Ann Kirschner - Newsweek
T.Vấn dịch
22/06/2020
Lời
dịch giả: Trong lịch sử chưa tới 300 năm
lập quốc của mình, nước Mỹ đã nổi bật lên trong bối cảnh chính trị thế giới với
tư cách là một quốc gia dân chủ, tự do số một toàn cầu. Sự tồn tại đáng ngưỡng
mộ của một hình thức lưỡng đảng, một đảng cầm quyền và một đảng đối lập, bất kể
phe Dân Chủ hay Cộng Hòa nắm quyền, họ chỉ có một mục đích là cùng nhau đưa nước
Mỹ đến vị trí cường quốc khiến cả thế giới kiêng nể, cảm phục.
Gần 300 năm nay, với sự thành công của nước Mỹ, hai
đảng (thay phiên nhau) cầm quyền và đối lập chứng minh rằng, một trong những ưu
điểm của nền dân chủ Mỹ là sự tồn tại song song những khác biệt về chính trị xã
hội và về nhiều vấn đề gai góc khác. Những khác biệt về chính kiến trong
xã hội Mỹ trước đây vốn là chuyện bình thường, luôn giữ vai trò tích cực trong
công cuộc xây dựng đất nước, nhưng trong thời đại của Donald Trump chúng đã trở
nên gay gắt, khốc liệt đến độ không còn sự tương nhượng như truyền thống dân chủ
tốt đẹp của một đất nước từng là mơ ước của nhiều dân tộc khác trên thế giới.
Những khác biệt ấy không ngừng lại ở các buổi mạn
đàm chính trị trên truyền thanh truyền hình, các talk show, các phương tiện
truyền thông đại chúng, các mạng giao lưu xã hội; chúng còn len lỏi vào tận bàn
ăn mỗi gia đình, mỗi buổi tụ họp thân hữu vốn trước đây không bao giờ nói đến
chính trị; nếu có, cũng chỉ thoáng qua. Và kết quả sau những va chạm “chính kiến”
ấy là bạn bè trở thành kẻ thù, vợ chồng đưa nhau ra tòa ly dị, anh chị em thẳng
tiếng từ nhau, cha con nhiều khi cáu kỉnh xung đột lẫn nhau.
Câu chuyện có thật dưới đây được nhà văn Ann
Kirschner kể lại về những xung khắc giữa bà với người cha (nay đã quá cố) mà
nguyên nhân chính là sự xuất hiện của Donald Trump trong đời sống chính trị nước
Mỹ. Câu chuyện có thể là một điển hình cho những xung đột gia đình trong thời đại
Donald Trump. Và tôi tin rằng chúng không chỉ xảy ra trong những gia đình người
Mỹ lâu đời, những gia đình di dân cũ (như gia đình nhà văn Kirschner), mà còn ở
những gia đình di dân mới chỉ vài thế hệ, trong đó không thể loại trừ những gia
đình di dân gốc Việt. Thật chẳng may chúng ta đang phải sống trong một thời đoạn
nhiễu nhương cùng tột.
***
Tác giả, nhà văn
Ann Kirschner. Nguồn: Kirschner.org
Bố thương yêu,
Con nhớ hôm đó là ngày lễ
Từ Phụ. Chỉ còn hơn 100 ngày sau đó là tới kỳ bầu cử tổng thống [năm 2016]. Đêm
bầu cử, con và bố cùng ở trong một căn nhà, cùng theo dõi tin tức về bầu cử,
nhưng khác phòng, khác kênh truyền hình. Bố reo mừng, còn con thì rấm rứt khóc.
Bây giờ đây, chỉ vài năm
sau thôi, chúng ta bị bó rọ trong nhà giữa trận đại dịch chết người và cơn suy
thoái kinh tế trầm trọng. Đường phố khắp nơi trên nước Mỹ tràn ngập những cuộc
biểu tình chống kỳ thị chủng tộc và sự tàn bạo của cảnh sát. Những ngày tháng
đen tối như thế này thật sự rất cần đến một người lãnh đạo tài giỏi. Con không
biết, liệu rồi bố sẽ bỏ phiếu bầu Trump một lần nữa hay không?
Buồn thay, con chỉ có thể
tưởng tượng ra câu trả lời của bố mà thôi.
