NỘI DUNG :
Trung
Quốc khẳng định đang cùng Nga thiết lập một thế giới “công bằng hơn”
Thùy Dương - RFI
Mặt
trận Trung Quốc - Nga chống phương Tây rạn nứt vì Kazakhstan ?
Thanh Hà - RFI
.
====================================================
.
Trung
Quốc khẳng định đang cùng Nga thiết lập một thế giới “công bằng hơn”
Thùy Dương - RFI
Đăng
ngày: 13/09/2022 - 14:37
Bắc
Kinh đang làm việc cùng với Matxcơva để thiết lập một trật tự quốc tế
“công bằng và hợp lý hơn”. Vào hôm qua, 12/09/2022, nhân vật lãnh đạo nền ngoại
giao Trung Quốc Dương Khiết Trì đã khẳng định như trên tại Bắc Kinh. Hai nguyên
thủ Nhà Nước Nga và Trung Quốc sẽ gặp nhau trong tuần này tại Uzbekistan.
Ảnh
tự liệu: Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (P) tiếp tổng thống Nga tại Bắc Kinh
ngày 04/02/2022. AP - Alexei Druzhinin
Theo hãng
tin Pháp AFP, phát biểu trong cuộc tiếp xúc với Andrey Denisov, đại sứ Nga tại
Trung Quốc sắp về nước sau nhiều năm tại chức, ông Dương Khiết Trì, Ủy Viên Quốc
Vụ Trung Quốc đặc trách đối ngoại, đã cho rằng: “Dưới sự lãnh đạo chiến
lược của chủ tịch Tập Cận Bình và tổng thống Vladimir Putin, quan hệ của chúng
ta (Trung Quốc và Nga) luôn đi đúng hướng”.
Trên cơ sở
đó, người đứng đầu nền ngoại giao Trung Quốc hiện nay khẳng định: “Trung
Quốc sẵn sàng làm việc với Nga để không ngừng thực hiện tinh thần hợp tác chiến
lược cấp cao giữa hai nước, bảo vệ lợi ích chung và thúc đẩy sự phát triển của
trật tự quốc tế theo hướng công bằng và hợp lý hơn”.
Theo
chương trình dự kiến, lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ gặp tổng thống Nga
Vladimir Putin trong tuần này tại Uzbekistan, bên lề hội nghị thượng đỉnh của Tổ
Chức Hợp Tác Thượng Hải.
Quan hệ Bắc
Kinh và Matxcơva, có nhiều xáo trộn trong thời Chiến Tranh Lạnh, đã được cải
thiện đáng kể trong những thập niên gần đây. Hai nước đã đặc biệt xích lại gần
nhau hơn để làm đối trọng với Hoa Kỳ.
Trong những
tháng qua, bị phương Tây trừng phạt và bị cô lập về mặt ngoại giao do xâm lược
Ukraina, Nga đang tìm cách tăng cường quan hệ với các nước châu Á, đặc biệt là
Trung Quốc. Bắc Kinh không những không lên án hành động của Nga, mà còn tố cáo
phương Tây về các biện pháp trừng phạt Matxcơva cũng như việc bán vũ khí cho chính
quyền Ukraina.
Vào tuần
trước, nhân vật số ba của chế độ Bắc Kinh, ông Lật Chiến Thư (Li Zhanshu), chủ
tịch Quốc Hội Trung Quốc, là nhà lãnh đạo cấp cao nhất của Trung Quốc đến thăm
Nga kể từ ngày chiến tranh Ukraina bùng lên. Trong chuyến thăm, nhân vật này đã
ca ngợi “mức độ tin cậy và hợp tác chưa từng có” giữa Bắc Kinh
và Matxcơva.
.
========================================-==========
.
Mặt
trận Trung Quốc - Nga chống phương Tây rạn nứt vì Kazakhstan ?
