KIỀU
BÀO GỞI BAO NHIÊU TIỀN VỀ VIỆT NAM TRONG 50 NĂM QUA?
Kiều
bào gởi bao nhiêu tiền về Việt Nam trong 50 năm qua? Tôi thấy câu hỏi này chưa
được trả lời, nên trong cái note này tôi mạo muội đưa ra một ước tính. Con số
này sẽ làm cho các bạn ngạc nhiên.
Không
phải ngẫu nhiên mà ngày nay Chánh phủ Việt Nam tổ chức những buổi meeting hàng
năm để ghi nhận những đóng góp lớn lao của kiều bào hải ngoại cho đất nước.
■ Kiều hối ngày nay
Ngày
nay, chúng ta hay nghe những con số như kiều bào đã gởi về Việt Nam 16 tỉ USD
chỉ trong năm 2024 [1]. Biết là con số khá lớn, nhưng tôi nghi là không chính
xác. Năm 2022, lượng kiều hối đã là 19 tỉ USD, thì khó tin rằng 2 năm sau con số
này lại giảm.
Nhưng
đó là con số của 1 năm. Vậy câu hỏi đặt ra là 30 năm qua thì tình hình ra sao?
Các bạn sẽ ngạc nhiên.
Theo
một phân tích do Chánh phủ công bố thì từ 1993 đến 2023 (tức 30 năm), người Việt
ở nước ngoài đã gởi về Việt Nam 230 tỉ USD [3].
Hai trăm
ba chục tỉ USD!
Vẫn
theo phân tích đó, con số 230 tỉ USD này tương đương với nguồn vốn FDI đã giải
ngân trong cùng kì [3].
Đó là theo
con số của Việt Nam. Nhưng theo Ngân hàng Thế giới (World Bank) thì lượng kiều
hối về Việt Nam thật sự cao hơn những con số Nhà nước ghi nhận được.
Đó
là những đóng góp ngày nay. Vậy còn thời xưa thì sao?
■ Chuyện xưa: Những
đóng góp âm thầm
Ngày
nay, nhiều người ta đã quên rồi những đóng góp của người tị nạn từ những thập
niên Việt Nam còn bị cấm vận và còn trong thời "bao cấp" rất rất
nghèo.
"Bao
cấp" là gì? Thỉnh thoảng tôi nghe các bạn trẻ tò mò hỏi. Một cách ngắn gọn,
kinh tế Việt Nam thời bao cấp, kéo dài từ năm 1976 đến 1986, là một giai đoạn
kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Điều này có nghĩa là Nhà nước độc quyền quản lí
và phân phối hàng hóa thiết yếu bằng tem phiếu theo chế độ hộ khẩu. Không có
kinh tế tư nhân. Cũng chẳng có khái niệm kinh tế thị trường. Mô hình kinh tế
này được áp dụng ở miền Bắc trước đây, và sau 1975 thì được áp dụng trên cả nước.
Hậu quả là gì? Là kinh tế suy thoái, đời sống người dân gặp muôn vàn khó khăn
do thiếu thốn hàng hóa, sự phân phối không hợp lí và sự trì trệ của cơ chế quản
lí.
Giữa
những năm 1980 Việt Nam được xếp vào nhóm các quốc gia nghèo nhứt trên thế giới.
Thời
đó, Việt Nam cái gì cũng thiếu. Thiếu thuốc điều trị. Thiếu dụng cụ y tế. Thiếu
vải mặc. Thiếu gạo ăn. Thiếu ... tất tần tật.
Trong
thời gian khó khăn đó, những người tị nạn / vượt biển đã có những đóng góp âm
thầm.
Thời
đó, dĩ nhiên, 100% người tị nạn là nghèo nàn. Ra đi trong một hoàn cảnh bi đát,
chẳng đem theo một hành trang gì quí giá, thì làm sao gọi là giàu có được. Rồi
khi tới một nơi xa lạ, phải làm lại cuộc đời từ hai bàn tay trắng. Nhiều khó
khăn lắm. Ấy vậy mà người tị nạn vẫn kiên trì gởi về quê rất nhiều. Vào thập
niên 1970s, có một ca khúc mô tả khá rõ những món quà mà người tị nạn gởi về Việt
Nam:
Em
gởi về cho anh dăm bao thuốc lá
Gởi
về cho mẹ dăm chiếc kim may
Gởi
về cho chị dăm ba xấp vải
Gởi
về cho em kẹo bánh thênh thang
Em
gởi về cho anh một cây bút máy
Gởi
về cho mẹ dăm gói chè xanh
Gởi
về cho chị hộp diêm nhóm lửa
Gởi
về cho em chiếc nhẫn yêu thương
(Việt
Dzũng)
Thời
đó, bất cứ người tị nạn nào cũng gởi về quê nhà. Người già không đi làm cũng
nhín tiền trợ cấp xã hội để gởi về Việt Nam. Ai ai cũng đóng hàng hoá thành kiện
để gởi về Việt Nam. Hàng hoá bao gồm thuốc men, quần áo, vải, bánh kẹo, đồ gia
dụng, v.v. Hầu như thùng quà nào cũng kèm theo tiền mặt, thường giấu trong các
bọc bánh kẹo. Dù biết là bị hải quan cắt xén, thậm chí lấy hàng, nhưng người
mình vẫn gởi về.
