Đợt
dịch COVID-19 thứ 4 thách thức năng lực chế độ và niềm tin của người dân
Bài
phân tích của TS. Phạm Quý Thọ
2021-08-02
Hình minh hoạ: Công
an đứng cạnh một chốt kiểm soát phòng dịch COVID-19 ở Hà Nội hôm
29/7/2021. AFP
Kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát từ đầu năm
2020 đến ngày 1/8/2021, Việt Nam đã ghi nhận hơn 150 nghìn ca nhiễm, hơn 38
nghìn người khỏi bệnh, gần 11 nghìn bệnh nhân đang điều trị và gần 1,5 nghìn ca
tử vong. Riêng Thành phố Hồ Chí Minh chiếm khoảng 62% tổng số ca nhiễm
COVID-19. Trong những ngày gần đây, số ca nhiễm và số tử vong tăng nhanh. Đợt dịch
thứ 4, gây ra tới 98% tổng số ca nhiễm và tử vong, được cho là “nguy hiểm nhất”
bắt đầu từ ngày 27/4/2021 đang diễn ra “rất phức tạp” khi xuất hiện biến thể
Delta có khả năng lây lan nhanh, ít triệu chứng để nhận biết, thời gian ủ bệnh
ngắn và dễ gây tử vong.
Ba đợt dịch trước dù kéo dài hơn một năm và kết
quả chống dịch COVID-19 được “ca ngợi”, nhưng đã không lường được sự thay đổi của
dịch với những tình huống phức tạp và kéo dài, bởi vậy đã không phản ánh đầy đủ
về năng lực của chính quyền và niềm tin từ người dân – yếu tố quyết định chiến
thắng đại dịch. Khái quát về các giải pháp chống dịch gồm: Kích hoạt “tình trạng
thời chiến”, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, ưu tiên sử dụng biện pháp
hành chính với “5 K” là biểu tượng, nhanh chóng huy động nhân lực và vật lực, đặc
biệt trong những lĩnh vực biệt lập và ngắn hạn.
Chiến dịch phản ánh lợi thế và sự quyết tâm của
chế độ đảng cộng sản toàn trị. Các văn bản pháp lý chống dịch được Chính phủ thực
thi gồm Chỉ thị 15 ban hành ngày 27/3/2020, Chỉ thị 16
(31/3/2020) và 19 (24/4/2020) theo các cấp độ nghiêm ngặt khác nhau. Chỉ
thị 16 ở mức cao nhất và nhấn mạnh cách tiếp cận về giãn cách xã hội, phong toả,
truy vết nghi lây nhiễm F0 để điều trị ở bệnh viện và tiếp xúc gần F1 để cách
ly tập trung trong các cơ sở được chuẩn bị trước. Sáu bài học kinh nghiệm trong
công tác phòng chống dịch được Bộ Y tế tổng kết ngày 16/4, trong đó chủ yếu là
các giải pháp thiên “hành chính” nêu trên, nhưng đã thiếu các kịch bản với quy
mô lớn và tính chất phức tạp hơn mang tính khả thi, ngoài ra chiến lược vắc-xin
đã bị coi nhẹ.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh – hiện là trung tâm
dịch của đợt 4, sự bùng phát lây lan dịch bệnh trong cộng đồng, số ca lây nhiễm
và tử vong tăng nhanh khiến cho phương châm “4 tại chỗ” (chỉ huy, lực lượng,
phương tiện, vật tư và hậu cần tại chỗ) chống dịch đã không thể đáp ứng trước
thực trạng “rất phức tạp”. Các cấp độ “thít chặt” tăng dần được áp dụng, từ Chỉ
thị 11 của Uỷ ban Nhân dân đến Chỉ thị 16 và mới đây là Chỉ thị
16+, nghĩa là kéo dài hơn và nghiêm ngặt hơn như kể từ cuối tháng 7/2021
người dân bị cấm đi lại từ 18h tối đến 6h được áp dụng cho toàn thành phố.
Ngoài ra, 18 tỉnh thành phố miền tây Nam Bộ đang áp dụng Chỉ thị 16, nhiều tỉnh
thành khác số ca lây nhiễm trong cộng đồng cũng đang có xu hướng tăng. Thủ đô
Hà Nội đã vừa áp dụng Chỉ thị 16….
Ông Thủ tướng Chính phủ đã nêu ra “những hạn
chế” về phòng chống dịch COVID-19 trong cuộc họp trực tuyến của Chính phủ với
21 tỉnh, thành tối ngày 23/7/2021. Tình hình “rất phức tạp” của đợt dịch này
đang thách thức năng lực của chế độ và niềm tin của người dân vào chế độ.
Vỉa hè ở TPHCM bị
chăng dây ngăn khi thành phố thực hiện lệnh phong toả và giới nghiêm hôm
26/7/2021. AP
Năng lực của chế độ không chỉ thể hiện qua quyền
lực được tập trung thế nào, mà còn là chính quyền trung ương và địa phương cần
có tầm nhìn chính sách, kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực thi và sự công bằng
để đưa ra những đánh giá tốt nhất hiện có. Ngoài ra, năng lực còn là nguồn lực
sẵn có để chống dịch – cái mà chúng ta đang thiếu để đáp ứng tình hình dịch bệnh
sẽ còn tiếp diễn căng thẳng.
