Mặc Lâm,
biên tập viên RFA, Bangkok
2014-02-11
2014-02-11
Năm
2013 đã trôi qua, các cuộc đàm phán TPP giữa Việt Nam và Hoa Kỳ vẫn còn nhiều
bế tắc mặc dù Mỹ đã hết sức khuyến khích Việt Nam trong nhiều cuộc đám phán.
Tuy nhiên trở ngại lớn nhất vẫn tiềm ẩn từ nền kinh tế, chính trị Việt Nam
trước khi gia nhập TPP.
Mặc Lâm phỏng vấn TS Lê Đăng Doanh, nguyên giám đốc
Viện Nghiên Cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) để tìm hiểu thêm về vấn đề
này, trước tiên TS Lê Đăng Doanh nhận xét những thuận lợi khi Việt Nam tham gia
vào TPP:
TS
Lê Đăng Doanh: Trước hết cần khẳng định rằng nếu Việt Nam tham gia
TPP thì sẽ được nhiều quyền lợi. Một là trong số 12 nước TPP thì Việt Nam có
nhiều cơ hội bổ xung nền kinh tế của mình với những nền kinh tế khác, đặc biệt
là Hoa Kỳ và Nhật Bản. Mới đây Nhật có cho biết sẽ thực hiện sự hợp tác trong
nông nghiệp và chế biến nông, thủy sản để sản xuất tại Việt Nam nhưng có thể
xuất khẩu về Nhật với mức thuế suất về phía Nhật Bản là 0%. Như vậy là một cơ
hội rất tốt để Việt Nam có thể phát triển nông nghiệp, thủy sản cũng như chế
biến và phát triển công nghiệp thực phẩm.
Điểm thứ hai đặc trưng của TPP là Hiệp định thương
mại tự do thế hệ mới có những yêu cầu cao hơn rất nhiều. Nếu những hiệp định
thương mại tự do trước đây chỉ yêu cầu tự do hóa về thương mại hàng hóa thì
Hiệp định thương mại tự do sau đó mở ra tự do hóa thương mại dịch vụ, đầu tư,
tài chính, tiền vốn và bây giờ hiệp định TPP này nó yêu cầu có sự thống nhất về
quy định và hành xử của nhà nước trong đó có các quy định rất phù hợp với Việt
Nam thí dụ như cạnh tranh, kiểm soát độc quyền. Nó cũng yêu cầu các doanh
nghiệp nhà nước phải công khai minh bạch và không được ưu tiên ưu đãi gì.
12 bộ trưởng thương mại Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản,
Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Hoa Kỳ và Việt Nam tham dự Đối
tác Thái Bình Dương Trans (TPP)có một buổi họp bên lề tại cuộc họp APEC ở Indonesia
(2013)
Mặc
Lâm: Thưa Tiến Sĩ,
một trong những khó khăn khi Việt Nam gia nhập TPP là vấn đề cạnh tranh với
doanh nghiệp nước ngoài nhất là với các nước tiên tiến sẽ là một thách thức lớn
cho doanh nghiệp Việt Nam. Theo TS thì những khó khăn ấy Việt Nam phải chuẩn bị
như thế nào?
TS
Lê Đăng Doanh: Việt Nam bước vào sân chơi TPP thì một là phải có
những cải cách mạnh mẽ và điều ấy cho đến nay Việt Nam có đề ra phương hướng sẽ
cải cách nhưng còn nhưng biện pháp cụ thể thì chưa thấy rõ.
Thứ hai nữa như ông nói có một số mặt hàng của Việt
Nam sẽ khó có khả năng cạnh tranh được. Điều đáng lo nhất đối với Việt Nam là
về mặt hàng công nghiệp với quy định xuất xứ của sản phẩm. Thí dụ như đối với
sản phẩm dệt may thì TPP quy định từ sợi trở lên phải có hàm lượng TPP 70%.
Điều đó có nghĩa là người Việt Nam phải phát triển công nghiệp và dịch vụ trợ
giúp cho dệt may như nhuộm, chỉ may, cúc áo, chất độn để cho hàm lượng đạt được
70% . So với hiện nay chủ yếu là nguyên liệu Trung Quốc là nước không phải TPP
chiếm đến 60-70% tùy từng loại mặt hàng, đấy là một thách thức.
Thách thức thứ hai là công khai minh bạch. Lâu nay
tuy chúng ta nói công khai minh bạch nhưng chúng ta chưa thực hiện được vì nó
đòi hỏi một cái tâm rất lớn bởi nó có thể đụng chạm đến các lợi ích nhóm.
Điều thứ ba rất quan trọng đó là nông nghiệp thì 5
ăn 5 thua có nghĩa là các sản phẩm về thủy sản, cây trồng tứ lúa cho tới cà
phê, hồ tiêu thì Việt Nam có lợi thế nhưng sản phẩm về chăn nuôi thì Việt Nam
hiện nay đang lạc hậu rất lớn. Nếu không kịp thời có cải cách và thay đổi thì
các mặt hàng ấy khó cạnh tranh với các mặt hàng như thịt heo từ Đan Mạch, từ
Canada, Hoa Kỳ rất rẻ. Hay thịt bò, sữa…đấy là các thách thức rất lớn
Một thách thức cuối cùng nữa là Việt Nam có chấp
nhận cải cách hay không.
