Lê Mạnh
Hùng
Jul 22, 2020
.
Hôm Thứ Hai, 1
Tháng Sáu, 2020, Cảnh Sát Công Viên Liên Bang bắn lựu đạn cay và chất hóa học
“pepper balls” vào những người biểu tình trên đường H NW, thuộc địa bàn của cảnh
sát D.C., dọn đường cho Tổng Thống Donald Trump đi bộ từ Tòa Bạch Ốc sang nhà
thờ St. John để chụp hình. Thời điểm này người dân tụ tập biểu tình để phản đối
cái chết của ông George Floyd, 46 tuổi, người da đen bị cảnh sát viên da trắng
dùng đầu gối chèn cổ đến chết. (Hình: Brendan Smialowski/AFP via Getty Images)
***
Năm 1946, Tướng Douglas
McArthur tập họp một nhóm sĩ quan trẻ tại một tiệm nhảy tại Đông Kinh, lúc đó
đang bị Mỹ chiếm đóng với nhiệm vụ soạn thảo một Hiến Pháp mới cho Nhật. Beate
Sirota, lúc đó mới 22 tuổi, người phụ nữ độc nhất trong nhóm được trao
trách nhiệm viết về quyền hạn của phụ nữ. Chỉ trong một tuần, một bản thảo Hiến
Pháp mới ra đời hoàn toàn là một cuộc cách mạng xã hội đối với nước Nhật.
Điều 14 viết “Tất cả mọi
người đều bình đẳng trước pháp luật” và cấm mọi hình thức phân biệt đối xử. Điều
24 đòi hỏi hôn nhân phải có sự đồng thuận giữa hai bên hôn phối và vợ chồng
bình quyền trước pháp luật. Trong khi đó chàng trung úy hải quân trẻ tuổi (mới
có 26) Richard Poole thì định lại vai trò của thiên hoàng từ một vị thần
linh xuống còn một biểu tượng. Năm 2000 khi được mời ra điều trần trước Quốc Hội Nhật Bản, Sirota và
Poole khẳng định rằng Hiến Pháp Nhật còn tốt hơn là Hiến Pháp Mỹ.
Lịch sử có những khúc rẽ
giống như một dòng sông mà nếu ta biết nắm lấy và lèo lái thì có thể làm thay đổi
hẳn bộ mặt của một xã hội. Đó là trường hợp nước Nhật sau chiến tranh. Sử
gia John Dower đã viết như sau về sự thay đổi của nước Nhật: “Có
những thời điểm trong lịch sử – những cơ hội ngàn năm một thuở – khi người ta
có thể ngồi xuống và đặt câu hỏi, ‘Thế nào là một xã hội tốt? Làm sao chúng ta
có thể tạo ra nó?’”
Nước Mỹ nay có thể đang
tiến gần tới một giai đoạn này. Sau Đệ Nhị Thế Chiến, Mỹ giúp Châu Âu và Nhật Bản
xây dựng lại nền dân chủ. Nếu
ông Donald Trump thất cử trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới, Nhật và Châu Âu
có thể có cơ hội giúp nước Mỹ xây dựng lại nền dân chủ của mình, hoặc là ít nhất
cũng sửa lại những khuyết điểm mà ông Trump khai thác cũng như những lỗ hổng
khác mà càng ngày càng hiển hiện ra.
Nước Mỹ hiện nay đã quá
phân hóa để có thể thay đổi Hiến Pháp, và không có bao nhiêu người Cộng Hòa muốn
bỏ việc tìm cách giới hạn số cử tri. Nhưng bên trong Hiến Pháp cũ cũng có thể
làm nhiều thay đổi quan trọng, và các đồng minh cũ của Mỹ có thể đóng góp ý kiến.
Việc đầu tiên để có thể thay đổi là nhận thức rằng ta có vấn đề. Và vần đề của nền dân chủ Mỹ thì rất nhiều.
Chỉ có 17% dân chúng Mỹ cho rằng đất nước mình là “một tấm gương sáng cho thế
giới,” chỉ có 14% nói rằng họ cảm thấy hạnh phúc là dân Mỹ, con số thấp nhất kể
từ năm 1972, theo một nghiên cứu của Đại Học Chicago. Và ngay trước khi dịch bệnh
toàn cầu, theo một cuộc thăm dò của Pew Research chỉ có 17% nói rằng họ tin tưởng
rằng chính phủ sẽ làm những gì cần phải làm.