Thanh Hà - RFI
Đăng
ngày: 13/09/2022 - 16:44
Kazakhstan là
cái gai trong tuần trăng mật giữa Matxcơva và Bắc Kinh, hay trái lại Nur Sultan
là viên gạch đầu tiên cho mái nhà chung Á - Âu trước thượng đỉnh Tổ Chức Hợp
Tác Thượng Hải - một sáng kiến của Trung Quốc và Nga là thành viên nặng ký nhất ?
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (T)
và tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokaïev, Bắc Kinh, ngày
11/09/2019. AP - Mark Schiefelbein
Từng chọn
quốc gia Trung Á này làm bệ phóng cho dự án OBOR - Một Vành Đai Một Con Đường,
Tập Cận Bình tính toán những gì khi chọn vùng ảnh hưởng của Matxcơva cho chuyến
xuất ngoại đầu tiên sau gần ba năm bị « cấm cung » vì
Covid-19 và trong bối cảnh Nga trông cậy nhiều vào Trung Quốc từ khi xâm chiếm
Ukraina ?
RFI tiếng Việt mời Emmanuel Véron,
giáo sư địa chính trị, Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông Phương, trả lời các câu hỏi
trên.
Hai ngày trước thượng đỉnh Tổ Chức Hợp Tác Thượng
Hải tại Uzbekistan với đỉnh điểm, trên nguyên tắc là cuộc gặp đầu tiên với Vladimir Putin từ khi Nga xâm chiếm
Ukraina, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận
Bình bắt đầu công du Kazakhstan trong hai ngày 14 và 15/09/2022.
Thủ đô Nur
Sultan đang trở thành tâm điểm của bàn cờ ngoại giao quốc tế : chuyến tông du của
lãnh đạo Tòa Thánh Vatican trong 3 ngày kể từ 13/09 đã là một sự kiện, nhưng
quan trọng hơn nữa đối với tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokaïev
là cuộc hội đàm ngày 14/09 với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Để chuẩn bị
cho sự kiện lãnh đạo Trung Quốc công du Kazakhstan, tháng 7/2022 ngoại trưởng
Vương Nghị đã nhấn mạnh Trung Quốc và Kazakhstan « tăng cường hợp
tác », đặc biệt là trong khuôn khổ dự án Một Vành Đai, Một Con Đường.
Tháng 2/2022, tổng thống Jomart Tokaïev và chủ tịch Tập Cận Bình trong một
cuộc điện đàm, sau phong trào nổi dậy của một phần dân chúng Kazakhstan và Nga
đã điều quân sang can thiệp, lãnh đạo hai nước đồng lòng « mở ra một
giai đoạn vàng son 30 năm » trong quan hệ song phương.
Giáo
sư Emmanuel Véron, Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông
Phương INALCO, Học Viện Hải Quân Pháp và chuyên gia về Trung Quốc đương đại,
trước hết lưu ý về ý nghĩa, về tầm mức quan trọng chuyến công du Kazakhstan lần
này :
« Trước
hết, Kazakhstan sát cạnh Trung Quốc, chia sẻ một đường biên giới chung hơn một
ngàn cây số. Trung Quốc là một trong những đối tác thương mại quan trọng nhất của
Kazakhstan và đương nhiên, cán cân thương mại nghiêng về phía Bắc Kinh.
Kazakhstan xuất khẩu dầu, khí đốt và nhiều loại khoáng sản cho Trung Quốc. Năm
2013, chính tại thủ đô Astana, ông Tập Cận Bình khởi động dự án Con Đường Tơ Lụa
Mới. Lần này, cho dù thủ đô Kazakhstan đã đổi tên (thành Nur Sutan), chuyến đi của ông Tập là một sự tiếp nối cho chuyến đi
gần một chục năm trước. Bắc Kinh hàm ý nhắc nhở về tầm mức quan trọng của dự án
và kế hoạch đó vẫn tiến triển.
