Keynote
Speech by Ms. Navi Pillay United Nations High Commissioner for Human Rights
Vienne
(1993-2013)
Bản
dịch của Huỳnh Thục Vy (Defend the Defenders)
Posted
on July 4, 2013 by DtD | Leave
a comment
Navi
Pillay
Cao uỷ Nhân quyền LHQ
Cao uỷ Nhân quyền LHQ
Vienne | 27.6.2013 |
Kính
thưa quý ngài,
Thưa các đồng nghiệp,
Thưa quý ông bà,
Thưa các đồng nghiệp,
Thưa quý ông bà,
Thật
cảm động là nhiều người bạn có mặt ngày hôm nay, nhằm tưởng nhớ đến một dịp kỷ
niệm quan trọng như thế này đối với tôi và đối với Văn phòng Cao uỷ của tôi.
Cách
đây hai mươi năm, hơn 7000 thành viên đã tụ họp lại để tổ chức Hội nghị Nhân
quyền Thế giới. Nhiều người trong số quý vị ở đây đã có mặt lúc đó, giống như
tôi – đại diện cho một tổ chức hoạt động vì quyền của phụ nữ. Tất cả chúng ta
lúc bấy giờ đều nóng lòng muốn đạt được một kết quả tốt.
Các
quốc gia Tây phương đã ủng hộ các quyền dân sự và chính trị; Khối Đông Âu, và
nhiều nước đang phát triển, lại lập luận rằng các quyền văn hoá, xã hội và kinh
tế, cũng như quyền phát triển, phải được ưu tiên. Thêm vào đó, một nhóm các
quốc gia lớn lúc đó đã mạnh mẽ lý luận rằng Tuyên ngôn Nhân quyền Quốc tế chỉ
là sản phẩm của văn hoá Tây phương, và rằng trong thực tế nhân quyền nên được
xem xét trong mối tương quan với các bản sắc và truyền thống văn hoá khác biệt.
Hơn
nữa, thế giới lúc đó đang ở trong thời kỳ của hàng loạt những biến động đầy
kịch tính. Một vài trong số đó – ví dụ như sự sụp đổ của Bức tường Berlin – là
rất tích cực; và một số – như sự bùng nổ đột ngột những mâu thuẫn nội bộ mang
tính huỷ diệt sâu sắc – thì cực kỳ tiêu cực. Đó là khoảng thời gian vừa hết sức
thuận lợi vừa hết sức bất lợi, hình thành nên bối cảnh của Hội nghị Vienne.
Sự
kết thúc của cuộc chiến tranh lạnh đã tạo nên thời khắc thích hợp cho một thế
giới mới, nhằm xem xét lại nghị trình nhân quyền. Nhưng cho đến lúc Hội nghị
diễn ra, một cuộc xung đột vũ trang khủng khiếp lại diễn ra ngay kế bên, trên
đất nước Nam Tư cũ. Quả thực, những vụ giết người hàng loạt và những hành
động tàn bạo khác đã diễn ra chỉ cách những phòng hội nghị chưa đến một
một ngày lái xe, nơi Hội nghị Thế giới đang diễn ra và nơi chúng ta họp ngày
hôm nay.
Đồng
thuận Vienne
Thế nhưng, khi những thảo luận được mở ra, một sự đồng thuận cũng xuất hiện. Vấn đề then chốt đối với sự đồng thuận này là quan niệm về tính phổ quát, tính cá biệt và tính tương hỗ của tất cả các quyền con người. Như quý vị đã biết, một số Nhà nước đã chống đối hoàn toàn khái niệm quyền kinh tế và xã hội – bởi vì họ xem chúng như những khát vọng hơn là những quyền căn bản đối với tự do và phẩm giá của con người. Cách nhìn nhận về tập hợp Nhân quyền tương hỗ và liên lập cho phép các quyền xã hội và kinh tế được thực hiện cũng như cả quyền phát triển nữa.
Thế nhưng, khi những thảo luận được mở ra, một sự đồng thuận cũng xuất hiện. Vấn đề then chốt đối với sự đồng thuận này là quan niệm về tính phổ quát, tính cá biệt và tính tương hỗ của tất cả các quyền con người. Như quý vị đã biết, một số Nhà nước đã chống đối hoàn toàn khái niệm quyền kinh tế và xã hội – bởi vì họ xem chúng như những khát vọng hơn là những quyền căn bản đối với tự do và phẩm giá của con người. Cách nhìn nhận về tập hợp Nhân quyền tương hỗ và liên lập cho phép các quyền xã hội và kinh tế được thực hiện cũng như cả quyền phát triển nữa.