Trong hiệp định TPP nó có những quy định phải công
khai việc mua sắm của chính phủ, quy định về luật công đoàn tức là quyền tự do
lập công đoàn của người lao động…hiện nay chúng ta đang hy vọng Việt Nam có thể
tiến những bước tiến mạnh mẽ để có thể kết thúc đàm phán TPP trong thời gian gần
nhất. Có tin nói sẽ cố thực hiện trong năm 2014 này.
Mặc
Lâm: Thưa TS một
trong những quy định của TPP là việc đấu thầu phải công khai minh bạch và được
giám sát. Tuy nhiên đây là miếng bánh béo bở nhất mà nhóm lợi ích đang chia
chát với những người trách nhiệm. Làm cách nào Việt Nam có thể đối phó hữu hiệu
để đạt được yêu cầu do TPP đề ra?
TS
Lê Đăng Doanh: Việc các nhóm lợi ích trục lợi trên việc đấu thầu
thì Việt Nam đã biết và chính ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tại hội nghị III
của Ban chấp hành trung ương ngày 15 tháng 10 năm 2011 đã nêu đích danh lợi ích
nhóm và tư duy nhiệm kỳ. Thế thì việc cải cách đó nằm trong lợi ích của
Việt Nam nhưng lại không phù hợp với lợi ích nhóm. Tôi rất hy vọng sự đồng
thuận về nguyên tắc mà ông Tổng bí thư đã nêu lên với yêu cầu về công khai minh
bạch về đấu thầu và mua sắm của chính phủ ở TPP sẽ có sự đồng thuận với nhau.
Mặc
Lâm: Mới đây qua
kiểm điểm định kỳ phổ quát về nhân quyền của Việt Nam (UPR) thì nhiều nhà làm
luật của Mỹ tỏ ý không hài lòng và tuyên bố sẽ ngăn cản Quốc hội Mỹ chuẩn thuận
hiệp định này đối với Việt Nam. Theo TS nếu không vào được TPP thì Việt Nam sẽ
thiệt thòi gì và liệu TPP có phải là chiếc đũa thần đối với nền kinh tế Việt
Nam đáng để Việt Nam phải xem xét và điều chính sách của mình về vấn đề nhân
quyền cho phù hợp?
TS
Lê Đăng Doanh: Theo tôi thì Việt Nam vẫn còn có thời giờ và gần
đây nhận thức trong xã hội về quyền con người đã được nâng cao lên rất rõ rệt
và bản hiến pháp của Việt Nam mới thông quan năm 2013 này trên lời văn đã nhấn mạnh
nhiều hơn về quyền con người so với bản hiến pháp trước đây. Thế thì ta vẫn còn
hy vọng Việt Nam vẫn còn thời gian để thực hiện một số cải cách về quyền con
người đáp ứng yêu cầu để hai bên có thể thống nhất với nhau được.
Nếu không gia nhập TPP được thì như ông thấy Việt
Nam vẫn đang đàm phán một hiệp định thương mại tự do với liên minh châu Âu và
Việt Nam sẽ là thành phần của cộng đồng kinh tế ASEAN. Tuy nhiên chúng ta có
thể thấy cộng đồng ASEAN phần lớn là các nền kinh tế đang cạnh tranh với Việt Nam
trong khi đó nếu vào TPP thì sẽ có nhiều nền kinh tế bổ xung cho Việt Nam.
Thí dụ như Hoa Kỳ hay Nhật Bản. Những sản phẩm mà họ
cần dùng mà họ không sản xuất nữa thì họ sẽ nhập từ Việt Nam như dệt may, da
giày, hàng nông sản và thủy sản….
Trong khi đó ngược lại tại ASEAN Việt Nam đang phải
cạnh tranh về dệt may da giày với rất nhiều đối thủ. Trong TPP hiện nay chưa có
Thái Lan, Ấn Độ cho nên các đối thủ cạnh tranh về gạo cũng như các thứ khác của
hai quốc gia này cũng là lợi thế cho Việt Nam.
Tôi nghĩ rằng TPP không phải là chiếc đũa thần, mà
chiếc đũa thần chính là sự cải cách của con người Việt Nam, nhà nước Việt Nam.
TPP chỉ có thể là chất xúc tác, kích thích để Việt Nam có thể mạnh mẽ hơn trong
việc thực hiện cải cách mà thôi chứ TPP không làm thay được cho Việt Nam
Mặc
Lâm: Xin cám ơn TS Lê Đăng Doanh đã dành cho chúng tôi
cuộc phỏng vấn này.
No comments:
Post a Comment