Điều thứ
nhì là, sau Kazakhstan, Tập Cận Bình sẽ dự thượng đỉnh Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải,
một sáng kiến khác của Bắc Kinh, tại Uzbekistan, dự trù diễn ra vào ngày 16/09.
Ngoài Trung Quốc và Nga, nhiều nước Trung Á đã tham gia tổ chức này cùng với Ấn
Độ, Pakistan. Một số đồng minh hay nước bạn khác của Trung Quốc được mời tham dự,
với tư cách quan sát viên hay đối tác đặc biệt của Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải.
Trong bối
cảnh căng thẳng với phương Tây hiện nay và nhất là chiến tranh Ukraina, thượng
đỉnh ở Uzbekistan mang ý nghĩa rất lớn về mặt chính trị và ngoại giao. Sự kiện
này khẳng định khối Á - Âu muốn thoát khỏi cái bóng của phương Tây về nhiều mặt :
kinh tế, thương mại, kỹ thuật, công nghệ chính trị, quân sự, ngoại
giao. Trung tâm của khối này phải là Trung Quốc, và Eurasia làm đối trọng
với phần còn lại của thế giới phương Tây mà mà tất cả xoay quanh Hoa Kỳ ».
1001 lý do để ông Tập chọn Kazakhstan
Kazakhstan
chính thức thoát khỏi quỹ đạo Matxcơva từ năm 1991 khi Liên Xô sụp đổ. Với gần
2,8 triệu cây số vuông, Kazakhstan đứng thứ 9 trên thế giới về diện tích, nhưng
lại là một trong những quốc gia có mật độ dân số thấp nhất.
Kazakhstan
cũng là thành viên quan trọng nhất trong số 5 nước Trung Á. Thuần túy về địa
lý, Kazakhstan chiếm một vị trí chiến lược giữa hai phần « đông » và « tây » của
địa cầu, là « gạch nối » giữa châu Âu với châu Á.
Như giáo sư Véron vừa nêu, Trung Quốc và Kazakhstan có đường biên giới chung rất
dài, sát cạnh với Tân Cương, nơi đa số dân cư theo đạo Hồi thuộc sắc tộc thiểu
số Duy Ngô Nhĩ, mà một phần lớn trong số đó gốc Kazakhstan hay có thân nhân
đang sống tại Kazakhstan.
Chính
vì « yếu tố » Tân Cương, mà từ 2016 Bắc Kinh
đã « đẩy mạnh hợp tác chống khủng bố » trong đối thoại
với Kazakhstan. Trung Quốc đã bắt đầu chuyển giao nhiều trang thiết bị tăng cường
an ninh (xe tải, drone, máy bay quân sự, video …) cho chính quyền Nur Sultan.
Dưới góc độ
kinh tế, Kazakhstan thực sự là một « mỏ vàng » trong
mắt các doanh nhân Trung Quốc. Không phải tình cờ mà năm 2013 ông Tập Cận Bình
đã « khai sinh » dự án Con Đường Tơ Lụa Mới thể kỷ
21 trên lãnh thổ quốc gia Trung Á này.
Kazakhstan
là nguồn dự trữ uranium thứ nhì của thế giới. Những mỏ vàng, đồng,
cobalt và đủ các loại kim loại hiếm là nam châm thu hút các doanh nghiệp
Trung Quốc từ lâu nay.
Emmanuel
Véron : « Các
chuyên gia về Kazakhstan thường nói đùa quốc gia đất rộng người thưa này đích
thực là bảng phân loại Mendeleiv với đủ mọi kim loại, khoáng sản trong lòng đất.
Mọi người chú ý nhiều đến dầu khí, than đá … mà quên rằng Kazakhstan là một mỏ
uranium lớn trên thế giới và còn nắm giữ rất, rất nhiều các khoáng sản khác được
Trung Quốc đánh giá cao. Từ lâu nay, các tập đoàn Trung Quốc đã đổ bộ vào
Kazakhstan để khai thác uranium, vàng, dầu hỏa, khí đốt… Đây cũng là nơi đặt
nhiều đường ống dẫn đưa năng lượng Nga vào lãnh thổ Trung Quốc ».