Cuộc
tranh luận liên quan đến những Bản sắc văn hoá về Nhân quyền được viện dẫn đã
được giải quyết với một cách tiếp cận bao hàm và khéo léo công bằng. Dĩ nhiên,
tất cả các nước thực sự không giống nhau, và mọi tiếng nói đưong nhiên phải
được lắng nghe. Nhưng những đặc trưng văn hoá này cũng hoàn toàn không hạn chế
tính phổ quát của Nhân quyền.
Công
thức cuối cùng tạo ra sự đồng thuận về quan điểm này như sau: Bạn chọn con
đường của bạn, nhưng mục tiêu là điều chúng ta cùng nắm giữ như nhau. Bản sắc
của bạn sẽ ảnh hưởng đến phương cách mà bạn đạt được tiến bộ. Nhưng mục tiêu –
về tự do và phẩm giá của con người, qua việc thực thi Nhân quyền được giải thích
trong Đạo luật Nhân quyền Quốc tế (gồm Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền, Công ước
Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị, và Công ước Quốc tế về Quyền Kinh tế, Xã
hội và Văn hoá – ND) – là điều tất cả chúng ta cùng chia sẻ.
Và
các phái đoàn cũng đã vượt qua những khác biệt chính về các vấn đề gây tranh
cãi như tính phổ quát, chủ quyền, sự miễn trừ, và phương cách cho nạn
nhân lên tiếng. Kết quả là một tài liệu mạnh mẽ: Tuyên ngôn và Chương trình
Hành động Vienne (VDPA).
VDPA
là tài liệu về Nhân quyền quan trọng nhất được đưa ra cuối thế kỷ 20 và là một
trong những tài liệu về Nhân quyền mạnh mẽ nhất trong một trăm năm qua. Chúng
ta nhờ nó mà có được thiện chí và công sức khó khăn của nhiều chuyên gia giàu
kinh nghiệm và tận tuỵ đứng đầu là Ibrahima Fall. Tài liệu này đã đúc kết một
nguyên tắc rằng Nhân quyền là phổ quát, bất khả nhượng, liên lập và tương hỗ,
và tài liệu đã củng cố vững chắc quan niệm về tính phổ quát bằng việc các Nhà
nước cam kết thăng tiến và bảo vệ tất cả các Nhân quyền cho tất cả người dân “bất
chấp hệ thống chính trị, kinh tế và văn hóa”.
Hội
nghị Vienne đã đưa đến những tiến bộ mang tích lịch sử trong nhiều lĩnh vực
quan trọng, trong số đó có nữ quyền; cuộc tranh đấu chống lại tình trạng phạm
tội mà không bị trừng phạt; quyền của các nhóm thiểu số và di dân; quyền trẻ
em.
Nhiều
tiến bộ đã xuất hiện trong hai thập kỷ qua; nhờ nền tảng đã được thiết lập ở
Vienne. Một cách công bằng, chúng ta có thể tán dương một số đồng thuận mang
tính bước ngoặc quan trọng, bao gồm những đồng thuận về Tòa án Hình sự Quốc tế
thường thực đầu tiên trên thế giới – việc thiết lập tòa án này đã nhận được sự
cổ vũ lớn ở Hội nghị Vienne – cũng như một cơ chế mới nhằm thăng tiến và bảo vệ
nhân quyền của phụ nữ, của các nhóm thiểu số, của công nhân di cư và gia đình họ
cùng các nhóm người khác. Hội nghị Vienne đã mở của cho những cơ chế nhân quyền
mạnh mẽ hơn của Liên Hợp Quốc, bao gồm việc mở rộng – vẫn tiếp tục đến ngày nay
– một số thủ tục đặc biệt. Cho đến khi có Hội nghị Vienne, các cơ chế này đều
tập trung vào quyền dân sự và chính trị. Ngày nay, 48 thủ tục đặc biệt đã bao
trùm toàn bộ các vấn đề nhân quyền.
