Gideon
Rachman - Financial
Times
Biên dịch: Phan
Nguyên
08/07/2020
Vài năm trước, tôi có nói
chuyện với một bộ trưởng trong chính phủ Singapore. Trong một khoảnh khắc thẳng
thắn, ông thừa nhận rằng chính phủ của ông đã cố tình gây khó khăn cho các đối
thủ chính trị – và sau đó cười khẽ: “Nhưng ở Singapore, chúng tôi sử dụng dụng
cụ nha khoa. Ở Trung Quốc, họ dùng búa tạ”.
Tôi nhớ về cuộc trò chuyện
đó khi Bắc Kinh tuần trước áp đặt luật an ninh quốc gia mới lên Hồng Kông.
Trong giới tinh hoa của lãnh thổ này có nhiều người hy vọng rằng – một khi mọi
người đã quen với đạo luật mới – Hồng Kông có thể trở lại vị thế là một trong
những thành phố kinh doanh hàng đầu thế giới. Họ cho rằng một năm bất ổn và biểu
tình đã khiến Hồng Kông tan nát trên bờ vực vô chính phủ. Lập luận ấy cho rằng
bây giờ Bắc Kinh đã hành động để khôi phục trật tự và Hồng Kông có thể quay trở
lại làm ăn.
Mô hình đôi khi được lấy
làm ví dụ bởi phe thân Bắc Kinh là Singapore. Ít người sẽ cho rằng Singapore là
một nền dân chủ tự do kiểu phương Tây. Nhưng quốc gia-thành phố này là một môi
trường rất thành công và thu hút đối với các doanh nghiệp từ khắp nơi trên thế
giới.
Tôi đã nhận thấy sự ám chỉ
mô hình Singapore trong các bình luận được đưa ra vào tuần trước bởi Michael
Tien, một nhà lập pháp thân Bắc Kinh ở Hồng Kông. Ông nói với kênh Bloomberg rằng
các doanh nhân quốc tế sẽ phải tránh xa bốn lĩnh vực cấm kỵ được quy định trong
luật an ninh quốc gia: ly
khai; lật đổ; khủng bố; và thông đồng với các thế lực nước ngoài. Miễn
là họ làm điều đó, mọi thứ sẽ ổn. Ông nói: “Bạn vẫn có thể đi nhảy đầm. . . đua
ngựa, bạn có thể sáng tạo, bạn có thể giao dịch mua bán. . . Chỉ cần tránh xa bốn
lĩnh vực đó”.
Ở Singapore, các giám đốc
điều hành nước ngoài thường vui vẻ tuân thủ các lằn ranh chính trị do chính phủ
thiết lập. Freedom House, một tổ chức có trụ sở tại Hoa Kỳ giám sát tự do chính
trị trên toàn thế giới, xếp loại Singapore chỉ “tự do một phần”. Trong báo cáo
mới nhất của mình, tổ chức này lưu ý rằng hệ thống chính trị Singapore “hạn chế
sự phát triển của các đảng đối lập khả tín và hạn chế quyền tự do ngôn luận”. Tổ
chức giám sát dân chủ này đánh giá Singapore ít tự do hơn nước láng giềng
Indonesia – một quốc gia nghèo hơn nhiều. Tuy nhiên, những người bên ngoài tin
tưởng hệ thống tòa án Singapore là sẽ hành động một cách công bằng và hiệu quả
đối với các vấn đề kinh doanh. Trên thực tế, dịch vụ pháp lý là một mặt hàng xuất
khẩu quan trọng của Singapore, nơi đã thành lập trung tâm trọng tài quốc tế lớn
thứ ba trên thế giới.
Tuy nhiên, đáng buồn là
mô hình Singapore sẽ khó hoạt động ở Hồng Kông. Là một quốc gia-thành phố nhỏ,
độc lập, Singapore nhận thức rõ rằng sự sinh tồn của họ rốt cuộc phụ thuộc vào
những đánh giá tốt và thiện chí của thế giới bên ngoài. Họ
không có vùng nội địa rộng lớn để dựa vào, nhưng Hồng Kông là một lãnh thổ và
là một phần của Trung Quốc, một đất nước rộng lớn cảm thấy mình không phải quy
luỵ ai. Nếu Hồng Kông phải hy sinh vì lợi ích lớn hơn của đại lục, theo những
gì được xác định bởi Đảng Cộng sảnTrung Quốc, thì chính phủ Tập Cận Bình sẽ đưa
ra quyết định đó một cách không hề đắn đo.