Trong tang lễ của bố có sự
hiện diện của một toán quân nhân danh dự. Vốn hãnh diện là một cựu chiến binh từ
thời đệ nhị thế chiến, hẳn bố cảm thấy rất hài lòng khi chứng kiến một viên sĩ
quan trẻ trung, mặt mũi sáng sủa bước đến trước mặt con, giơ tay trang trọng
chào rồi trao cho con lá cờ dùng phủ quan tài bố được gấp lại đúng khuôn phép
– nhân danh tổng thống Hoa Kỳ Donald J. Trump. Con muốn giữ vẻ mặt thản
nhiên lạnh lùng khi đưa tay nhận lá cờ, nhưng đứa con gái của con – người lo lắng
thu xếp mọi việc cho tang lễ – đã thúc tay vào mạng sườn con nhắc nhở.
Thật ra, trường hợp Trump
chỉ là một cuộc đối đầu cuối cùng trong cuộc chiến tranh lạnh giữa bố và con,
nó có gốc rễ từ những gì xảy ra hồi thập niên 1960s khi chúng ta bị đẩy về hai
đối cực một cục diện chính trị. Dưới mắt bố, con là một cô bé đầu óc ngớ ngẩn,
một tín đồ xã hội chủ nghĩa ngây thơ đến tội nghiệp, một nhà hoạt động nữ quyền
hùng hổ và là một loại người không tin có thượng đế. Còn với con, bố là hình ảnh
của một chiến binh già nua hay quạu cọ mà cái nhìn về thế giới bên ngoài đã bị
khắc khổ hóa bởi những khó khăn trong đời sống, bởi cảnh tàn sát người Do Thái
của Đức quốc xã trong những năm chiến tranh.
Khi bố không còn có thể
chăm sóc cho mẹ được nữa, con và chồng con quyết định đưa bố mẹ về ở chung
trong căn hộ rộng lớn mua từ hồi mà cả hai vợ chồng con đi làm đủ để cho phép
mua được một căn nhà nhiều phòng trong khu đất phía Tây thành phố Manhattan. Những
căn phòng dành cho 3 đứa con của chúng con nay không còn đứa nào ở. Lúc ấy, bố
92 tuổi, còn mẹ đã 90.
Khó mà bảo rằng nhà mình
là một điển hình của nhiều thế hệ sống chung dưới một mái nhà. Bố nói với khách
đến thăm rằng, con đã bắt cóc bố từ một khu nhà ngoại ô đầy ắp chim chóc hoa cỏ
cây cành và những người láng giềng mộ đạo đem về “trồng lại” trên những đường
phố hỗn loạn, ồn ào, hôi hám của thành phố New York. Khi tự đảm nhận công việc
chăm sóc bố mẹ, con cũng biết rằng mình đã mở của rước vào nhà những “ism” (chủ
thuyết): Kỳ thị chủng tộc, phân biệt nam nữ, thành kiến với người đồng tính,
tính bài ngoại, lý thuyết sáng tạo linh hồn.
Dù vậy, khi đặt mọi sự việc
chung với nhau, chúng ta đã sống với nhau thật tốt đẹp, vì con và bố cùng có
chung một tình yêu bao la dành cho mẹ.
Trong suốt khoảng thời
gian gần 4 năm bố con mình sống chung, hầu như ngày nào bố cũng đến Central
Park (Công viên Trung tâm). Những khách bộ hành dắt chó đi dạo đều dừng lại đưa
tay chào bố khi họ nhìn thấy chiếc mũ có phù hiệu cựu binh thế chiến thứ 2 bố đội
trên đầu. Có hôm con vừa ra khỏi xe điện ngầm (subway) thì gặp bố chống gậy đi
tới. Lúc nào bố cũng có cùng một câu chào hỏi: “Con gái yêu! Hôm nay làm việc
thế nào?”.
Cũng có khi con thật là bất
hiếu. Bố đã phải kiên nhẫn ngồi tại bàn ăn sáng chờ cho đến khi máy tự động thu
xong chương trình Morning Joe (1) mỗi buổi sáng trước khi bố có thể chuyển qua
kênh của Fox. Lẽ ra con có thể làm khác để bố không phải ngồi chờ.
Cũng có khi bố thật ương
ngạnh. Con đi công tác xa trở về nhà thấy mấy bức tranh treo trên lối đi giữa
các phòng bị thay đổi lung tung. Lẽ ra bố có thể hỏi con chứ.
