Mark
Piesing
BBC Future
12/07/2020
Vào ngày 4/10/1957, 14.000 người tới nhà chứa máy
bay lớn ở ngoại ô Toronto để chiêm ngưỡng cảnh chiếc máy bay to đẹp, cánh rộng,
màu trắng trình làng.
Chiến đấu cơ Arrow
tân tiến ngang cơ với bất kỳ máy bay đánh chặn nào được chế tạo bởi quốc gia
khác vào thời điểm đó. AVRO CANADA / BẢO
TÀNG HÀNG KHÔNG VŨ TRỤ CANADA
Đó là chiếc máy bay đánh
chặn Avro Arrow. Dài rộng hơn một phần ba so với chiếc Eurofighter Typhoon ngày
nay, Arrow có thể bay với vận tốc gần bằng tốc độ Mach 2.0 (1.500 dặm/giờ, tức
là bằng vận tốc tối đa của phi cơ siêu thanh Concorde), và có khả năng còn bay
nhanh hơn nữa.
Nó trị giá tới 250 triệu
đô la Canada (tương đương 1,58 tỷ đô la Mỹ vào thời điểm hiện tại), đưa quốc
gia này trở thành một siêu cường về không quân.
Dự án thực sự mang tính đột
phá. Các kỹ sư của Avro Aircraft đã được trao quyền tạo ra một phi cơ siêu đẳng
kỷ lục mà không phải bận tâm về chuyện tiết kiệm chi phí.
Nhưng người Canada đã sớm
nhận ra rằng kỷ nguyên siêu thanh đã khiến các dự án hàng không trở nên đắt đỏ
đến nỗi số các nước có thể thực hiện chúng chỉ đếm được trên đầu ngón tay - và
thật không may, Canada không phải là một trong số các nước đó.
Vào "Thứ Sáu Đen tối",
20/2/1959, loa phóng thanh của nhà máy Avro Aircraft tại ngoại ô Toronto vang
lên hết công suất.
Hàng ngàn nhân viên Avro
đã nghe Chủ tịch Công ty thông báo rằng "gã khốn ở Ottawa" (vị tân thủ
tướng vừa được bầu của Canada, John Diefenbaker) đã hủy bỏ toàn bộ chương trình
Arrow.
Sau đó, ngay trong ngày,
14.500 nhân viên nam nữ có tay nghề bị sa thải. Ba năm sau, công ty Avro
Aircraft đóng cửa, với tổng cộng khoảng 50.000 người mất việc.
Nhiều người trong số họ
sau đó đã tham gia chương trình thu hút chất xám của Hoa Kỳ.
Chính "nhóm
Avro" gồm 32 kỹ sư đã đóng vai trò tối quan trọng trong chương trình
Apollo của Nasa, mà - trớ trêu thay - đã đánh bại Liên Xô trong cuộc đua người
đầu tiên đặt chân lên Mặt Trăng.
Vào thời điểm thông báo
tin xấu ngày "Thứ Sáu Đen tối" 20/2/1959, lúc quyết định huỷ bỏ dự án
Arrow được loan báo, có năm nguyên mẫu máy bay đã hoàn thành. Còn một chiếc nữa
đã được gắn động cơ Iroquois đã gần xong để sẵn sàng cất cánh, và bốn chiếc
khác đang trong các công đoạn lắp ráp khác nhau.
Chiến đấu cơ Arrow tân tiến
đến mức Canada không có đủ phương tiện để thử nghiệm. Thay vào đó, các kỹ sư đã
phải sử dụng các cơ sở tại Hoa Kỳ như Uỷ ban Tư vấn Quốc gia về Siêu thanh
(NACA) tại Langley Park, Virginia.
Người Canada và máy bay của
họ đã gây ấn tượng với các đồng nghiệp Mỹ - một bước tiến vượt bậc, ảnh hưởng
nhiều đến tương lai của nhân loại. Năm 1958, NACA trở thành NASA.
Chiếc CF-100 đã
mang đến cho kỹ sư thiết kế của Avro kinh nghiệm quý báu trong việc chế tạo máy
bay phản lực siêu việt. AVRO CANADA/CANADA AVIATION AND SPACE MUSEUM
Với Jetliner, mẫu phi cơ
dân dụng của dự án Arrow, chính phủ ông Diefenbaker đã ra lệnh phá bỏ tất cả
các máy bay nguyên mẫu, bất chấp lời đề nghị từ Hoa Kỳ theo đó mua lại toàn bộ
các máy bay đã hoàn thành, cũng như yêu cầu từ Anh, muốn sử dụng một số chiếc để
nghiên cứu chế tạo phi cơ siêu thanh.
Phần còn lại của dự án
Arrow cũng không may mắn gì hơn. Chính phủ khi đó đã hủy bỏ hệ thống Astra. Một
động cơ Iroquois đã được trao cho Anh để giúp dự án máy bay siêu thanh, nhưng
chính phủ Ottawa không tiếp tục theo đuổi dự án, bất chấp những lợi ích thương
mại.
Chất xám Canada
trong các dự án chinh phục không gian của Mỹ
Tuy nhiên, NASA đã không
bỏ phí thời gian. Họ ngay lập tức tiếp cận các kỹ sư của Avro, chỉ trong vòng
vài giờ sau khi dự án bị hủy.
Có 32 người được chọn đã
làm việc cho các dự án của Hoa Kỳ như Mercury, Gemini và Apollo.
Jim Chamberlain, cựu giám đốc thiết kế kỹ thuật, đã lãnh đạo dự án Gemini và là một
trong những người nhiệt thành ủng hộ cho dự án Lunar Orbit Rendezvous (LOR).
Owen Maynard, cựu kỹ sư kết
cấu cao cấp, là người chịu trách nhiệm cao nhất cho việc thiết kế Lunar Module.
Ken Barnes, kỹ sư thiết kế dày dặn kinh nghiệm trong dự án chế tạo chiếc máy bay
đột phá Arrow, đã tham gia với nhóm Canada thiết kế cánh tay robot cho Tàu Con
thoi.
Vào thời điểm dự án
bị hủy bỏ, năm máy bay nguyên mẫu có thể bay được đã chế tạo xong. AVRO
CANADA/BẢO TÀNG HÀNG KHÔNG VŨ TRỤ CANAD
Một đội ngũ lớn bao gồm
các kỹ sư tinh nhuệ tạo nên Nhóm Đặc nhiệm Không gian của NASA là đến từ Avro,
và chính họ đã đặt nền móng cho Trung tâm Hàng không Không gian của NASA, Amy
Shira Teitel, sử gia người Canada chuyên về phi thuyền không gian, nói.
"Người Canada quá khiêm tốn, chả mấy khi họ nói
tôi đã làm điều này điều nọ, song rất nhiều người đưa ra các quyết định quan trọng
trong Dự án Phi thuyền Apollo là các kỹ sư Canada."
"Tôi nghĩ rằng việc đưa người lên Mặt Trăng mà
thiếu những bộ não đó thì kết quả sẽ không được như vậy."
Dự án Apollo cũng không
phải là điểm kết thúc nhiệm vụ của họ. Nhóm Avro đã gây ảnh hưởng đến cả chương
trình Tàu Con thoi và Trạm Không gian Quốc tế.
Có một câu nói đùa của
người Canada rằng việc hủy bỏ chiến đấu cơ Arrow chính là điều tuyệt diệu nhất
cho nước Mỹ.
--------------
Đọc
thêm:
Bài
tiếng Anh đã đăng trên BBC
Future.
No comments:
Post a Comment