Người Singapore thường
xuyên đánh giá, so sánh bản thân mình với các thực tiễn tốt nhất toàn cầu.
Hệ thống của họ có một số tính chất độc đoán, nhưng có thể dự đoán được và có sự
kiềm chế. Ngược lại, hệ thống của Trung Quốc là không thể đoán trước được và dựa
trên sức mạnh và quyền lực không bị giới hạn của Đảng Cộng sản.
Người cha lập quốc của
Singapore là Lý Quang Diệu, một luật sư nổi tiếng được đào tạo tại Cambridge và
thấm nhuần truyền thống phương Tây. Nhưng Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc
bác bỏ một cách thẳng thừng các quan niệm của phương Tây về nhà nước pháp quyền,
và ủng hộ sự cai trị của Đảng Cộng sản. Trong một bài viết xuất bản năm ngoái, chính ông Tập đã
viết: “Trung Quốc không bao giờ được phép đi theo con đường chủ nghĩa lập
hiến phương Tây, tam quyền phân lập hay độc lập tư pháp”.
Thật không may, sự thịnh
vượng của Hồng Kông đã được xây dựng dựa trên tinh thần pháp lý và sự độc lập
tư pháp của phương Tây, điều mà vị chủ tịch Trung Quốc coi là có hại. Chính
nguyên tắc về thẩm quyền tuyệt đối của Đảng Cộng sản bây giờ sẽ được mở rộng
sang Hồng Kông như một phần của luật an ninh quốc gia mới.
Trong một hệ thống mà Đảng
Cộng sản quyết định mọi thứ, không ai ở Hồng Kông có thể biết được các giới hạn
sẽ được vẽ ra ở đâu. Điều đó sẽ tùy thuộc vào các quan chức an ninh quốc gia được
phái đến Hồng Kông từ Bắc Kinh. Họ đến từ một nền văn hóa trong đó những lời
khen ngợi có cánh dành cho ông Tập đã thành tiêu chuẩn. Liệu họ sẽ sẵn sàng chấp
nhận bất cứ điều gì khác ít hơn thế ở Hồng Kông?
Các cuộc trò chuyện lâu
nay thường diễn ra một cách tự do trong các văn phòng và quán bar ở Hồng Kông,
nơi bạn có thể suy đoán bao nhiêu tùy thích về sức khỏe, tài sản và cả tình trạng
tâm thần của ông Tập. Những cuộc trò chuyện như vậy hiện đã ít tự do hơn khi mọi
người bắt đầu cẩn thận với những gì họ viết trong email hoặc những trao đổi thậm
chí riêng tư.
Đối với các doanh nghiệp
đặt trụ sở tại Hồng Kông, một câu hỏi quan trọng là liệu họ có thể mong đợi một
sự đối xử công bằng nếu họ có tranh chấp pháp lý với một doanh nghiệp đại lục
có quan hệ tốt hoặc một doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc hay không. Ngay cả những
doanh nhân vốn tự hào có các mối quan hệ tuyệt vời ở Bắc Kinh cũng có thể gặp
những bất ngờ khó chịu. Không phải là chuyện hiếm khi các ông chủ doanh nghiệp
lớn của Trung Quốc đột ngột bị hạ bệ trong một cuộc điều tra mờ ám về các cáo
buộc tham nhũng.
Trung Quốc chắc chắn sẽ
muốn Hồng Kông vẫn là một thành phố thịnh vượng và năng động. Sau một năm biểu
tình và bất ổn, Bắc Kinh thậm chí có thể thực sự tin rằng họ đang cứu Hồng Kông
thoát khỏi tình trạng hỗn loạn. Nhưng hành động của họ thật không may lại làm gợi
nhớ đến một câu nói thường được cho làcủa một sĩ quan Mỹ tại Việt Nam trước
kia: “Chúng tôi buộc phải phá hủy cả ngôi làng để cứu nó”.
--------------------
Gideon Rachman là cây bút bình luận chính về các vấn
đề quốc tế của tờ Financial Times.
Nguồn:
Gideon Rachman, “Why Hong
Kong cannot be another Singapore”, Financial Times, 06/07/2020.
No comments:
Post a Comment