Cũng có khi bố con mình
đã không ngăn được sự việc vượt quá giới hạn. Năm 2017 bắt đầu với buổi lễ nhậm
chức Tổng thống của Trump và cuộc tuần hành biểu dương của phụ nữ rồi kết thúc
với những lời buộc tội hùng hồn chắc nịch về những hành vi xâm phạm tính dục, sờ
mó, rình rập, xúc phạm của gã đàn ông háo sắc đối với phụ nữ. Khi những lời tố
cáo ngày càng được nhiều phụ nữ trưng ra, bố bảo: “Nó có bằng lòng thì
người ta mới dám chứ!” (It takes two to tango).
Cái cách lý giải sự việc
như của bố đã khiến con như bước vào một thế giới khác đầy sự đau đớn. Với vấn
đề như sách nhiễu tình dục, sự giận dữ của con có thể đi từ zero cho đến tốc độ
100 dặm một giờ trong tích tắc. Như nhiều phụ nữ khác, con cũng có câu chuyện bị
sách nhiễu riêng của mình và con cũng đã từng kể lại cho bố nghe về chúng.
Bố thôi không nói về chuyện
ấy nữa. Lần đầu tiên con thấy bố băn khoăn mất tự tin như chiếc bóng đèn khi
sáng khi chớp. Phản xạ bực tức của bố đối với những kẻ buộc tội [tổng thống D.
Trump] đã bị cảm thức một người cha, một người ông, một ông cố kềm giữ.
Rồi kế đến là vụ
Charlottesville (2). Nhiều năm trước, tại buổi lễ tốt nghiệp đại học của đứa
con gái của con, cả gia đình mình cùng đi thăm khu vực trường đại học Virginia,
và con nhớ đến mẹ, một người sống sót sau cuộc thảm sát Holocaust, đã xúc động
đến chảy nước mắt khi chứng kiến mối dây quan hệ của gia đình mình với trường đại
học Mỹ tiêu biểu này. Sau biến cố Charlottesville, một lần nữa con nhận thấy bố
ra chiều băn khoăn. Không thể nào lầm lẫn những âm thanh chói chang phát ra từ
những khẩu hiệu Đức Quốc xã nhức mắt, và cũng không thể nào không chú ý đến sự
kết án yếu ớt đến từ tòa Bạch Ốc.
Bố thấy đấy, không phải
chính trị, thậm chí cũng không phải chính bản thân Trump đã khiến con trở nên
điên khùng như vậy, mà là bởi vì cái cách ông ta ngồi xổm lên mọi giá trị mà
con hằng trân trọng. Đôi khi, không hề có cái gọi là hai bên. Con cố gắng giữ
cho mình thật bình tĩnh, miệng lẩm nhẩm shalom bayit, một câu
Hebrew (tiếng Do Thái cổ) có nghĩa là “bình an trong căn nhà”, như một
câu thần chú nhằm trấn an thần kinh của mình trong khi bố tìm cách gạt qua một
bên mọi cuộc tấn công phát xuất từ D.C.
Những cuộc biểu tình phản
kháng của người da đen có thể dẫn đưa chúng ta đến mấp mé một trận chiến khốc
liệt cuối cùng (Armageddon). Cái người đã từng cật vấn con về nỗi đau buồn của
con trước cái chết vì bị ám sát của mục sư Martin Luther King (Người dịch: Lãnh
tụ phong trào bất bạo động đòi quyền bình đẳng chủng tộc bị ám sát chết ngày
4-4-1968) đã không hề biết đau buồn trước cái chết của George Floyd (Người dịch:
George Floyd là người bị cảnh sát đè cổ đến chết vì ngạt thở ngày 25-5-2020),
trái lại, còn chế giễu những hỗn loạn gây chấn động mang tầm cỡ quốc gia vì sự
bất bình đẳng chủng tộc. Cảnh cướp bóc xảy ra trong các cửa hàng buôn bán ở
thành phố New York hẳn sẽ gợi lại những hồi ức buồn thảm của cuộc nổi dậy ở
Harlem năm 1968 (3). Năm đó, từ cửa sổ lầu 3 của tòa nhà, bà nội con chứng kiến,
cửa tiệm bán quần áo đàn ông của ông nội bị cướp phá và đốt cháy rụi.
Nhưng bố ơi, bố hỡi, ngày
nay mọi việc đã khác rồi. Tiếng kêu phản kháng ngày càng trở nên thôi thúc hơn.
Con tưởng tượng bố đang co mình lại trước dàn đồng ca của những tên tuổi đáng
kính trọng trong hàng ngũ các quân nhân Hoa Kỳ (4). Không một người có thực tài
nào có thể làm việc cho Trump, có nghĩa là họ không thể làm việc cho chúng ta,
nhân dân Hoa Kỳ. Bố ngưỡng mộ ông ta vì theo bố, ông ta là một người hùng
(strong man), không phải loại vớ vẩn, loại tối ngày khư khư “đúng chính sách”
(political correctness).
