Thượng
đỉnh ASEAN cuối tháng: Chuông nguyện hồn ai?
Bình
luận của Hải Đăng
2021-10-12
https://www.rfa.org/vietnamese/news/blog/asean-summit-for-whom-the-bell-tolls-10122021101147.html
Cuối tháng này, nếu chín nhà lãnh đạo của khối ASEAN
loại Chủ tịch-Thống tướng Min Aung Hlaing của Miến Điện ra khỏi Hội nghị cấp
cao của khối, thì đó sẽ là bước tiến lớn đối với ASEAN. Phải chăng tổ chức này
sắp bước vào kỷ nguyên AUKUS với quyết tâm xoá bỏ xú danh cũ “Câu lạc bộ của
các nhà độc tài”?
Thống tướng Min
Aung Hlaing, Tổng tư lệnh quân đội Myanmar dự một hội nghị về an ninh quốc tế ở
Nga hôm 23/6/2021. AFP
Chủ tịch-Thống tướng Miến Điện Min Aung
Hlaing, kẻ cầm đầu nhóm đảo chính quân sự có thể bị loại khỏi Hội nghị Thượng đỉnh
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vào cuối tháng 10 này, nếu Myanmar vẫn
từ chối hợp tác với Đặc phái viên của khối. Tân Ngoại trưởng của Malaysia hôm
4/10 đã tweet công khai như thế. Các nước Đông Nam Á đã thảo luận về
việc không mời người đứng đầu quân đội Myanmar tham dự Hội nghị thượng đỉnh vào
cuối tháng 10 này, do không đạt được tiến bộ nào trong lộ trình đã thống nhất để
khôi phục hòa bình ở quốc gia bị xung đột này. Erywan Yusof, Đặc phái viên của
khối tại Myanmar, cho biết trong một cuộc họp báo tuần trước, việc chính quyền
Myanmar không thực thi “thoả thuận 5 điểm” mà họ đã đồng ý với ASEAN hồi tháng
4 được coi “tương đương với việc nuốt lời hứa” [1].
Sau cuộc họp trực tuyến của 10 Ngoại trưởng
ASEAN vào ngày 4/10, Ngoại trưởng Saifuddin Abdullahcho cho biết trong một bài
đăng trên Twitter rằng, Malaysia đã bày tỏ sự thất vọng do sự thiếu hợp tác của
quân đội Myanmar với Đặc phái viên Erywan. Trên Twitter, Ngoại trưởng Saifuddin
viết rằng “trừ khi có tiến bộ, sẽ rất khó để có Chủ tịch SAC tại Hội nghị cấp
cao ASEAN”. Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Retno Marsudi cũng đặt vấn đề về việc
Myanmar tham gia Hội nghị cấp cao ASEAN sắp tới trong một cuộc họp báo cuối tuần
qua. “Một số nước thành viên có quan điểm cho rằng, ASEAN không nên có hành động
nào liên quan đến tình hình ở Myanmar,” bà Retno nói. “Nhưng theo quan điểm của
Indonesia, đã đến lúc các Ngoại trưởng ASEAN phải báo cáo tình hình này với
chín nhà lãnh đạo ASEAN và sẽ nhận chỉ thị về cách ASEAN nên can dự với Myanmar
như thế nào, liên quan đến các Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 38 và 39” [2].
Phát biểu từ các Ngoại trưởng Malaysia và
Indonesia, đại diện cho hai chính phủ dẫn đầu các nỗ lực của khối để giải quyết
cuộc khủng hoảng Myanmar, được đưa ra sau khi có tin tức tuần trước rằng, chính
quyền Myanmar không cho phép Đặc sứ Erywan tiếp cận nhà lãnh đạo dân sự đang bị
giam giữ, bà Aung San Suu Kyi. Ngay khi vừa được bổ nhiệm, Đặc sứ Erywan hứa rằng
ông sẽ thu xếp một cuộc gặp với bà Aung San Suu Kyi như một phần của mục tiêu
theo đuổi đối thoại “giữa tất cả các bên” và rằng một yêu cầu đã được đệ trình
lên chính phủ Myanmar để thực thi điều này. Nhưng một phát ngôn viên
của quân đội Myanmar nói với hãng tin AFP vào ngày 30/9/2021 rằng, sẽ “rất khó
để cho phép đại diện của ASEAN có các cuộc gặp với những người đang bị xét xử”.
