Thụy My - RFI
Chủ
Nhật, ngày 23 tháng 2 năm 2014
(Le Monde
23/02/2014) Sau một week-end với vô số sự kiện xảy ra tại Ukraina (Tổng thống
bỏ trốn rồi bị Quốc hội phế truất, bổ nhiệm một Tổng thống lâm thời, phóng
thích nhà đối lập Ioulia Timochenko…) nhiều câu hỏi được đặt ra về tương lai
của đất nước 46 triệu dân ở cận kề các nước Liên hiệp châu Âu.
Ai nắm quyền tại
Ukraina hiện nay ?
Sau
khi các dân biểu bỏ phiếu truất phế Tổng thống Viktor Ianoukovitch hôm thứ Bảy
22/02/2014, chức Tổng thống lâm thời được giao cho Oleksandr Tourtchinov, Chủ
tịch Quốc hội, theo như Hiến pháp quy định trong trường hợp không có Tổng
thống. Oleksandr Tourtchinov là một người thân cận của bà Ioulia Timochenko –
được trả tự do hôm thứ Bảy sau hai năm bị cầm tù và là người có thể đóng vai
trò hàng đầu trong những tháng tới. Một chính phủ « đoàn kết quốc
gia » sẽ được lập ra từ nay đến thứ Ba 25/2 tới, trước cuộc tổng tuyển cử
trước thời hạn được ấn định vào ngày 25/5.
Nhưng
tính chính danh của các quyết định được Quốc hội thông qua mới đây vẫn còn phải
được chứng minh. Thực tế, Rada (Quốc hội Ukraina) tối thứ Sáu đã biểu quyết
quay lại với bản Hiến pháp năm 2004 trao nhiều quyền hành hơn cho Quốc hội,
nhưng để bản Hiến pháp này có hiệu lực, Tổng thống Viktor Ianoukovitch phải phê
chuẩn việc thay đổi Hiến pháp – mà đây là điều không được thực hiện. Hôm thứ
Bảy trong một cuộc phỏng vấn truyền hình, Viktor Ianoukovitch đã tuyên bố là
Quốc hội hành động hoàn toàn bất hợp pháp, tố cáo « sự phá hoại » và
« cướp bóc » của các tác giả « cuộc đảo chính ».
Ngoại
trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski – người từng tham gia cuộc thương lượng giữa
chính quyền và đối lập tuần này - đã trả lời bằng Twitter : « Không có việc đảo chính tại Kiev. Các
tòa nhà chính phủ đã bị bỏ hoang. Chủ tịch Quốc hội được bầu lên một cách hợp
pháp ».
Ông Viktor
Ianoukovitch đang ở đâu, liệu ông có thể quay lại ?
Biến
mất hơn 24 tiếng đồng hồ qua, vị Tổng thống bị lật đổ không còn kiểm soát được
gì về tình hình Ukraina. Bản thân phát ngôn viên của ông ta tuyên bố không biết
Ianoukovitch hiện đang ở đâu. Chỉ có một điều chắc chắn : ông ta đã bỏ
trốn khỏi Kiev. Một trong những cộng sự của ông hôm thứ Bảy giải thích ông ở
Kharkov, rồi tân Chủ tịch Quốc hội Oleksandr Tourtchinov nói rằng Ianoukovitch
đang ở Donetsk, nơi ông toan trốn sang Nga bằng máy bay nhưng bị lính biên
phòng ngăn trở. Lực lượng biên phòng còn tố cáo ông Ianoukovitch muốn hối lộ
cho họ để phi cơ được cất cánh tuy không có giấy phép.
Về
mặt chính trị, Viktor Ianoukovitch có vẻ hết sức cô đơn. Bị đảng của mình bỏ
rơi – hôm Chủ nhật 23/2 Đảng các vùng miền lên án ông là người « chịu trách nhiệm về các sự kiện bi
thảm » tại Ukraina, cũng như các quan chức cảnh sát và Bộ Tổng tham
mưu quân đội, và kể cả Matxcơva, ông Ianoukovitch không còn có được sự ủng hộ
nào và khó có hy vọng quay trở lại.
« Ianoukovitch
đã thuộc về lịch sử » - Thị trưởng Kharkov, ông Guennadi Kernes hôm Chủ nhật
đã tuyên bố như trên, trong khi ông này có tiếng là người thân cận với
Ianoukovitch. Khi tố cáo đích danh Viktor Ianoukovitch và chỉ mỗi mình ông ta
trong cuộc khủng hoảng làm chao đảo đất nước, những cán bộ của Đảng các vùng
miền hy vọng sẽ lại đứng vào đường đua trong cuộc bầu cử trước thời hạn ngày
25/5.
