Phạm Chí Dũng
Gửi cho BBC từ Sài Gòn
Cập nhật: 06:36 GMT - thứ sáu, 21 tháng 6, 2013
Hiện tình, dường như báo chí Việt Nam chỉ còn thốt lên
được tiếng mẹ đẻ vào lúc chào đời. Nhưng một ngôn ngữ khác - tiếng nói phản
biện dân chủ cho quyền lợi dân quyền và dân sinh - thì lại vẫn ngủ ngon như
chưa bao giờ được ngủ.
'Trùm mền'
Ngày Báo chí Việt Nam 21/6/2013…
Một nhà báo giấu tên rười rượi ánh mắt: “Viết cái gì nữa
khi người viết không còn được nói lên tiếng nói của chính họ?"
"Tham nhũng là nỗi sợ hãi bế tắc của cả dân tộc,
nhưng chưa bao giờ và chưa ở đâu người ta dám tìm ra lối thoát bằng cách gọi
thẳng tên của một nhóm lợi ích nào đó. Sau vụ nhà báo Hoàng Khương bị truy tố
rồi nhận án tù, cánh phóng viên hầu như im bặt trong một nỗi sợ vô hình, còn
người dân lại chứng kiến những cảnh sát giao thông hiện hình trong tư thế núp
lùm để chặn bắt xe cộ…”.
Hình ảnh bị xem là “núp lùm” của những bộ sắc phục màu
vàng vẫn thường bị dòng người trên đường liên tưởng với tâm thế “trùm mền” của
gần hết 700 tờ báo được xem là “đỏ”.
Tương tự như năm 2012, ngày kỷ niệm vinh dự nhất của báo
chí Việt Nam năm nay lại trùng với thời điểm mà một kỳ họp của Quốc hội khóa
XIII “thành công tốt đẹp”.
Suốt một tháng trời diễn ra kỳ họp quốc hội trên, trong
khi nhiều các hãng tin phương Tây như AP, Reuters, The New York Times, BBC,
RFI, VOA, RFA… cùng giới truyền thông xã hội ở Việt Nam ầm ào con sóng bình
luận về những sắc thái và động thái không mấy bình thường nơi nghị trường Việt
Nam, tuyệt đại đa số báo chí nhà nước lại như lắng giọng trong một thứ ngôn ngữ
không thành tiếng.
Ánh mắt của nhà báo giấu tên còn trở nên xa xăm hơn khi
biểu tả về không khí Quốc hội: “Hàng trăm đại biểu mà còn không phát biểu thì
báo giới im lặng thật ra đâu có gì lạ! Nói mãi nhưng có thay đổi được gì đâu!
Ngay như cái quan hệ cấp thiết đến đời sống người dân là
chuyện không thể có quy định về thu hồi đất đối với các dự án kinh tế - xã hội
trong Luật đất đai mà Ủy ban thường vụ quốc hội còn kiên trì bảo lưu theo hướng
ngược lại, thì còn nói gì đến những luật lệ khác như trưng cầu dân ý hay biểu
tình!”.
Không những cơ quan đại diện cho quyền lợi dân chúng như
thể quay lưng với chủ đề ý dân, suýt nữa cánh nhà báo còn bị Ủy ban Thường vụ
Quốc hội “cấm cửa” tham dự phiên bỏ phiếu tín nhiệm 47 chức danh chủ chốt - một
sự kiện lần đầu tiên diễn ra tại nơi được coi là “thánh đường dân chủ”.
Với nhiều tờ báo và nhà báo, “dân chủ tác nghiệp” từ lâu
nay đã trở thành một cụm từ hiếm muộn.
Uẩn ức lớn nhất
Không tính đến các hội nghị trung ương của Đảng vẫn thường
mang sắc tố bảo mật đến mức tối đa, báo chí chỉ còn hiếm hoi cơ hội tham gia
vào những cuộc gặp mặt mang tính phổ thông và công khai hơn, cũng là dịp để
trang báo trở thành cầu nối đúng nghĩa giữa cơ quan dân cử, chính quyền với đại
đa số cử tri và người dân - đối tượng thường thiếu thốn cơ hội để bày tỏ chính
kiến.
Bối cảnh năm 2013 cũng đang thật sâu sắc và bùng nhùng
hàm ý: chưa bao giờ lịch sử quốc hội và chính quyền Việt Nam lại phải chứng
kiến cơn bão tố suy thoái kinh tế cùng phân hóa xã hội ghê gớm như hơn hai năm
qua, với nhiều nguồn cơn được chỉ mặt về các nhóm lợi ích và nhóm thân hữu,
nhưng lại chẳng có bất cứ một chứng thực nào cho tên tuổi của chúng.
Nhiều năm qua, những vấn nạn trên đã kéo dài triền miên
trong vô số uẩn ức, và được kết tinh trong những gì mà cơ quan dân cử cao nhất
Việt Nam chưa hoặc không muốn thỏa mãn cho đòi hỏi của dân chúng.
2013 lại là minh chứng sống động nhất cho hố phân cách
giữa hiện tình quốc gia và tiếng nói báo chí. Với tư cách chỉ là kẻ đứng bên
ngoài hành lang quốc hội, báo chí đang tự dẫn ra cho mình một uẩn ức lớn nhất:
điểm kết thúc của tiếng nói phản biện.