Nhà lãnh đạo 76 tuổi hiện đang bị buộc tội với một loạt tội danh kỳ lạ, từ sử dụng
thuốc mê cho đến nhập khẩu trái phép máy bộ đàm, dường như tất cả được thiết kế
để vĩnh viễn gạt bà ra khỏi cuộc sống chính trị.
Người biểu tình phản
đối chính phủ quân sự Miến Điện đốt cờ của ASEAN tại Mandalay hôm 5/6/2021.
Reuters
Việc quân đội từ chối cho phép Đặc phái viên
Erywan tiếp cận “tất cả các bên” không có gì đáng ngạc nhiên, do chính quyền
quân sự không muốn hợp tác để thực thi “Thỏa thuận 5 điểm” đã được thống nhất với
ASEAN hồi tháng 4 vừa qua tại Thượng đỉnh ở Jakarta. Các thoả thuận ấy bao gồm
cử Đặc phái viên, đưa ra lời kêu gọi đối thoại toàn diện và cung cấp viện trợ
nhân đạo. “Hết lần này đến lần khác kể từ sau cuộc đảo chính, chính quyền đã lợi
dụng các giao thiệp với ASEAN để đạt được tính hợp pháp, đồng thời gia tăng các
đòn trả đũa tàn bạo đối với người dân Myanmar”, Charles Santiago từ nhóm vận động
“Nghị sĩ ASEAN vì Nhân quyền” cho biết như thế trong một tuyên bố gửi qua
email. "Ở đây chúng tôi có nhiều ví dụ khác về việc quân đội không bao giờ
thực hiện đúng những lời hứa của mình".
Kể từ cuộc đảo chính, các nhà lãnh đạo ASEAN
đã nhận ra mối đe dọa mà cuộc khủng hoảng Myanmar có thể gây ra đối với tính hợp
pháp của khối và nó sẽ chiếm vị trí “trung tâm” trong các hoạt động ngoại giao
của châu Á. Vào tháng 3, Bộ trưởng Ngoại giao Singapore Vivian Balakrishnan cho
biết trong một tuyên bố rằng, việc không thực hiện hành động có ý nghĩa trong
trường hợp Myanmar "sẽ nhấn mạnh rõ ràng sự thiếu đoàn kết của chúng ta,
và làm suy yếu uy tín và sự liên quan của chúng ta với tư cách là một tổ chức."
Nhưng cách tiếp cận “đồng thuận” của khối đã nhấn mạnh nhận thức quốc tế về
ASEAN như một diễn đàn của sự đồng lõa và không hành động, đã thể hiện qua cảnh
tượng kỳ lạ là cờ ASEAN bị đốt trên đường phố Myanmar [3].
Trong bối cảnh đó, các thông báo của các bộ
trưởng Indonesia và Malaysia đánh dấu sự cứng lên đáng hoan nghênh trong lập
trường của ASEAN đối với chính quyền quân sự của nước này và là dấu hiệu cho thấy
khối đang bắt đầu mất kiên nhẫn trước sự không tuân phục của Thượng tướng Min
Aung Hlaing. Hiến chương của ASEAN không có quyền rõ ràng về việc trục xuất hoặc
đình chỉ tư cách thành viên của một quốc gia. Nhưng theo Aaron Connelly từ Viện
Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế của Singapore, Mục 20 của Hiến chương có một điều
khoản được suy rộng ra rằng, “trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng của Hiến
chương hoặc việc không tuân thủ, vấn đề sẽ được chuyển đến Hội nghị cấp cao
ASEAN để quyết định”. Điều này dường như sẽ cung cấp cho chín thành
viên khác của ASEAN một khung khổ, để họ có thể cùng nhau đạt được sự đồng thuận
cần thiết, nhằm tạo ra một điều khoản tham chiếu mới cho sự tham gia của khối với
những thành viên có vấn đề như trường hợp Myanmar.