Miền đông Ukraina có
thể ly khai ?
Các
cuộc đụng độ giữa những người ủng hộ và chống đối Maidan tại nhiều thành phố
miền đông, nhất là ở Kharkov và Sinferopol, Crimée, cho thấy đất nước này đang
bị chia rẽ hơn bao giờ hết. Tại miền tây nói tiếng Ukraina, đa số người dân ủng
hộ cuộc cách mạng – như việc chiếm lĩnh các công thự tại các thành phố lớn đã
chứng minh. Trong khi đó tại miền đông, phong trào phản kháng ông Viktor
Ianoukovitch tỏ ra dè dặt hơn.
Nếu
không có ai tại Kiev nói thẳng ra việc chia cắt Ukraina, và cả Nga lẫn Hoa Kỳ
và châu Âu đều không muốn thấy đất nước 46 triệu dân này bị cắt rời, nhưng câu
hỏi này đều ngự trị trong mỗi người. Tại Crimée, nơi có căn cứ hải quân Nga
Sébastopol và nhiều người mang hai quốc tịch Nga & Ukraina sinh sống, các
lực lượng dân quân đã hình thành vào cuối tuần để đòi tự trị. Tại Kharkov, các
đại biểu địa phương thân Ianoukovitch đã đặt vấn đề về tính chính danh của các
quyết định được Rada thông qua, mà theo họ là do « dưới sự đe dọa của vũ khí ». Họ cho rằng « Sự toàn vẹn lãnh thổ và an ninh của Ukraina đang bị đe dọa ».
Ai chờ đợi bà Ioulia
Timochenko được phóng thích ?
Việc
trả tự do nhanh chóng và bất ngờ cho bà Ioulia Timochenko đã làm thay đổi bàn
cờ chính trị Ukraina. Bị cầm tù từ hai năm qua vì ký kết thỏa thuận khí đốt bị
cho là bất lợi đối với Ukraina, khuôn mặt của cuộc Cách mạng màu cam từ trong
nhà tù đã chứng tỏ là một trong những nhà đối lập kiên quyết nhất của Tổng
thống Viktor Ianoukovitch. Trong khi các thủ lãnh ba đảng đối lập phải vất vả
trong việc kiểm soát những người biểu tình cực đoan nhất, trong những tháng gần
đây Ioulia Timochenko đã phổ biến nhiều thông cáo giải thích nếu bà được tự do,
chính tại những chiến lũy mà bà sẽ lãnh đạo phe đối lập.
Tối
thứ Bảy khi quay lại Kiev, cựu Thủ tướng đã tạo được sự tôn trọng nơi đám đông
ở quảng trường Maidan nhưng cũng có cả sự ngờ vực. Đó là vì những năm tháng cầm
quyền của bà không để lại những kỷ niệm đẹp đẽ cho người dân Ukraina : bà
bị cho là chịu trách nhiệm về tình trạng tê liệt chính trị và khủng hoảng kinh
tế. Đối với nhiều người, bà Timochenko là một khuôn mặt của quá khứ, biểu tượng
cho giới chính khách cầm quyền.
Dù
sao thì một số người muốn nhìn thấy ở bà một chính khách thu hút, có khả năng
tập hợp Ukraina và nói một giọng điệu mạnh mẽ. Berlin đã cho biết Thủ tướng
Angela Merkel sắp gặp gỡ bà Timochenko, coi bà là người đối thoại hàng đầu. Tuy
nhiên hôm Chủ nhật Ioulia
Timochenko đã đính chính là không muốn trở thành Thủ tướng của chính phủ lâm
thời sẽ được thành lập trong những ngày tới. Bà cũng không chính thức tuyên bố
sẽ là ứng cử viên tổng thống trong cuộc bầu cử ngày 25/5. Nhưng vốn là
một chính khách khôn ngoan, Ioulia Timochenko biết cách làm cho người ta chờ
đợi để đánh bóng sự tái hồi của mình.
Nga sẽ phản ứng như
thế nào ?
Nhiều
dấu hiệu dường như chứng tỏ nước Nga có thể ủng hộ sự quay lại nắm quyền của bà
Ioulia Timochenko. Hôm Chủ nhật 23/2, một đại biểu Douma (Quốc hội Nga) là
Leonid Slutski đã tuyên bố việc bổ nhiệm bà Timochenko làm Thủ tướng có thể là « một nhân tố ổn định tại Ukraina ».