Những
món hàng từ hải ngoại gởi về gia đình có hai mục đích rõ rệt. Một là đáp ứng
nhu cầu sống còn trước mắt (quần áo, xà bông, thuốc men, v.v.). Hai là giá trị
trao đổi: các vật dụng này có thể được dùng để đổi lấy thực phẩm tươi và các
nhu yếu phẩm khác, vốn không thể gởi từ nước ngoài nhưng lại luôn khan hiếm ở
Việt Nam thời hậu chiến.
Và,
không thể thiếu được là tiền. Gởi tiền chánh thức, bán chánh thức và chui về
gia đình bên Việt Nam. Tất cả -- xin nhấn mạnh là 'tất cả' -- người tị nạn đều
gởi tiền về quê nhà (bên cạnh những thùng quà). Gởi thường xuyên, có khi hàng
tháng. Tôi biết rõ, vì chính anh em tôi là những người từng làm như vậy.
Không
ai biết được số tiền mà người tị nạn gởi về quê nhà trong thập niên 1976 -
1986. Nhưng theo một nghiên cứu, chỉ năm 1984, Thượng nghị viện Mĩ ước tính người
tị nạn ở Mĩ gởi về khoảng 200 triệu USD (tương đương với chừng 800 triệu USD
ngày nay).
Thường
thì số tiền mà cộng đồng bên Mĩ gởi về Việt Nam chiếm tỉ trọng 60-65% tổng số
kiều hối trên thế giới gởi về Việt Nam. Nói là 'trên thế giới', nhưng trong thực
tế thì chỉ xoay quanh các nước như Mĩ, Úc, Gia Nã Đại / Canada, Pháp, Đức, và
các nước Bắc Âu.
Nếu lấy tỉ
trọng kiều hối từ Mĩ là 60% trên tổng số kiều hối, thì chúng ta có thể suy đoán
rằng năm 1984, tổng số kiều hối từ cộng đồng tị nạn trên thế giới là 1.33 tỉ
USD.
■ Ước
tính kiều hối trước 1993
Nếu
tính từ 1976 đến 1993, với con số người tị nạn gia tăng hàng năm và cuộc sống dần
dần ổn định, với giả định kiều hối tăng theo kiểu tích luỹ.
Nhưng
làm sao ước tính số kiều hối trong thời gian đỏ? May mắn thay, tôi tìm thấy dữ
liệu của Ngân hàng Thế giới mà báo SGGP có trích dẫn từ 2012 đến 2022 như sau
[4]:
2012:
10 tỉ USD
2013:
11 tỉ USD
2014:
12 tỉ USD
2015:
13 tỉ USD
2016:
14 tỉ USD
2017:
15 tỉ USD
2018:
16 tỉ USD
2019:
17 tỉ USD
2020:
17.2 tỉ USD
2021:
18.06 tỉ USD
2022:
19 tỉ USD
Dựa
vào những con số trên và dùng phương pháp hồi qui tuyến tính, chúng ta có thể ước
tính ngược con số kiều hối 1976 - 1993 (xem biểu đồ).
Theo mô
hình phân tích này, từ 1976 - 1993, tổng số kiều hối cộng đồng tị nạn gởi về
quê nhà là ~35 tỉ USD.
Từ
1993 - 2023, số kiều hối là 230 tỉ USD (theo con số của Chánh phủ).
Năm
2024-2025, ước tính là 34 tỉ USD.
Như vậy, tính từ 1976 đến 2025, tổng
cộng kiều hối ước lượng là
344 tỉ USD. Đa số kiều hối là đầu tư và giúp đỡ gia đình, nhưng là loại
viện trợ không hoàn lại.
Điều
cần nhấn mạnh là kiều hối xuất hiện trước cả các dòng vốn FDI hay đầu tư trực
tiếp nước ngoài.
Và,
cho tới nay kiều hối vẫn song hành cùng các dòng vốn này, đã trở thành một biểu
tượng định hình sâu sắc tâm thức Việt Nam đương đại.
Người
mình có câu đại khái rằng giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn là cách thể hiện
rõ nhất tình yêu thương và sự cảm thông. Tương tự, giúp đỡ quê nhà trong lúc
còn khó khăn là một hành động vô cùng quí báu và tình cảm sâu sắc. Quên hay cố
tính quên đi sự gíup đỡ đó và cái tình cảm đó là 'không lớn nổi thành người.'
