan minzhu de ji ge guanxi”(The necessity to clarify several conceptual factors concerning democracy). Beijing ribao, 16 March. Also at http://theory.people.com.cn/GB/49150/49152/8965735.html.

Zhang, Ming. 2012. “Zhongguo xiang he chuqu?”(Whither China?). Ershiyi shiji, 3 March.

Zhang, Yi. 2008. “Dangdai Zhongguo zhongchan jieceng de zhengzhi taidu”(“Political attitudes of the middle stratum in contemporary China”). Zhongguo shehui kexue 2, 117–131.

Zhao, Suisheng (ed.). 2006. Debating Political Reform in China: Rule of Law vs. Democratization. Armonk, NY: M. E. Sharpe.

Zi, Zhongyun (ed.). 2011. Qimeng yu Zhongguo shehui zhuanxing (The Enlightenment and Transformation of Chinese Society). Beijing: Shehui kexue wenxian chubanshe

Chú thích :

1 Tác giả xin cảm ơn Chris Bramal, Eve Cary, Jordan Langdon về những tư vấn làm sáng tỏ nhiều khía cạnh của bài báo.

+ Cheng Li, Giám đốc trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, Viện Brookings. Washing ton. Email: cli@brookings.edu

2 Perry Link, một người chỉ trích chính quyền Trung Quốc đã nhiều năm, mới đây đã phê phán mạnh mẽ và có cơ sở việc một số chuyên gia Mỹ nghiên cứu Trung Quốc thường sử dụng thuật ngữ “Trung Quốc”hoặc “người Trung Quốc”hoàn toàn chỉ để nói về”giới chóp bu trong đảng cộng sản Trung Quốc”. Ông Link đã cảnh báo rằng khi cho phép dùng từ “Trung Quốc” để chỉ một nhóm nhỏ giới chóp bu sẽ là điều nguy hiểm vì nó che khuất gần 1/5 dân số toàn cầu và ngăn cản cách nhìn nhận sòng phẳng về việc liệu chế độ còn tồn tại được bao lâu nữa”( 2012, 27). Đáng quan tâm hơn nữa là Gordon Chang, một nhà phê phán lãnh đạo đảng cộng sản Trung Quốc nổi tiếng khác đã tiếp tục phán đoán về “một sự sụp đổ đang đến gần của Trung Quốc”trong khi đó thì sự sụp đổ của đảng cộng sản trung Quốc cũng được đề cập tới trước đó ( 2011). Để tham khảo bài viết đầu tiên của luận điểm của tác giả mời đọc Chang 2001.

3David Shambaugh chẳng hạn cho rằng đảng cộng sản Trung Quốc là một “thiết chế khá mạnh và bền vững, déo dai”( 2008,176). Xem Nathan 2003; Miler 2008b Miler 2009.

4 Theo Andrew Nathan thì “những thay đổi mang tính thể chế của chế độ cho tới nay có tác dụng củng cố chứ không phải là làm suy yếu sự chuyên quyền”( 2006, 3); xem thêm Fewsmith 2006; Brown 2009;Dickson 2003; Dickson 2008;Tsai 2007;Yang 2004.

5 Điều đã được phổ biến rộng rãi trên các phương tiện truyền thông Trung Hoa hải ngoại đó là Giang Trạch Dân, nguyên Tổng Bí thư đảng cộng sản Trung Quốc gần đây đã bình luận về vụ xì căng đan Bạc Hy Lai như sau: “Bạc đã vượt qua điểm mốc của văn minh nhân loại “Nhật báo Sing Tao, 28 tháng năm 2012

6 Ví dụ như Trương Minh ( Zhang Ming) hồi tháng 3 năm 2012 đưa ra một phát biểu phê phán kịch liệt nạn tham nhũng tràn lan của các quan chức cấp cao của đảng cộng sản Trung Quốc, chỉ vài tháng trước khi truyền thông quốc tế bắt đầu truy tìm nguồn gốc “phả hệ”của chủ nghĩa tư bản thân hữu trong hàng ngũ lãnh đạo Trung Quốc. Để tìm hiểu những nỗ lực của các cơ quan quyền lực của đảng nhằm biến vụ Bạc Hy Lai thành sự kiện có tính”riêng biệt và hy hữu” mời xem Sina News lên mạng ngày 25 tháng 5 năm 2012,

http://news.sina.com.hk/news/1617/3/1/2673095/1.html.

7 Họ Bạc từ lâu đã nổi tiếng với những tham vọng chính trị của ông ta ( xem Li 2001,165-66). Mấy tháng trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng thì Su Wei một học giả thân cận Bạc công tác ở trường đảng Trùng Khánh đã sánh Bạc Hy Lai và thị trưởng Trùng Khánh Hoa Quốc Phong với Mao Trạch Đông và Chu Ân Lai trong những lời bình luận được lưu truyền trên truyền thông Trùng Khánh và trung ương. Xem Sina Global Newsnet được đưa lên mạng ngày 20 tháng 10 năm 2011 http://dailynews.sina.com/bg/chnews/ausdaily/20110920/18402783790.html.