Ngôn ngữ chính thống của báo chí vụt lắng bặt. Hình ảnh
đeo bám rõ rệt nhất mà người ta có thể nhận ra là vài ba nhà báo tìm cách phỏng
vấn Dương Trung Quốc - nhân tố cuối cùng còn sót lại của “thế hệ vàng”.
Còn “thế hệ vàng” những đại biểu quốc hội như Nguyễn Ngọc
Trân, Nguyễn Minh Thuyết, Nguyễn Lân Dũng, Đỗ Trọng Ngoạn… đã không còn bất kỳ
manh mối nào, tính đến giờ phút này.
“Quốc hội nào, Chính phủ nấy” - như một ẩn ý của Dương
Trung Quốc. Nhưng là một nhà sử học, có lẽ những ý tưởng của ông cũng chỉ dừng
lại ở đó. Sự im lặng triết học của người đi vào lịch sử quốc hội với chất vấn
về văn hóa từ chức có thể đã trở thành điểm nhấn cuối cùng cho tâm lý “thoái
khẩu” phổ biến trong đại trà các đại biểu quốc hội.
Với tâm trạng đồng cảm không kém dù không hoàn toàn tán
đồng tư thế cam tâm như nhiều nghị sĩ, báo chí đành phải tự hài lòng với cái
thế chông chênh tưởng như cân bằng của họ.
Hai ngôn ngữ
cách biệt
Trong dĩ vãng tươi đẹp, báo chí nhà nước đã từng có được
những điểm nhấn dị biệt và mất thăng bằng hơn hẳn so với hiện thời.
Cũng là tấm lòng sắt son với sự nghiệp và thiên chức của
mình.
Từ năm 2006 - 2007 trở về trước, người ta có thể kể đến
khuôn mặt của Tuổi Trẻ, Phụ nữ TP.HCM, Thanh Niên, Đại Đoàn Kết…, với những tên
tuổi như Kim Hạnh, Lê Văn Nuôi, Huỳnh Sơn Phước, Thế Thanh, Lý Tiến Dũng… Song,
thời gian trôi qua và những người được gọi là “thế hệ vàng” trong báo chí ấy
cũng đã trôi dạt, để lại dấu ấn duy nhất là nỗi hổ thẹn cho lớp đàn em đi sau.
Uẩn ức tích nén lại càng dễ bùng nổ. Vào đầu năm 2012,
điều tưởng như vận hội mới đã đến với các tờ báo Việt Nam khi vụ Tiên Lãng ở
Hải Phòng nổ ra. Hơn 1.400 bài báo chỉ trong hai tháng với tinh thần ủng hộ
“người nông dân nổi dậy” Đoàn Văn Vươn đã đủ cho thấy thái độ phản ứng đến thế
nào của báo giới.
Cũng từ vụ Thái Bình năm 1997, mãi gần đây người ta mới
nhận ra chân dung của báo chí Việt Nam đang vừa phân hóa sâu sắc, vừa hội tụ
gần như đầy đủ những yếu tố mà một số cơ quan vẫn thường lo sợ là “diễn biến
hòa bình”.
Chỉ có điều, năm 2012 chỉ có ý nghĩa như một cuộc “khởi
nghĩa hụt” của báo chí lề phải. Cho đến gần giữa năm đó, có vẻ như tâm trạng lo
ngại về việc “quyền lực thứ tư” lộng hành đã xâm chiếm tất cả các cơ quan trong
nội bộ. Cũng từ thời điểm ấy, một chiến dịch mang tên “Tuyên giáo” đã được quán
triệt đến từng tờ báo.
Hiện tình, dường như báo chí Việt Nam chỉ còn thốt lên
được tiếng mẹ đẻ vào lúc chào đời. Nhưng một ngôn ngữ khác - tiếng nói phản
biện dân chủ cho quyền lợi dân quyền và dân sinh - thì lại vẫn ngủ ngon như
chưa bao giờ được ngủ.
Bản lĩnh và nhân cách của báo chí cũng vì thế vẫn được
bạn đọc dân Việt khơi gợi mổ xẻ đầy chua cay. Người ta vẫn dùng đến những tính
từ không thể lột bỏ được tính cách miệt thị để chỉ những tờ báo chỉ thuần túy
phát ra ngôn ngữ đường lối nhưng khác hẳn với lòng dân.
Giới blogger - “người anh em cùng cha khác mẹ” của báo
chí lề phải - là một trong những nguồn dẫn đặc trưng về những tính từ như thế.
Quá ít người viết so với hơn hai chục ngàn tấm thẻ nhà
báo được cấp phát bởi Bộ thông tin truyền thông, nhưng những gì mà cánh truyền
thông xã hội làm được trong những năm qua xứng đáng được giới báo chí quan chức
tham khảo, ít nhất về lòng tự trọng và những gì còn lại thuộc về dân tộc.
Bài viết thể hiện quan điểm và văn phong của tác
giả, một nhà báo tự do ở TP Hồ Chí Minh.
----------------------------------------
XEM THÊM :
No comments:
Post a Comment