(Anh Đỗ Trung Quân hay anh nhạc sĩ chắc không cự chớ?)
Dù
sao thì tôi cũng hiểu được tại sao mỗi năm Nhà nước rất ưu ái tổ chức họp hội
cho giới kiều bào. Nhưng tôi sợ là những người được mời không đại diện cho hàng
triêu kiều bào vất vả làm lụng gởi tiền về quê nhà.
____
Ghi
thêm:
Các
bạn có thể nghe qua một phân tích về "Kinh tế Việt Kiều" của
"Nhân Nói Nhảm" ('nói nhảm' nhưng hay) tại đây:
https://www.youtube.com/watch?v=ZypptNyLweI
[1]
https://vnexpress.net/khoang-16-ty-usd-kieu-hoi-ve-viet...
[2]
https://tuoitre.vn/kieu-hoi-ve-tp-hcm-nam-2023-gan-gap-3...
[3]
https://dttc.sggp.org.vn/sau-30-nam-kieu-hoi-ve-viet-nam...
[4]
https://www.sggp.org.vn/nan-dong-kieu-hoi-vao-ha-tang-bai...
.
.
BIỂU
ĐỒ :
.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=2339459979834639&set=pcb.2339462723167698
.
https://www.facebook.com/photo?fbid=2339460006501303&set=pcb.2339462723167698
.
.
.
Sài Gòn / TPHCM lúc nào cũng thu hút đa số kiều hối. Theo
báo chí cho biết, trong số 16 tỉ USD năm 2024, thì Sài Gòn đã thu hút 9.6 tỉ
USD, tức 60% tổng số kiều hối quốc gia. Theo một quan chức, số kiều hối về
TPHCM năm 2023 gần gấp 3 lần vốn đầu tư nước ngoài!
https://tuoitre.vn/kieu-hoi-ve-tp-hcm-nam-2023-gan-gap-3...
TUOITRE.VN
Kiều
hối về TP.HCM năm 2023 gần gấp 3 lần vốn đầu tư nước ngoài
.
.
Có ý kiến cho rằng số kiều hối này chủ yếu là do "xuất
cảng lao động", chứ không phải từ những người Việt đi định cư ở nước ngoài
sau 1975. Nếu ý kiến này đúng thì số kiều hối từ Nhật Bản, Nam Hàn, và Đài Loan
(những nước mà Việt Nam xuất cảng nhiều lao động) phải cao hơn so với Mĩ, Úc,
Canada (ba nước có đông người tị nạn và di dân sau 1975). Vậy chúng ta thử xem
qua con số thực tế xem sao.
Theo một phân tích về nguồn gốc kiều hối, thì lượng kiều
hối từ Mĩ là cao nhứt, kế đến là Canada và Úc. Cụ thể như sau (con số của năm
2020 của Ngân Hàng Thế Giới):
· Kiều hối từ Mĩ: 11.36 tỉ USD
· Canada: 1.5 tỉ USD
· Úc: 1.2 tỉ USD
· Đức: 1 tỉ USD
· Pháp: 0.8 tỉ USD
· Nhật Bản: 0.6 tỉ USD
· Nam Hàn: 0.6 tỉ USD
· Đài Loan: 0.5 tỉ USD.
Như vậy, phần lớn kiều hối là do dân di cư và tị nạn gởi
về; con số từ xuất cảng lao động khiêm tốn hơn nhiều. Nhưng
sự thật này có thể hiểu được, vì người xuất cảng lao động đa số là nghèo, còn
người di dân / tị nạn sau vài chục năm ổn định cuộc sống họ có điều kiện để gởi
về Việt Nam.
Có một nguồn nữa: rửa tiền và tham nhũng, nhưng đây là số
tiền sau này (không phải trước kia), và cũng khó tính hết được.
Kiều bào đã góp một “ngọn núi tình cảm” cho quê hương,
nhưng đó là dòng tiền hữu hạn, sẽ tắt dần theo thế hệ. Nếu không cải cách thể
chế, không tôn trọng người dân trong nước, thì Việt Nam sẽ rơi vào thế “ăn hết
của quá khứ mà không dựng được tương lai.”
.
Đỗ
Hoàng Dũng Rồi cũng phôi pha thôi. Nhưng hai chục năm gần đây thì
số người Việt ra ngoài càng nhiều và tôi đoán họ vẫn còn 'sợi dây tình cảm' với
Việt Nam.
,
Nguyễn
Tuấn Thế hệ vượt biên 1975–1985 (tị nạn chính trị – kinh tế)
Đây là thế hệ gốc rễ của kiều hối: đi trong hoàn cảnh bi
đát, nên tình cảm với quê hương còn nặng.