8 Xem, chẳng hạn, Bell 2012

9 Một vài ý kiến thảo luận về đánh giá sự thay đổi quyền lực ở Trung Quốc theo quan điểm Tam quyền phân lập cũng đã xuất hiện trước đây trong một phát biểu ngắn của tôi được trình bày tại hội nghị thường niên lần thứ nhất tại trung tâm nghiên cứu Ngoại giao Hoa Kỳ mang tên Johnson,được tổ chức để chào mừng Henry Kissinger tại Đại học Yale vào tháng 3 /2012. Xem Li 2012b.

10 Brodgaard và Zheng 2006, 2

11 Dickson 2005,1

12 Ibid, 11.

13 “Năm không”nổi tiếng của Ngô Bang Quốc đó là 1. Không hệ thống đa đảng; 2. Không đa nguyên tư tưởng;3. Không giám sát và đối trọng quyền lực hay chế độ lưỡng viện;4. Không hệ thống liên bang; và 5. Không tư nhân hóa. Tuyên bố này được Ngô Bang Quốc đưa ra tại kỳ họp thứ 4 Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc khóa 11 họp tại Bắc Kinh ngày 11 tháng Ba năm 2011. Xem Zhongguo xinwen wang, đưa lên mạng ngày 11/3/2011. http://www.china.com.cn/2011/2011-03/content_2214099.html.

14 Shambaugh 2008,9

15 Miller 2008b,77

16 McGregor 2011, Về cuốn sách đã dẫn xem McGregor 2010

17 McGregor 2011.

18 Xem Nhân dân Nhật báo online, 19/9/2009; http://english.people.com.cn/90001/90776/90785/6761990.html.

19 Như trên

20 Để tham khảo chỉ thị của Hội nghị Trung ương ĐCS TQ lần thứ 4 khóa 17 xem

http://cpc.people.com.cn/GB/64093/64094/10080626.html.  

21 “Jingshen xiedai, nengli bu zu, tuoli qunzhong, xiaoji fubai.”Renmin ribao, 1 July 2012, 1. A cũng có thể xem Shijie ribao, 1 July 2012, A5.

22 Yu 2009b.

23 Xem http://www.hi.chinanews.com.cn/hnnew/2005-10-20/29705.html, 20 August 2008; và Yu 2009a, 1–6.

24 Wang 2009

25 McGregor 2011

26 có 49.4% người dân trông đợi Trung Quốc sẽ có cách mạng nếu như lãnh đạo thất bại trong việc thực hiện một cuộc cải cách chính trị thực sự, chỉ có 8.5% tin tưởng rằng cách mạng là điều không thể. Trích dẫn từ Shiji ribao,15/3/2012.A12

27 Zi 2011,171

28 Như trên, tr. 173

29 Như trên, tr. 22

30 Baum 2007.Để tham khảo các ý kiến phê phán mạnh mẽ chế độ chuyên chế bền bỉ của ĐCS TQ xem Pei 2008; Shirk 2007; Lu 2000.

31 Nathan 2003,6-7

32 Nhiều lãnh đạo cao cấp bị khai trừ khỏi đảng vì tội tham nhũng đã bắt đầu dính líu tới nhận hối lộ, tham ô và các hoạt động phạm pháp khác ở độ tuổi 59- một năm trước khi về hưu.

33 Kuhn 2010

34 Miller 2008a

35 Xem Li (2005) để biết thêm...

36 Để biết thêm cuộc tranh luận về cơ sở học vấn cảu thế hệ 3 và 4 xem Li 2001

37 Nanfang dushi bao, 4 tháng 7 2012. Có thể xem http://nf.nfdaily.cn/nfdsb/content/2012-

07/04/content_49948516.html.

38 Pei 2012

39 Như trên

40 Xinhua News Net, 4 tháng 7 năm 2012, http://news.xinhuanet.com/politics/2012-07/04/c_123366738.htm   

41 Pei 2012

42 Lienhe zaohao, 27 tháng 2 2011. Cũng nên xem then http://www.zaohao.com/wencui/2011/02/honkong10227c.shtml

43 Tất cả các uỷ ban Đảng ở các tỉnh...

44 Dicksom 2005, 4.

45Dimitrov 2008, 27.

46Gallagher 2009.

47 Vela 2009.

48 Định nghĩa về giới trung lưu Trung Quốc thường dựa trên một số tiêu chí tổng hợp bao gồm các yếu tố: nghề nghiệp, thu nhập, mức tiêu thụ và mức độ tự ý thức về cá nhân. Xem Li Chunling 2010.