Trung Quốc cho đến nay chưa lên án cuộc tiếm
quyền. Một số người biểu tình Myanmar cáo buộc rằng Bắc Kinh chống lưng cho
chính quyền Myanmar. Trung Quốc lâu nay là nhà cung cấp vũ khí chính cho
Myanmar và có các khoản đầu tư lớn vào nước này. Đại sứ Trung Quốc tại Myanmar,
Chen Hai, cho biết Bắc Kinh mong muốn những người biểu tình và quân đội Myanmar
có thể giải quyết những khác biệt của họ thông qua đối thoại, theo nội dung của
một cuộc phỏng vấn được đăng trên trang Facebook của đại sứ quán Trung Quốc hôm
16/2. Ông nói: “Những diễn biến hiện tại ở Myanmar hoàn toàn không phải là những
gì Trung Quốc muốn thấy”. Ông Chen cũng phủ nhận chuyện Trung Quốc đang giúp
Myanmar kiểm soát việc truy cập internet và chuyện binh lính Trung Quốc đang xuất
hiện trên đường phố Myanmar [4].
VIDEO : Quân đội
Myanmar đảo chính, bắt giữ bà Suu Kyi. Điều gì thực sự đã xảy ra?
https://www.youtube.com/watch?v=tznvVqdTCys
Theo các quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ,
chính quyền Tổng thống Biden tuyên bố hành động quân đội tiếp quản Myanmar là một
"cuộc đảo chính", dẫn đến Mỹ sẽ ngừng viện trợ nước ngoài cho chính
phủ nước này, tổng cộng khoảng 109 triệu USD. "Sau khi xem xét kỹ lưỡng
các sự kiện và hoàn cảnh, chúng tôi nhận định rằng bà Aung San Suu Kyi, lãnh đạo
đảng cầm quyền của Myanmar và ông Win Myint, người đứng đầu chính phủ được bầu
hợp lệ, bị phế truất trong một cuộc đảo chính quân sự. Chúng tôi tiếp tục kêu gọi
giới lãnh đạo quân đội Myanmar trả tự do cho họ ngay lập tức và vô điều kiện"
- Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố [5].
Myanmar đang ở trong tình trạng vô cùng căng
thẳng, khi tình trạng vô pháp luật đang làm tăng khả năng xảy ra một cuộc nội
chiến kéo dài, thậm chí có thể là cách mạng, sau cuộc đảo chính quân sự đầu
tháng 2, theo EastAsiaForum. Người dân Myanmar, trong các cuộc biểu tình đẫm
máu, đã kêu gọi quốc tế vào cuộc bảo vệ họ. Một số cường quốc như Anh, Mỹ đã
đáp lại, bằng các phản ứng quyết liệt như áp đặt lệnh trừng phạt lên các quan
chức quân đội Myanmar. Nhưng một số nước khác, trong đó có Việt Nam, lại có phản
ứng yếu ớt và thái độ dè dặt. Trong một văn bản gửi đi ngày 2/3/2021, các nước
ASEAN 'kêu gọi tất cả các bên kiềm chế, không kích động thêm bạo lực và để cho
các bên kiềm chế cũng như linh hoạt tối đa'. Ngay sau đó, chính phủ Việt Nam
cùng Trung Quốc, Nga, Ấn Độ được báo chí quốc tế nêu tên và bị các tổ chức nhân
quyền chỉ trích là bốn quốc gia ngăn Liên Hiệp Quốc (LHQ) có tuyên bố cứng rắn
về Myanmar sau cuộc đảo chính hồi tháng Hai. Về căn bản, bốn nước này phản đối
việc đưa vào nghị quyết cụm từ 'cuộc đảo chính quân sự', và ngăn cản LHQ đưa ra
tuyên bố về bất kỳ khả năng hợp tác nào để tăng cường các biện pháp trừng phạt
kinh tế lên Myanmar [6].