Giờ này đây, bố hãy nhìn
lại ông ta và xác nhận xem liệu ông ta có phải là một người lãnh đạo mà chúng
ta cần đến vào thời điểm của những hỗn loạn trong nước và sự phức tạp toàn cầu
đã đến mức không thể chịu đựng thêm được nữa – vì chính ông ta đã công nhận
Jerusalem là thủ đô của Do Thái?
Trong thành phố của con,
bố đã được nhiều người biết tới và hâm mộ. Hôm nào bố phải ở trong nhà vì đau
nhức mình mẩy, những người hàng xóm sẽ thắc mắc bố đâu rồi, đã lâu tôi không gặp
cụ? Bố là thành viên cao tuổi nhất của họ đạo Do Thái Chính thống và được mọi
người yêu mến, kính trọng. Bố có nhớ anh chàng say rượu đã mang cho bố quà nhân
ngày lễ chiến thắng Purim (5) không? Anh ta nhìn quanh khắp lượt khu nhà mình ở
với vẻ ngưỡng mộ rồi hỏi con: “Chị sống với bố mẹ chị ở đây bao lâu rồi?”.
Nhiều người đã đến gặp bố để xin bố chúc phúc cho họ. Bố rất thích thú với điều
đó và trấn an con rằng, lời cầu nguyện đã có kết quả: Chúa đã lắng nghe lời
chúc phúc cho Donald Trump.
Con tin rằng lần bầu cử
này bố đã đứng bên ngoài, không thể bầu cho Biden, cũng không thể xác tín 4 năm
nữa cho Trump. Liệu cái dấu hiệu chớp tắt của sự băn khoăn trong mắt bố sau vụ
Charlottesville xảy ra có trở nên đủ mạnh để khiến bố có một quyết định đảo ngược
hoàn toàn so với 4 năm trước đây? Cũng có thể. Nhưng với tình trạng hiện nay
thì khó có câu trả lời xác quyết. Sau nhiều tháng cách ly ở nhà, sau những
tranh luận liên quan đến những giới hạn của việc ngăn ngừa Covid-19, thì việc tốt
nhất là giữ bố ở nhà cho an toàn. Và nếu bố vẫn muốn bỏ phiếu thì chỉ còn cách
bầu qua việc gởi phiếu bằng đường bưu điện, như bố trước đây đã từng làm. Giả
như việc bầu phiếu bằng thư được cho phép bởi vị tổng thống của bố.
Trong trí tưởng tượng của
con, bố con mình đang cùng đi về phía công viên và cả hai bố con mình cùng đeo
khẩu trang. Trước khi con tiếp tục đi về hướng trạm xe điện ngầm, con ngoảnh đầu
nhìn lại và quan sát bố đang bước vào Công viên Trung tâm. Bố vẫn còn đeo khẩu
trang (6) … ít nhất là cho đến khi bố biến mất khỏi tầm mắt con.
_____
Tác
giả: Ann Kirschner là nhà văn, tác giả cuốn sách “Sala’s gift – My mother’s Holocaust story”(Món quà Sala
– Câu chuyện Diệt chủng của mẹ tôi) và các tác phẩm giá trị khác. Ann Kirschner
là giáo sư trường đại học New York và một số đại học Mỹ khác và các hoạt động
đa dạng trong lĩnh vực giáo dục, truyền thông và kỹ thuật.
*
Chú thích của dịch giả:
(1) Morning Joe:
Là một chương trình Talk Show hàng ngày trên kênh truyền hình MSNBC do cặp vợ
chồng Joe Scarborough và Mika Brzezinski phụ trách. Joe Scarborough là cựu dân
biểu của đảng Cộng hòa ở Florida, nhưng đã chuyển sang cử tri độc lập từ năm
2017. Vợ ông, Mika Brzezinski là con gái của cựu Cố vấn An ninh Quốc gia
Zbigniew Brzezinski. Ông Zbigniew Brzezinski là tác giả của cuốn sách nổi tiếng: Thất bại lớn – Sự ra đời và cái chết của CNCS trong thế kỷ XX.
(2) Trong hai ngày 11 và
12/8/2017, tại thành phố Charlottesville, tiểu bang Virginia, đã chứng kiến một
cuộc tụ họp của những người cực hữu, những người chủ trương thượng tôn chủng tộc
da trắng (white supremacists), những người tân phát-xít, tân quốc xã v.v… Như
trong bất cứ cuộc biểu tình, tụ họp nào ở nước Mỹ, luôn luôn có những nhóm phản
biểu tình với chủ trương, quan niệm chính trị, xã hội khác với nhóm biểu tình.
