Nhà ngoại giao
Thứ tư, 1/12/2021, 00:02 (GMT+7)
https://vnexpress.net/hai-nghin-cho-vuon-chuoi-4396738.html
Thấm thoắt đã 41 năm từ ngày đầu tôi đặt chân
tới đất nước này. Giờ đây, tôi không coi mình là người nước ngoài nữa, tôi luôn
thấy mình là người Việt.
Tôi đến Việt Nam vào tháng 10 năm 1980 trên
cương vị một du học sinh từ Palestine. Hiện tôi là Đại sứ đặc mệnh toàn quyền
nhà nước Palestine, đồng thời là Trưởng đoàn ngoại giao tại Việt Nam. Bốn đứa
con xinh đẹp của tôi mang trong mình một nửa dòng máu Việt từ người mẹ, điều
làm tôi càng gắn bó và yêu mến đất nước này.
Tôi thấy mình may mắn khi được tận mắt chứng
kiến sự thay đổi trong cả ba giai đoạn quan trọng của lịch sử Việt Nam hiện đại:
thời kỳ bao cấp, thời kỳ Đổi mới và giờ đây là hội nhập quốc tế.
Có được thành công ngày nay nhờ nhiều yếu tố,
một trong những nguyên nhân quan trọng là người Việt rất năng động, nhạy bén với
các cơ hội và rất linh hoạt trong việc xoay chuyển để phù hợp với từng tình huống.
Từ thời bao cấp, Việt Nam đã có những người
như ông Kim Ngọc, "cha đẻ" của khoán hộ, người sẵn sàng chấp nhận
"làm sai" chủ trương để làm được những việc có lợi cho dân và nước.
Tôi cũng đã có cơ hội trò chuyện với nhiều lãnh đạo và doanh nhân Việt Nam, những
người mạo hiểm "vượt rào" cơ chế để dẫn đường cho sự phát triển. Những
con người đáng quý ấy đã góp phần kiến tạo lịch sử đổi mới ở Việt Nam.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành quả rất đáng
khích lệ thì quá trình phát triển của Việt Nam cũng bộc lộ một số bất cập. Một
trong những "tệ nạn" đã được Đảng chỉ ra và coi là căn bệnh nhức nhối
nhiều năm là tình trạng quan liêu, đặc biệt là ở chính quyền cấp dưới. Đó có thể
là cách thực thi chính sách chống dịch rất cứng nhắc và
khác biệt giữa các địa phương, thậm chí không đúng tinh thần và chỉ đạo của
Chính phủ. Mấy hôm nay, tôi còn được chia sẻ câu chuyện những người dân ở xã
Tam Vinh, huyện Phú Ninh, Quảng Nam phải đi nhiều cây số và mất nhiều giờ để nhận
số tiền vài
nghìn đồng hỗ trợ thiệt hại do bão.
Tôi khá ám ảnh bởi câu chuyện của bà
Truyện, người phải đi hai cây số, chờ từ hai đến năm giờ chiều để nhận
2.000 đồng tiền hỗ trợ cho 10 mét vuông trồng chuối bị thiệt hại trong hai cơn
bão năm ngoái. Tôi có vài suy nghĩ của mình, với tư cách một người nước ngoài
nhưng đã coi Việt Nam như quê hương.
Tôi cho rằng về mặt thủ tục, chính quyền xã
Tam Vinh không sai khi gửi giấy mời người dân lên xã nhận hỗ trợ cho đủ số tiền
dù chỉ 2.000, 3.000 đồng. "Phải làm đúng quy định, tiền ít hay nhiều đều
phải hỗ trợ", như đại diện chính quyền xã nói. Trong một số trường hợp, sự
nghiêm túc thực thi chính sách vì quyền lợi của dân còn đáng ghi nhận, bởi như
chúng ta vẫn thấy, không ít trường hợp cán bộ cố tình làm
sai chính sách cho dân.
Sự sâu sát của cán bộ để khảo sát chính xác
thiệt hại của từng hộ, dù chỉ với vườn chuối 10 mét vuông là tốt. Song, cách
làm lại xa rời cuộc sống, thể hiện sự máy móc, hình thức trong thực thi chính
sách.