Hôm 7/9/2021, Duwa Lashi La, "quyền Tổng
thống" của "Chính phủ Đoàn kết Quốc gia" (NUG) đã ra lời hiệu
triệu tiến hành "cuộc chiến tranh phòng vệ của nhân dân" chống lại
chính quyền quân sự của Myanmar. Lời kêu gọi xuất hiện chỉ vài ngày trước khi Ủy
ban Quốc thư của Liên Hợp Quốc đưa ra quyết định về việc ai sẽ đại diện cho
Myanmar tại Liên Hợp Quốc - NUG hay chính quyền quân sự. Dư luận trong và ngoài
Myanmar đang rúng động trước lời kêu gọi "khởi nghĩa toàn quốc" của
phe đối lập chống đảo chính quân sự ở nước này. Giới trẻ Myanmar có một bộ phận
ủng hộ lời kêu gọi đó nhưng cũng có nhiều người lo sợ sẽ xảy ra cảnh tắm máu,
"nồi da nấu thịt" [7].
Cuối cùng, nếu các Nhà lãnh đạo ASEAN chấp nhận
đề xuất từ các Ngoại trưởng của mình, loại trừ Thống tướng Min Aung Hlaing ra
khỏi Hội nghị thượng đỉnh vào cuối tháng này, thì đây là một động thái rất có ý
nghĩa đối với ASEAN. Tổ chức này vốn nặng về truyền thống theo nguyên tắc đồng
thuận và và chuộng tiếp cận can dự hơn là đối đầu giữa các nước thành viên. Lịch
sử lâu dài của chế độ độc tài quân sự và các cáo buộc vi phạm nhân quyền của
Myanmar có thể coi đây là một cuộc trắc nghiệm lịch sử đối với ASEAN. Myanmar
thử thách giới hạn chính sách không can thiệp. ASEAN có chịu chuyển mình hay
không? [8]. Đông Nam Á trong không gian “Indo-Pacific tự do
và rộng mở” (FOIP) có chuẩn bị để bước vào một kỷ nguyên mới? Hiệp định AUKUS,
sự phục sinh đối với QUAD (Bộ Tứ) và sự ra đời của Đạo Luật EAGLE (Bảo đảm sự
Can dự và Vị thế Lãnh đạo Toàn cầu của Mỹ)… Đã đến lúc ASEAN cần phải chủ động
thoát khỏi xú danh cũ “Câu lạc bộ của các nhà độc tài”. Hãy dành tiếng chuông
đưa tiễn các chính thể độc tài và toàn trị! [9].
-------------------------------------------------------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
*
Tin, bài liên quan
·
ASEAN
hậu Jakarta: Bước ngoặt hay vẫn như cũ?
·
Khủng
hoảng Myanmar và gánh nặng trách nhiệm của Việt Nam ở Hội đồng Bảo an LHQ
·
Bạo
lực gia tăng ở Myanmar, Trung Quốc có thể mất tất cả
·
Việt
Nam phản đối những câu chữ mạnh mẽ trong nghị quyết của UN lên án đảo chính ở
Myanmar
·
ASEAN
họp về Myanmar: Việt Nam im ắng
·
Vai
trò của Trung Quốc trong đảo chính ở Myanmar và tác động đến Việt Nam
·
Phản
ứng của Việt Nam về tình hình Myanmar
·
Việt
Nam chặn tuyên bố chung của Liên Hiệp Quốc về người Rohingya ở Myanmar
·
Việt
Nam đóng góp 50.000 đô la giúp đỡ người tị nạn Hồi giáo Rohingya ở Bangladesh
Viettel đàm phán mua cổ phần viễn thông ở Malaysia và Indonesia
No comments:
Post a Comment