Ngày 12/8/2017, khi cuộc
biểu tình ở thành phố Charlottesville do cánh hữu chủ trương bước sang ngày thứ
hai, cảnh sát của thành phố được lệnh của Thống đốc tiểu bang tăng cường các biện
pháp bảo vệ an ninh trật tự công cộng, cùng lúc với sự xuất hiện của các nhóm
phản biểu tình. Đến giữa trưa, một người tự nhận mình thuộc nhóm thượng tôn chủng
tộc da trắng lái xe đâm thẳng vào nhóm phản biểu tình đang tụ tập cách đó khoảng
nửa dặm, làm một phụ nữ thiệt mạng là cô Heather Heyer, là nhà
hoạt động chống phân biệt chủng tộc và nhiều người khác bị thương.
Phát biểu của ông Trump
sau đó có lên án những nhóm người biểu tình cánh hữu nhưng
ông vẫn kết luận rằng cả hai bên (biểu tình và chống biểu tình) đều có những
người tốt. Những người không đồng ý với Trump, cho rằng phát biểu như thế là
bênh vực và khuyến khích những người kỳ thị và những hoạt động kỳ thị chủng tộc
của các nhóm thượng tôn sắc tộc da trắng, nhóm tân phát xít và Đức quốc xã.
(3) Cuộc bạo động ở khu
Harlem – khu cư dân của người Mỹ gốc châu Phi lớn nhất thành phố Manhattan, NY
– năm 1968, được khơi mào từ cuộc ám sát mục sư da đen Martin Luther King hồi
tháng 4/1968. Cuộc bạo động hứa hẹn những cuộc đập phá, cướp bóc của những người
tham dự, kể cả gây chết người, nhưng nhờ sự khôn khéo của viên thị trưởng, ông
ta đến gặp những người cầm đầu ngay tại nơi tụ tập biểu tình và ngỏ ý rất đau
buồn trước cái chết của mục sư King. Nhờ vậy, không khí bạo động đã lắng xuống.
Tuy nhiên, vẫn có một số cửa hàng và cơ sở thương mại ở Harlem và Brooklyn bị
cướp phá và đốt cháy.
(4) Ở đây, tác giả ám chi
sự kiện các cựu tướng lãnh quân đội Hoa Kỳ công khai lên tiếng chỉ trích tổng
thống Donald Trump, một việc làm mà xưa nay ít xảy ra với vị tổng thống đương
nhiệm. Khởi đầu từ việc cựu bộ trưởng quốc phòng của chính phủ Trump, tướng
James Mattis, công khai chỉ trích Trump là người chỉ gây chia rẽ nước Mỹ, không
đủ tư cách lãnh đạo. Kế đó là các cựu tướng lãnh như tướng bốn sao và là cựu
ngoại trưởng Collin Powell, cựu Tham mưu trưởng tòa Bạch Ốc (của chính phủ
Trump) là tướng John Kelly, cựu tư lệnh NATO; tướng Thủy quân Lục chiến John
Allen và một loạt các tướng lãnh khác, tất cả đều cho biết họ sẽ không tín nhiệm
Donald Trump thêm một nhiệm kỳ tổng thống nữa.
(5) Purim là tên một ngày
lễ nhỏ theo đạo Do Thái để kỷ niệm việc phá vỡ một âm mưu của Haman nhằm sát hạt
người Do Thái như đã được ghi lại trong kinh Esther.
(6) Ở đoạn cuối này, tác
giả dùng hình ảnh đeo khẩu trang như một ẩn dụ. Hiện nay, với một số người, việc
đeo khẩu trang hay không đeo khẩu trang là sự biểu lộ một thái độ chính trị, chứ
không đơn thuần chỉ là việc ngăn chận sự lây nhiễm của virus corona. Đeo khẩu
trang là chống Trump và không đeo là ủng hộ Trump, như chính ông Trump đã nói như thế.
Tác giả tưởng tượng mình
đã có một sự hòa giải với người cha quá cố khi bà đang cùng cha đi song đôi và
cùng đeo khẩu trang (anti-Trump), bất kể, như bà viết “Bố vẫn còn đeo khẩu
trang … ít nhất là cho đến khi bố biến mất khỏi tầm mắt con”.
No comments:
Post a Comment