Việc trao đặc quyền điều hành đã được trao cho
chính quyền một cách nhanh chóng để đối phó với tình trạng khẩn cấp về dịch bệnh
COVID-19 hiện nay. Đảng CS đã ban hành chỉ thị chủ trương chống dịch, Quốc hội
đã thông qua cơ chế đặc thù ngay tại Kỳ họp thứ nhất vừa qua, cho phép Chính phủ
áp dụng các biện pháp “chưa từng có trong luật” để chống dịch. Và Chính phủ đã
thành lập các tổ công tác đặc biệt của thủ tướng tại trung tâm dịch…. Nhưng việc
sử dụng hiệu quả quyền lực được trao còn phụ thuộc trước hết vào sự tin tưởng của
người dân.
Các chốt chặn có thể nhanh chóng được dựng lên
với nhiều lực lượng tham gia, nhưng nếu quyền lực rơi vào tay những kẻ lơ là với
công vụ hoặc có thói quen “độc đoán”, thì cách xử lý kiểu như “bánh mỳ không phải
là thực phẩm thiết yếu” hay hành vi thô bạo của chúng với người dân sẽ là cách
đánh mất niềm tin nhanh nhất.
VIDEO :
Phó Phường
nói "bánh mì không phải là thực phẩm", xong thu xe và giấy tờ của
dân #shorts
https://www.youtube.com/watch?v=cDYGrjJ9wCw
Việc quan tâm đến người dân, người lao động
nghèo trong vùng phong toả cần đặt lên hàng đầu trong chống dịch. Đứt gãy nguồn
cung ứng hàng hoá thiết yếu đã ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của họ. Thiếu
cơ chế bình đẳng, chủ động trong cứu trợ dẫn đến sự phân biệt đối xử giữa cư
dân trong và ngoài tỉnh cũng gây ra “nghẽn cục bộ” và những phiền phức, vất vả
cho hàng đoàn người “chạy dịch về quê”.
Việc hỗ trợ trực tiếp cho người dân, lao động
nghèo và doanh nghiệp bộc lộ sự thiếu cơ chế tiếp cận minh bạch. Sự “thất bại
chính sách” từ gói hỗ trợ 62 nghìn tỷ đồng, được Thủ tướng CP ký từ tháng
4/2020, chứng tỏ “sự lúng túng” trong thực thi và bị níu kéo bởi tâm lý “có thể
bị đối tượng lợi dụng” hoặc “sợ trách nhiệm”. Gói hỗ trợ mới 26 nghìn tỷ đồng từ
7/2021 là chưa đủ với quy mô dịch bệnh và tầm nhìn về hiệu quả dài hạn.
Linh hoạt thực hiện mục tiêu kép có thể là cần
thiết đối với từng địa bàn tuỳ thuộc vào đặc thù, chẳng hạn thích hợp với các khu
công nghiệp ở Bắc Giang, nhưng không với Bình Dương. Tuy nhiên, trong mọi tình
huống, sự an toàn trước dịch bệnh và sự tự nguyện của người lao động cần được đặt
lên hàng đầu….
Chiến lược vắc-xin đã thay đổi quan niệm các
biện pháp hành chính “tốn kém” mà không quyết định thắng dịch. Cơ chế mua,
thành lập Quỹ Vắc-xin với sự huy động từ cộng đồng doanh nghiệp và người dân, sản
xuất vắc-xin trong nước và ngoại giao vắc-xin được thúc đẩy mạnh. Tuy nhiên, cần
có cơ chế nghiêm ngặt phòng ngừa và kiểm soát trục lợi và công khai, minh bạch
cách tiếp cận như xét nghiệm, tiêm phòng vắc-xin. Việc triển khai tiêm còn chậm
dù đã có vắc-xin, ngoài ra, sự ưu ái cho cháu của “ông ngoại” luôn là hình ảnh
phản cảm, gây bức xúc dư luận.
Cuộc chiến phòng chống dịch được xác định còn
phức tạp và kéo dài nếu chưa tiêm vắc-xin đủ cho ít nhất 70% số dân. Hệ thống y
tế tại Thành phố Hồ Chí Minh và 18 tỉnh miền Nam đang quá tải, thiếu trang thiết
bị, nhân lực y tế… đang diễn ra và tình huống cách ly tại nhà có điều kiện đối
với các ca F0 và F1 đang được triển khai….
Tóm lại, điều chủ yếu không phải chế độ có quyền
lực chuyên chế đến đâu, mà mọi nỗ lực phòng chống dịch phải hướng tới người
dân, không phân biệt địa vị xã hội, giàu nghèo, trong hay ngoài tỉnh..., tất cả
phải bình đẳng, công khai tiếp cận về lương thực phẩm, gói cứu trợ, trợ giúp y
tế và tiêm vắc-xin. Vắc-xin quyết định thắng đại dịch COVID-19, và niềm tin là
điều quan trọng nhất quyết định số phận của chế độ xã hội.
-----------------------------------------------------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
No comments:
Post a Comment