Hội
nghị Vienne cũng đưa ra sự quảng bá quan trọng cho các Hội đồng chuyên gia (ND:
giám sát việc thực hiện các Hiệp ước Nhân quyền) – các Hội đồng này vẫn tiếp
tục mở rộng, vì nhiều Nhà nước hơn phê chuẩn các Hiệp ước Nhân quyền – và cho
hệ thống Định chế Nhân quyền quốc gia quan trọng, các định chế này ngày nay
được tìm thấy ở 103 quốc gia. Trong số các quốc gia này, có 69 nước hiện tại
được đánh giá ở cấp độ A.
Nhưng
chúng ta phải công nhận rằng trong nhiều lĩnh vực, chúng ta đã không thể đặt
trên nền tảng VDPA. Lời hứa mở lúc ban đầu của Bản Tuyên ngôn toàn cầu – rằng
tất cả mọi người được sinh ra bình đẳng trong nhân phẩm và trong các quyền, và
rằng những người này sẽ được tôn trọng như thế – vẫn đang còn là một giấc mơ xã
vời đối với quá nhiều người.
Thất
bại trong việc bảo vệ
Tuần
này cách đây 20 năm, những kẻ bắn tỉa vẫn đang nổ súng vào trẻ em trên
những đường phố ở Sarajevo, và sự giết chóc trong xung đột ghê gớm đó đã phủ mờ
chân trời châu Âu.
Ngày
nay, chỉ xa hơn một chút, trẻ em, phụ nữ và đàn ông ở Syria kêu gào trong đau
dớn và khẩn cầu chúng ta giúp đỡ. Và một lần nữa, chúng ta đang bỏ quên họ –
như chúng ta đã từng làm sau một chuỗi những xung đột khủng khiếp khác, bao gồm
Afghanistan, Somalia, Ruanda, Cộng hòa Dân chủ Congo và Iraq – đó là chỉ nêu
lên vài trường hợp.
Hết
lần này đến lần khác, cộng đồng quốc tế đã hứa bảo vệ người dân khỏi sự tàn sát
và những vi phạm nhân quyền thô bạo. Và thậm chí cả khi tôi nói với các bạn bây
giờ, nhiều phụ nữ vẫn bị bắt cóc và cưỡng hiếp, các bệnh viện vẫn là mục tiêu
của các cuộc tấn công, những vụ nãn đạn pháo vô tội vạ cũng như các cuộc tàn
sát được cân nhắc đang nhuộm Trái đất này bằng máu của những người vô tội.
Tất
cả những điều này là không thể tha thứ. Và thậm chí tình trạng này vẫn tiếp tục
xảy ra. Những tiến bộ của chúng ta theo lộ trình mà chúng ta đã thiết lập ở
Viện cách đây 20 năm đã được đánh dấu bằng bước thụt lùi cũng như nhiều thành
tựu tôi đã liệt kê trên đây. Một vài lời hứa đã được thực hiện một nửa – ví dụ
như trong lĩnh vực Công pháp quốc tế, trong đó chúng ta có toà án quốc tế, một
vài tình huống đáng ca ngợi đã được đưa ra và vài trường hợp khác – bao gồm
Syria- thì không đáng. Những cách đây 20 năm chúng ta không hề có bất cứ một
toàn án quốc tế nào kể từ khi những phiên toà ở Nuremberg (ND: các phiên toà xét
xử các tội ác của chế độ Nazi Đức quốc) diễn ra, mặc dù có Ủy ban Tội
phạm quốc tế.
Năm
2005, Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới – với việc mở rộng hợp lý tất cả những gì
đã được chấp nhận ở Vienne – đã được thực hiện bởi sự đồng thuận về khái niệm
Trách nhiệm bảo vệ. Nhưng Syria chỉ là trường hợp mới nhất của một tình trạng
trong đó, chúng ta đã thất bại một cách đáng buồn trong việc thực hiện Nhiệm vụ
đó – cho đến nay cái giá của sự thất bại đó là 93 ngàn mạng sống.
Khi
chúng ta đến đây, chúng ta không ca ngợi lịch sử. Chúng ta đang nói về một bản
thiết kế cho một cộng trình xây dựng vĩ đại mới chỉ được xây dựng một nửa. Rất
quan yếu khi chúng ta xem VDPA như một tài liệu sống động có thể và sẽ tiếp tục
hướng dẫn các hành động và mục tiêu của chúng ta. Nhân quyền vẫn chưa được tiếp
cận một cách phổ quát, hoặc được xem như bất khả nhượng và tương hỗ, bất chấp
cam kết thực hiện của chúng ta. Các nước vẫn tiếp tục tranh cãi về sự tương đối
mang tính văn hoá. Phụ nữ, các nhóm thiểu số và di dân vẫn còn bị phân biệt đối
xử và lạm dụng. Quyền phát triển vẫn không được thừa nhận bởi tất cả mọi người.