Một trong những may mắn
mà ông Trump làm cho nước Mỹ là mang ra ánh sáng những mẩu vụn trong hệ thống
chính trị Mỹ cần phải cấp tốc sửa đổi. Những gì mà trước kia coi như là những
tiêu chuẩn bất thành văn nay có thể phải trở thành luật. Tất cả những ứng cử viên tổng thống
trong tương lai cần phải bị buộc phải công bố bản khai thuế, báo cáo những quan
hệ với nước ngoài và thanh toán tài sản. Tổng thống phải mất quyền cách
chức các công tố viên liên bang cũng như các tổng thanh tra có trách nhiệm theo
dõi những hành động lạm dụng hoặc phi pháp của các bộ. Tổng thống không có quyền
ân xá những kẻ thân cận phạm tội như Roger Stone.
Nhưng bên ngoài những cải
tổ nhỏ đó, muốn làm những chuyện lớn hơn Mỹ cần nhìn ra ngòai xem các nước dân
chủ khác giải quyết vấn đề ra sao.
Người Mỹ nói nhiều đến
“vũng lầy Washington,” một vũng bùn hôi hám đầy tham nhũng và hủ hóa bao trùm
các chính trị gia và các kẻ buôn bán ảnh hưởng. Chính ông Trump được bầu lên môt phần cũng là nhờ vào việc
hung hăng hứa hẹn rằng nếu thắng cử sẽ “làm sạch vũng bùn này,” nhưng sau đó
chính ông lại còn làm cho nó tệ hại hơn.
Làm sao làm sạch “vũng
bùn.” Hãy nhìn về phía Pháp. Năm 2017, Pháp cho thông qua một đạo luật về “đạo
đức hóa” chính trị. Đạo luật này cấm các chính trị gia tuyển dụng bà con làm việc
cho mình hoặc nhận một số quà tặng cũng như hủy bỏ các quyền miễn nhiễm. Hậu quả
là cựu Thủ Tướng Francois Fillon hồi Tháng Sáu vừa qua vừa bị tuyên án tù vì đã
trả trên 1 triệu Euro cho bà vợ về những công việc mà bà ta chưa hề làm. Còn cựu
Tổng Thống Nicolas Sarkozy thì đang đợi ra tòa về việc lạm dụng tiền đóng góp vận
động tranh cử.
Làm sao chống lại tình trạng “tin dởm” (fake news) phổ biến? Hãy mang vào chương trình trung tiểu học cũng
như là các trường sư phạm, dạy học sinh lượng giá các nguồn tin. Đó là đề nghị
của của ông Andreas Schleicher, trưởng ban giáo dục tổ chức OECD,
và bà Juliane von Reppert-Bismarck của tổ chức thiện nguyện NGO Lie
Detectors.
Mỹ cũng có thể bắt chước
Budapest xây dựng một nghĩa trang – bảo tàng tượng. Viện bào tàng tượng lộ
thiên của Budapest tụ tập các pho tượng Lenin và các tên đao phủ Cộng Sản khác
giữ không cho chúng làm bẩn các công viên và những không gian công cộng khác của
thành phố, nhưng cũng lại bảo tồn những di tích của một giai đoạn lịch sử.
Đôi khi không cần phải
tìm một tiêu chuẩn gì mới mà chỉ là quay trở lại tiêu chuẩn cũ. Những chính trị
gia Đức sau Hitler đồng ý không coi những người không đồng chính kiến với mình như
là kẻ thù và tránh dùng những lời lẽ có tinh cách nhục mạ để gọi nhau. Điều đó
những người Đức học được từ Mỹ sau chiến tranh. Nay thì các chính trị gia Mỹ
cũng nên học lại.
Trong thời Chiến Tranh Lạnh,
nước Mỹ đã hào phóng lập ra rất nhiều học bổng để những người trẻ nước ngoài
sang Mỹ học. Rất nhiều người trong bọn họ đã tiêm nhiễm một niềm yêu nước Mỹ và
nền dân chủ Mỹ. Tôi biết vì tôi cũng có may mắn nằm trong số những người đó. Và
ước vọng của rất nhiều người bạn của nước Mỹ là thấy nước Mỹ trở lại thành “ngọn
đuốc soi sáng cho nhân loại.” [qd]
No comments:
Post a Comment