Theo báo
Le Monde ngày 13/01/2022, Trung Quốc từ năm 2005 bắt đầu lập kho dự trữ dầu hỏa
chiến lược, tương tự như tại nhiều nước phương Tây. Bắc Kinh đề ra mục tiêu đến
năm 2025 các nước cộng hòa từng thuộc quỹ đạo của Liên Xô sẽ bảo đảm đến 20%
khoản dự trữ chiến lược đó. Trong bài toán này, Trung Quốc trông chờ nhiều
vào 2% dữ trữ dầu hỏa của Kazakhstan còn ngủ yên trong lòng đất.
Từ năm
2006, Trung Quốc đã xây dựng gần một chục đường ống dẫn dầu với Kazakhstan, tối
thiểu 5 trong số đó đã hoạt động. Năm 2005, tập đoàn dầu khí quốc gia CNPC mua
lại một phần vốn của PetroKazakhstan : đó là cửa ngõ tiếp cận « một
trong những mỏ dầu hỏa lớn nhất tại Trung Á ». Các chuyên gia về
Trung Quốc đương đại thậm chí nói đến hẳn một « chiến lược ngoại
giao dầu hỏa ».
Đành rằng
Kazakhstan vẫn duy trì liên hệ « đặc biệt » với Nga,
nhưng vốn và các công ty của Trung Quốc đã « đổ bộ » vào
Kazakhstan. Tối thiểu ba tuyến đường xe lửa tốc hành nối liền Trung Quốc với
Kazakhstan, xuyên qua Nga đến thẳng tây Âu, Thổ Nhĩ Kỳ hay Iran đã đi vào hoạt
động và Bắc Kinh đã huy động hàng chục tỷ đô la đầu tư cho các dự án này.
Kazakhstan cũng đã trông cậy nhiều vào vốn của Trung Quốc để phát triển từ
ngành thủy điện đến công nghiệp xe hơi…
Ngoài những
mục tiêu về kinh tế, Trung Quốc luôn theo đuổi mục đích chiến lược và an ninh
trong quan hệ với tất cả các quốc gia có đường biên giới chung với Hoa Lục.
Emmanuel Veron, Viện Ngôn Ngữ và Văn
Minh Phương Đông INALCO, phân tích :
« Chúng
ta đã đề cập đến yếu tố quan trọng nhất là đường biên giới chung giữa hai
nước. Trong suốt từ 3 đến 50 năm qua, Bắc Kinh luôn tìm cách « bình định »
các đường biên giới. Trong mắt giới lãnh đạo Trung Quốc, điều đó có nghĩa là
các quốc gia sát cạnh phải thuần phục Bắc Kinh. Điều này đã được minh họa qua
quan hệ giữa Trung Quốc với các nước Đông Nam Á về vấn đề Biển Đông. Trong trường
hợp của Kazakhstan thì rõ ràng đây là một mối quan hệ bất tương xứng,
Kazakhstan lép vế trên đủ mọi phương diện, thành thử Trung Quốc coi Kazakhstan
là điểm tựa để bắt rễ vào Trung Á. Kazakhstan có nhiều lợi thế : một đất
nước giàu về tài nguyên, tương đối không đông dân, và là quốc gia có trọng lượng
nhất trong số các nước Trung Á. Quá dễ để cho Bắc Kinh, qua cửa ngõ Kazakhstan,
triển khai Con Đường Tơ Lụa Mới sang Trung Á, vươn sangTrung Đông và khối Âu -
Á. Kazakhstan là một mắt xích quan trọng để từng bước bắt rễ vào một khu vực
thuộc quỹ đạo của Liên Xô xưa kia, của Nga ngày nay ».