Quyền lực vẫn bị tha hoá, các nhà lãnh đạo vẫn sẵn sàng hy sinh người dân để
duy trì quyền lực.
Con
đường phía trước
Tôi
tin rằng lễ kỷ niêm hai mươi năm này cho chúng ta cơ hội rất quan trọng để trở
lại với Hội nghị Vienne nhằm phát hiện lại con đường phía trước của chúng ta.
Chính
ở Vienne cách đây 20 năm, các tổ chức phi chính phủ đã dẫn đầu nỗ lực hình
thành nên vị trí Cao uỷ Nhân quyền. Điều này sẽ đảm bảo rằng một tiếng nói đủ
thẩm quyền và độc lập sẽ được cất lên để chống lại những vi phạm nhân quyền bất
kể chúng xuất hiện ở đâu; để điều phối và ủng hộ cho công việc của nhiều hội
đoàn khác nhau; và sử dụng ảnh hưởng của Liên Hợp Quốc để ủng hộ nhân quyền cho
tất cả mọi người.
Thật
vinh dự cho tôi được giữ vị trí đó ngày hôm nay và tôi tin rằng văn phòng của
tôi đã đi được một quãng đường dài trong hai thập kỷ tồn tại đầu tiên của nó.
Nhưng nó, cũng giống như nhiều cơ quan khác, không phải là một sản phẩm hoàn
hảo. Chúng ta mang một nhiệm vụ khồng lồ – thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền của
mọi người ở mọi nơi – và một nguồn lực rõ ràng là chưa đủ để thực hiện nhiệm vụ
đó. Nhưng tôi tin rằng Cao uỷ đã lấp đầy một chỗ trống cơ bản trong hệ thống
Liên Hợp Quốc và ngày càng trở thành một người tranh đấu đủ thẩm quyền và mạnh
mẽ cho những nạn nhân trên toàn cầu, một tiếng nói cho những người không có
tiếng nói. Và một tiếng nói, được tạo ra bởi các Nhà nước, tiếng nói này đứng ở
vai trò nhắc nhớ các nước về luật pháp và những lời hứa của họ, những điều đã
không được thực thi.
Một
thành tựu then chốt nữa của Hội nghị Vienne là đưa ra sự khuyến khích chủ yếu
đến các tổ chức xã hội dân sự và những người bảo vệ nhân quyền khác. Các tổ
chức và cá nhân này đã mở rộng đến mức độ không thể tưởng tượng vào thời điểm
này, đặc biệt là ở cấp độ quốc gia. Nhưng ngày hôm nay của năm 2013, họ cũng
đang đối mặt với những thách thức chưa từng có, bao gồm những vụ trả đũa và
luật pháp giới hạn nhân quyền – thậm chí có những vụ trả đũa vì tham gia vào
những vụ kiện tụng trên cơ sở lý thuyết của Liên Hợp Quốc. Trên một phương diện
nào đó, có lẽ, đây là biện pháp tác động của họ. Nhưng nó cũng là dấu hiệu xáo
trộn sâu sắc của quá trình thoái bộ.
Chúng
ta cần cố gắng hết sức để khôi phục tinh thần của Tuyên ngôn Vienne, và học lại
thông điệp của nó. Chúng ta phải tập trung một lần nữa vào tính trong sáng đến
kinh ngạc của cái mục đích mà ở thời điểm này chúng ta không dám hy vọng đạt
được. Tuyên ngôn này tái khẳng định phẩm giá và các quyền của mọi người,
và cho chúng ta biết làm sao để đạt được những điều đó. Nó đúc kết những khái
niệm về tính phổ quát và tính công bằng liên quan đến vấn đề công lý. Nó cho
chúng ta thấy con đường phía trước, và ở mức độ nào đó, chúng ta đã đi theo con
đường đó. Nhưng, thật đáng buồn và đáng trách, tất cả chúng ta vẫn tiếp tục
thường xuyên đi chệch hướng khỏi nó.
Xin
cám ơn quý vị.
No comments:
Post a Comment