Điều trớ trêu ở đây là cái đúng về mặt quy
trình lại không đúng trên thực tế. Tôi cho rằng nếu cán bộ xã có tư duy linh hoạt
hơn, đặt mình vào vị trí người nhận thì hoàn toàn có thể mang số tiền nhỏ ấy tới
tận từng nhà để tỏ lòng trân trọng thay vì gửi giấy gọi từng người lên rồi để họ
ngồi chờ rất lâu để nhận một khoản tiền ít ỏi. Hoặc chính quyền xã có thể hỏi ý
kiến dân, rằng với số tiền ấy, họ có muốn nhận không hay vui lòng quyên góp để
làm một việc gì cho bà con trong xã, ví dụ tặng người già neo đơn, người có
hoàn cảnh khó khăn... Thậm chí, cán bộ xã có thể áp dụng một cơ chế khác, không
chỉ tính tới việc đền bù theo diện tích đất và số cây bị đổ mà kết hợp với số
nhân khẩu hay mức thu nhập của gia đình để đền bù hợp lý hơn, khiến những khoản
hỗ trợ trở nên có ích thực sự với người nhận.
Theo tôi, điều này xuất phát từ một thực tế nổi
cộm là chính quyền các cấp dưới hay sợ sai, lãnh đạo sợ "mất ghế" nên
không dám chủ động, linh hoạt trong chấp pháp. Ngay cả khi Trung ương đã giao
quyền thì địa phương vẫn không dám quyết định. Hay khi quy chế đã rõ ràng nhưng
các cơ quan, các cấp vẫn "đá bóng" trách nhiệm sang nhau. Khi sự việc
đền bù vườn chuối của bà Truyện được nhiều người biết đến, Bí thư huyện ủy Phú
Ninh đã yêu cầu kiểm điểm từ cấp xã đến huyện về việc chỉ 2.000 đồng mà phát giấy
mời dân đi nhận. Việc kiểm điểm trên bề nổi tôi e chưa giải quyết tận gốc vấn đề.
Thay vào đó, tỉnh và huyện tại sao không rà soát lại tính thực tiễn của các văn
bản họ đã ban hành và áp dụng.
Một vấn đề nữa là tại sao người dân bị thiệt hại
trong bão Linfa và Molave từ tháng 10/2020, tới nay hơn một năm mới được gọi đi
nhận hỗ trợ? Ý nghĩa của chính sách hỗ trợ của nhà nước là giúp dân những lúc
khó khăn nhất, tức là phải ngay khi bị thiệt hại. Bão đã đến và đi rất nhanh mà
quy trình của chính sách thì quá chậm.
Từ sự việc này, câu chuyện lớn hơn bộc lộ ra
là khi công chức sợ trách nhiệm thì sự sáng tạo không còn nữa. Không ai dám làm
gì hoặc làm tốt hơn, hợp lý hơn vì sợ sai chủ trương, sai chính sách. Sợ bị kiểm
điểm nên họ sẽ tìm cách an toàn hơn, cho dù cách thức như vậy không hiệu quả và
thậm chí là vô lý, phi thực tế.
Chính điều đó đã làm biến dạng chủ trương tốt
đẹp của Chính phủ là giúp đỡ người dân lúc khó khăn. Vì vậy, phải nói rằng, những
cán bộ ngại nghĩ, không dám làm, không coi lợi ích nhân dân là mục tiêu phải thực
hiện đã dẫn đến sự thờ ơ, vô cảm. Đây là vấn đề rất nguy hiểm bởi chính quyền địa
phương là nơi gần dân, sát dân nhất.
Cá nhân tôi cũng đã gặp không ít trường hợp
như vậy trong quá trình làm việc với nhiều cơ quan của Việt Nam. Tôi rút ra được
kinh nghiệm là phải trao đổi bằng văn bản cụ thể thay vì bằng lời nói, vì dường
như các công chức Việt Nam thích lấy văn bản làm cơ sở để đề xuất cho cấp cao
hơn. Họ ngại đưa ra những đề xuất sáng tạo, sợ bị lãnh đạo cấp trên "hiểu
lầm" là đang vượt quyền.
"Muốn tiến bộ thì phải bảo vệ người dám
nghĩ, dám làm", Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói và nhấn mạnh "phải
bảo vệ cán bộ dám đột phá vì lợi ích chung".
Dù ở quy trình nào, con người luôn là trung
tâm. Trong một hệ thống, không thiếu chuyện A làm thì sai nhưng B làm lại đúng.
Hệ thống nào, quy trình nào, dù ở đâu cũng máy móc và khô cứng. Nhưng con người
có tinh thần sáng tạo sẽ biết cách vượt qua sự cứng nhắc của hệ thống để làm việc.
Chúng ta cần nhiều hơn nữa những "Kim Ngọc",
những người sẵn sàng đánh đổi sự nghiệp cá nhân vì cái đúng, vì sự nghiệp chung
của đất nước.
Saadi Salama
No comments:
Post a Comment