Yếu tố Nga trong bài toán của Tập Cận Bình
Bài toán của
Trung Quốc về Kazakhstan vấp phải một trở ngại là ảnh hưởng của Nga với nước
cộng hòa từng thuộc Liên Xô. Một phần ba dân số nước ngày là người gốc
Nga ; thủ đô Astana nay đổi tên là Nur Sultan lại là thành viên của Liên
Minh Kinh Tế Á - Âu, Kazakhstan cũng là trong số các sáng lập viên Tổ Chức An
Ninh Tập Thể CSTO, một sáng kiến của Matxcơva.
Về phía
Kazakhstan, cho dù thủ đô đã đổi tên, dinh tổng thống đã đổi chủ nhưng duy trì
được thế cân bằng giữa hai nước láng giềng quá lớn là Nga và Trung Quốc luôn là
kim chỉ nam trong chính sách đối ngoại của quốc gia Trung Á này.
Kazakhstan chủ trương thu hút đầu tư của Trung Quốc
để phát triển kinh tế, nhưng về an ninh thì Nga vẫn là điểm tựa chính. Nhưng cùng lúc, mở rộng bang giao với
phần còn lại của thế giới để không bị lệ thuộc quá nhiều vào hai điểm tựa là Bắc
Kinh và Matxcơva.
Kazakhstan
cũng trông cậy vào các đối tác khác, như châu Âu, hay Mỹ và cả nhiều nước châu
Á, để giữ vừa đủ khoảng cách với hai nước láng giềng sát cạnh.
Ngoài ra,
Kazakhstan cũng không bao giờ quên bản sắc Á và Âu của chính mình : Liên
Hiệp Châu Âu mới là nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài quan trọng nhất vào
Kazakhstan, đứng trước cả Trung Quốc. Vào lúc khủng hoảng năng lượng trên thế
giới đang tăng cao vì chiến tranh Ukraina, tổng thống
Kassym-Jomart Tokaïev đã tiếp nhiều lãnh đạo châu Âu để bàn về chính sách
xuất khẩu dầu khí.
Trên đài
RFI tiếng Việt, giáo sư Emmanuel Véron, Viện INALCO nhắc lại từ nhiệm kỳ của tổng
thống Donald Trump cho đến dưới chính quyền Biden, Washington luôn duy trì quan
hệ « hữu hảo » với Kazakhstan, và một sự « hiện
diện kín đáo về mặt quân sự » tại quốc gia Trung Á này. Sau cùng,
chuyên gia về Trung Quốc đương đại Học Viện Hải Quân Pháp và giáo sư địa chính
trị tại Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông Phương thấy rõ ý đồ của Trung Quốc muốn
gặm nhấm vào vùng ảnh hưởng của Nga :
« Đằng
sau vỏ bọc bề ngoài, rõ ràng là phía Nga đã bực mình trước sự năng động thái
quá của Trung Quốc. Nhiều người dùng hình tượng ‘xe ủi’ khi nói đến áp lực từ
phía Bắc Kinh. Cần nhắc lại rằng, Trung Quốc không chỉ gia tăng sự hiện diện ở
Trung Á. Tại miền đông Siberia, tức là đi từ hồ Baikal đến tận Vladivostock, chỗ
nào cũng thấy các doanh nghiệp của Trung Quốc. Riêng tại Trung Á, thì
Kazakhstan là cổng vào cho phép Bắc Kinh mở rộng ảnh hưởng đến tận
Turkmenistan, Iran ».
Chuyến viếng
thăm chính thức Kazakhstan của chủ tịch Trung Quốc lần này là bằng chứng mới
cho thấy sự gần gũi giữa hai quốc gia. Nếu như Nga, Mỹ bất đồng trên nhiều hồ
sơ, ít ra là cả Washington lẫn Matxcơva cùng không hào hứng trước quan hệ nồng
thắm giữa hai nguyên thủ Kassym-Jomart Tokaïev và Tập Cận Bình.
No comments:
Post a Comment