Matxcơva
không trọng thị ông Viktor Ianoukovitch, dù đã hỗ trợ ông vào năm 2004 trong
dịp Cách mạng màu cam. Ngày nay Nga nhận định ông Tổng thống bị lật đổ quá yếu,
quy cho ông trách nhiệm dã làm xấu đi tình hình tại Kiev, cũng như ba lãnh tụ
đối lập : Vitali Klitschko, Arseni Iatseniouk và Oleg Tiagnibok. Hôm thứ
Sáu 21/2, ngay sau cái ngày đẫm máu ở Kiev, Thủ tướng Nga Dimitri Medvedev đã
tố cáo một chính quyền « mà người ta
có thể chùi chân ».
Ngược
lại, bà Ioulia Timochenko, sinh quán ở vùng Dnipropetrovsk tại miền đông nói
tiếng Nga, có thể là người đối thoại được Matxcơva tôn trọng, đặc biệt là
Vladimir Putin – người mà khi bà đang còn bị giam cầm đã đề nghị đưa bà sang
Nga chữa bệnh.
Chính
phủ đoàn kết quốc gia sẽ thành lập từ nay đến thứ Ba 25/2, sẽ phải được bàn bạc
với Nga, đối tác thương mại chủ chốt của Ukraina và đặc biệt là miền đông đất
nước. Cũng chính về mặt kinh tế mà Matxcơva đã gây áp lực mạnh mẽ nhất lên
Ukraina. Cuối tháng 12/2013, sau khi chính quyền Ukraina trở mặt không xích gần
lại Liên hiệp châu Âu, Nga đã hứa cho Ukraina vay 15 tỉ đô la và giảm giá khí
đốt. Nhưng chỉ mới có 3 tỉ đô la được chuyển giao, số viện trợ còn lại bị
Kremli tạm ngưng, còn việc hạ giá khí đốt được dự kiến xem xét lại mỗi ba
tháng.
Liệu Ukraina có thể
xích lại gần Liên hiệp châu Âu ?
Sau
một tuần lễ khủng khiếp với 80 người Ukraina thiệt mạng trước khi Viktor
Ianoukovitch bị lật đổ, Liên hiệp châu Âu không còn có thể dửng dưng trước số
phận Ukraina. Sau khi gởi ba Ngoại trưởng (Pháp, Đức và Ba Lan) đến Kiev hôm
thứ Năm và thứ Sáu, để cố gắng đẩy nhanh việc thương lượng giữa chính quyền với
đối lập, các nước châu Âu nay phải ghi nhận một week-end lịch sử và mang tính
quyết định mà Ukraina đã trải qua.
Nhiều
viên chức cao cấp châu Âu kêu gọi đưa trở lại hiệp định hợp tác thương mại vào
chương trình nghị sự : Ủy viên thương mại châu Âu Karel De Gucht tỏ ra lạc
quan khi tuyên bố hôm Chủ nhật : « Tôi
cho rằng Ukraina sẽ ký kết hiệp định này ». Litva, đất nước vùng
Ban-tích đã tích cực hành động cho thỏa thuận hợp tác này cũng hoan nghênh « sự thay đổi dân chủ đang diễn
ra » và hy vọng nhanh chóng ký kết hiệp định, cho phép thiết lập một
khu vực tự do mậu dịch.
Nhưng
các quốc gia thành viên Liên hiệp châu Âu vẫn còn chia rẽ về viễn cảnh dành cho
Ukraina, hiện nay khá èo uột. Nguyên tắc kết nạp làm thành viên hiện bị loại
sang một bên, và một châu Âu đang bị khủng hoảng kinh tế không thể đảm bảo một
món viện trợ lớn cho Ukraina.
Nhất
là châu Âu tỏ ra thận trọng khi chờ đợi một chính quyền mạnh và chính danh quay
lại ở Kiev. Sự hiện diện của nhiều phần tử cực hữu trong số những người biểu
tình không được Bruxelles hoan nghênh, và thành phần phức tạp của đối lập khiến
các nhà ngoại giao châu Âu phải cảnh giác.
Ủy
viên kinh tế tài chính châu Âu Olli Rehn hôm Chủ nhật đã giải thích rằng châu
Âu « phải xứng tầm với thử thách
trong thời điểm lịch sử này ». Theo ông Rehn, Bruxelles sẵn sàng đảm
bảo « một sự hỗ trợ tài chính quan
trọng cho Ukraina, một khi đạt được giải pháp chính trị dựa trên các nguyên tắc
dân chủ ».
Được
đăng bởi Thuymy Rfi vào lúc 23:17
No comments:
Post a Comment