49 Zhang 2008

50 Để tìm hiểu một cách cặn kẽ cuộc tranh luận về vai trò của giai cấp trung lưu trong nền chính trị Trung Quốc xin tham khảo Li Chunling 2010.

51 Hu Xiao 2009,1

52 Beijing shangbao, 30/8/2010. Xem http://news.xinhuanet.com/fortune/2010- 08/30/c_12496387.html.

53 xem http://xuxiaonian.blog.sohu.com/160724498.html

54 Để tìm hiểu quan điểm của Xu Xiaonian xem

http://xuxiaonian.blog.sohu.com/158818651.html.  và Lianhe zaobao,1/8/2010,

http://finance

55 Xem http://finance.ifeng.com/news/2010205/3005151.shtml.

56 Chen 2012

57 Teiwes và Sun 1998; MacFarquhar và Schoenhals 2008; Hu Angang 2009.

58 Vogel 2011.

59 Li và Cary 2011.

60 Xinhua News,15/10/2011, http://news.sina.com.cn/c/2007-10-15/113314089759.shtml

61 Li 2005

62 Hai vị lãnh đạo thuộc phái đoàn thanh niên, Lý Nguyên Triều và Lưu Diên Đông cũng thuộc diện thái tử đảng xét về nguồn gốc gia đình, tuy nhiên sự nghiệp của họ lại gắn với Hồ Cẩm Đào (người đóng vai trò trực tiếp giới thiệu họ vào Bộ Chính trị) khiến họ trung thành với liên minh dân túy hơn.

63 Để tìm hiểu sự nghiệp các ứng viên đó xem Li 2012 a.

64 Để tìm hiểu các yếu tố làm thay đổi kinh tế- xã hội ở Trung Quốc và các nước Đông, Đông Nam Á xem White, Zhou và Rigger 2013 trở đi

65 Xem http://bbs.nhzjcom/viewthread.php?tid=377464.

66 Yao 2010. Có thể xem

http://www.foreignaffairs.com/articles?65947/the-end-ò-the-beijingconsensus?page=show  

67 Liawang xinwen zhoukan, 23 /1/2010.

68 Không rõ ai là người đầu tiên ngĩ ra thuật ngữ “giới cổ cồn đen”. Đa số các ý kiến trên mạng ở Trung Quốc quy cho nhà kinh tế học ở Mỹ Lang Xianping ( Larry Lang). Tuy nhiên Lang đã công khai phủ nhận rằng đã viết bài báo được phổ biến rộng rãi để quảng bá cho thuật ngữ này..Xem “Giai cấp đen”( www.chinatranslated.com/?p=407). Dịch là: “Bình luận và phân tích về kinh tế Trung Quốc và tình hình chính trị”. 6/2009.

69 Zhongguo Xinwen zhoukan, 13/1/2006, Liaowang,5/12/2005. Có thể xem

http://www.chinesenewsnet.com, 12/12/2005.

70 Qianjiang Wanbao, 11/2/2010. Cũng có thể xem http://www.chinanews.com.cn/estate/estatelspl/

news/2010/02-11/2121577.shtml.

71 xem http://bt.xinhuanet.com/2010-03/19/content_19293215.htm

72 xem http://bt.xinhuanet.com/2010-03/19/content_19293215.htm

73 Dahl 1961,

74 Dahl 196168.,252 và 270.

75 Yao 2010.

76 Một câu chuyện tiếu lâm chính trị được lan truyền rộng rãi mô tả thành phần cuộc tập hợp đông tới 1000 người đối diện quán ăn McDonald ở Vương Phủ Tỉnh, Bắc Kinh ngày hôm đó. Trong số đó 990 người là cảnh sát chìm, 8 người là phóng viên nước ngoài, 1 người là Đại sứ Hoa Kỳ ở Trung Quốc Jon Huntsman vừa “tình cờ đi ngang qua”và chỉ có đúng 1 người biểu tình thực thụ.

77 Shijie ribao, 3 /5/2012,A4

78 Như trên

79 Shijie ribao,20/4/2012, A4.

81 Shijie ribao, 14/5/2012, A1

82 Shijie ribao, 4/6 /2012, A1

83 Blog của Chương Lập Phàm, bài đưa lên mạng ngày 1/2/2012,

http://blog.sina.com.cn/s/blog_4b86a2630100zhuv.html.

84 Như trên

85 Qian 2012.

86 Như trên

87 He Pin 2012,186-87.

88 Muốn biết thêm những thảo luận về tiên đoán kinh tế Trung Quốc, xem Hu Angang 2011

89 Muốn đọc thêm một thảo luận chi tiết về những đòi hỏi gần đây của công luận và các nhà trí thức đối với một chế độ hiến pháp (constitutionalism), xem He Weifang 2012. Cũng nên xem Peerenboom 2002, Li và Jordan 2009; Wishik 2012