Họ gửi về để cứu gia đình, lo thuốc men, học hành cho con
cháu ở quê.
Đa số nay đã già, sắp qua đi → nguồn kiều hối lớn dần suy giảm.
Thế hệ sau 1990s–2000s (du học, lao động xuất khẩu, kết
hôn, định cư)
Họ ra đi không trong bi kịch chiến tranh, mà vì kinh tế
và cơ hội cá nhân.
Họ vẫn gửi tiền về, nhưng mục tiêu khác: xây nhà, kinh
doanh, trả nợ gia đình.
Kiều hối của nhóm này sẽ duy trì nhưng không “bùng nổ”
như thế hệ tị nạn.
Khi gia đình ở quê ổn định hơn, nhu cầu gửi tiền cũng giảm.
Thế hệ F1, F2 sinh ra ở nước ngoài
Họ không còn gắn bó sâu với quê cha đất tổ, vì lớn lên
trong môi trường mới.
Nhiều người không nói tiếng Việt, không có ký ức nghèo
đói, nên không có “món nợ tình cảm” như cha mẹ.
Sẽ vẫn có nhóm nhỏ về đầu tư, thiện nguyện, nhưng mang
tính cá nhân, nghề nghiệp hơn là phong trào cộng đồng.
Xu thế chung trong 20–30 năm tới
Nguồn kiều hối chắc chắn giảm về cả quy mô lẫn tần suất.
Nó sẽ chuyển dịch từ “tình cảm gia đình” qua “đầu tư,
kinh doanh”.
Nếu Việt Nam minh bạch, thân thiện với kiều bào, vẫn có
thể hút vốn và tri thức.
Nếu còn tham nhũng, xin,cho, thì kiều bào trẻ sẽ chọn đầu
tư ở Mỹ, Úc, Canada… thay vì quay về.
Tóm lại theo tôi.
Thế hệ “ra đi vì chiến tranh” đã tạo nên đỉnh cao của kiều
hối.
Thế hệ “ra đi vì kinh tế, học hành” vẫn duy trì, nhưng thực
dụng hơn, ít tính tình cảm.
Thế hệ “sinh ra ở hải ngoại” sẽ không duy trì mạnh mẽ, họ
chỉ xem Việt Nam là “quê gốc” chứ không phải “quê nhà”.
.
Cảm ơn Gs Tuấn đã có số liệu và phân tích rất hay. Như vậy,
hiện nay mỗi năm có hơn 20 tỷ Usd được gởi về VN. Xem như đây là nguồn viện trợ
không hoàn lại cực kỳ lớn, góp phần vào tăng trưởng kinh tế VN.
.
Có thời, ở miệt quê tôi, khi thấy gia đình nào xây nhà mới,
dân trong làng thường nói đùa là 'nhà Việt kiều' (ý nói dân vượt biển). Có thời
con gái Việt lấy chồng Hàn, Đài, Trung Hoa, lại có thêm làn sóng nhà mới, mà
dân trong làng gọi vui là 'nhà của dâu Hàn/Đài/Trung'. Còn bây giờ, lại có một
làn sóng nhà mới, nhưng lần này là từ Bình Dương và Đồng Nai. Cứ như thế, làng
quê dần dần thay da đổi thịt, khang trang hơn và giàu có hơn.
Có ý kiến cho rằng đa số kiều hối là do tham nhũng, tuồn
tiền ra ngoài, rồi quay về đầu tư. Tôi nghĩ chắc chắn có, nhưng không biết chiếm
tỉ trọng bao nhiêu. Tuy nhiên, kiều bào đã gởi hàng tỉ USD mỗi năm về Việt Nam
ngay từ sau 1976 trong thời gian khó khăn, chứ không phải chỉ mới đây. Dĩ
nhiên, đó là chưa kể đến những chi tiêu mà kiều bào chi ở VN nhưng không bao giờ
đếm hết được. Mỗi người về VN không bao giờ chi ít hơn 2000 USD. Mỗi năm có chừng
700 ngàn - 1 triệu Việt kiều về thăm nhà, con số chi tiêu chắc phải hàng tỉ USD
/ năm. Do đó, nói do tham nhũng này nọ là một cách đánh giá thấp đóng góp của
những người tị nạn vậy.
.
Nguyễn
Tuấn Kiều hối thật là dòng máu nuôi gia đình, kinh tế.
Kiều hối giả dạng là nơi “tẩy rửa” tiền tham nhũng, khiến
xã hội không phân biệt được đâu là mồ hôi, đâu là tiền bẩn.
Nếu không kiểm soát minh bạch, thì vinh danh kiều hối có
nguy cơ vô tình che chắn cho rửa tiền.
No comments:
Post a Comment