Stuart
Grudgings (Reuters)
19-7-2012
Trong lúc bộ
trưởng Ngoại giao Philippines Albert del Rosario đang nêu nên vấn đề nhạy cảm
của Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) tại cuộc họp thượng đỉnh châu Á tuần trước,
microphone của ông bất chợt bị chết.
Một trục trặc kỹ
thuật, nước chủ nhà
Campuchia cho biết như thế. "Có lẽ là một điều gì đó nham hiểm
hơn", một nhà ngoại giao thất vọng bởi những nỗ lực của Trung Quốc -
đồng minh của Campuchia - cho biết, đã có những hành động nhằm loại bỏ các vấn
đền Biển Đông ra khỏi chương trình nghị sự.
Tin đó và những
thông tin khác, từ những nhà ngoại giao có liên quan trực tiếp đến các cuộc đàm
phán mô tả lại cho Reuters biết, cho thấy các quốc gia Đông Nam Á đã bị chia
rẽ trầm trọng do ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực ngày càng lớn.
10 quốc gia Hiệp
hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), với mục đích tạo thành một khối kinh tế
kiểu EU vào năm 2015, khẳng định rằng họ vẫn còn đoàn kết bất chấp sự thất bại
lần đầu tiên trong 45 năm của khối vì đã không đưa ra được một tuyên bố thống
nhất nào cho hội nghị thượng đỉnh lần này.
Tuy nhiên, những
cuộc phỏng vấn của Reuters cho thấy sự bất hòa sâu sắc và nóng nảy tại hội nghị
thượng đỉnh vào tuần trước, trái ngược với châm ngôn của ASEAN là hòa hợp và
tranh luận hài hòa. "Đó là một trong các cuộc họp nóng nhất trong
lịch sử của ASEAN", một nhà ngoại giao đã cho biết. Một người khác
cũng mô tả Campuchia, nước hiện giữ chức chủ tịch ASEAN quay vòng trong năm
nay, là "chiếc ghế tồi tệ nhất", và cho biết Trung Quốc đã có
hiệu quả mua lòng trung thành của nó (Campuchia) và của một số quốc gia khác
với sự "bố thí" kinh tế hào phóng.
Sự cố đã để lại
những nỗ lực xây dựng các "quy tắc ứng xử" hàng hải năm nay giữa
ASEAN và Trung Quốc đổ vỡ, và làm tăng nguy cơ leo thang về chính sách
"bên miệng hố chiến tranh" hải quân trên vùng biển giàu dầu hỏa với
khả năng biến thành cuộc xung đột.
Đó cũng những
thách thức lớn phải đối mặt bởi Hoa Kỳ và chính sách tái tập trung quân sự và
kinh tế vào châu Á, đáp trả lại cho sự vươn lên của Trung Quốc. Biển Nam Trung
Hoa (Biển Đông) đã trở thành điểm nóng quân sự lớn nhất châu Á vì những tuyên
bố chủ quyền của Bắc Kinh đối nghịch với Việt Nam và Phi Luật Tân, cùng tranh
đua khai thác trữ lượng dầu mỏ có thể rất lớn ở khu vực.
Trung Quốc VI
PHẠM, bên trong chính điện
Sự thất bại chạm
vào một nỗi sợ hãi lâu dài của ASEAN, ông Carlyle Thayer, một giáo sư danh dự
tại Đại học New South Wales tại Học viện Quốc phòng Úc - mà thiếu sự thống nhất
sẽ cho phép các quyền lực ngoại quốc lợi dụng sự khác biệt của khối. "Điều
này là lỗ thủng lớn đầu tiên cho bờ đê tự chủ của khu vực," ông nói. "Trung
Quốc đã tiến đến khu vực riêng (chính điện) trong ASEAN và dùng lối chơi trên
các phân hóa nội bộ ASEAN."
Thủ tướng
Campuchia là ông Hun Sen đã giận dữ bác bỏ ý kiến cho rằng Trung Quốc đã
"mua" sự hỗ trợ của Campuchia trong vấn đề tranh chấp Biển Đông. Đầu
tư trực tiếp của Trung Quốc tại Campuchia là 1 tỷ 200 triệu đô la trong năm
2011, gấp 10 lần so với của Hoa Kỳ, theo ước tính của Hội đồng của chính phủ
cho sự phát triển của Campuchia. Trung Quốc đầu tư và thương mại cũng gia tăng
ở các nước láng giềng là Miến Điện và Lào.
Theo các nhà ngoại
giao cho biết thì Campuchia gạt bỏ đi những nỗ lực đưa vấn đề về vùng biển
tranh chấp vào trong cuộc họp ASEAN tuần trước cũng như Diễn đàn Khu vực ASEAN,
bao gồm Nhật Bản và Hoa Kỳ. Tổng thư ký ASEAN là Surin Pitsuwan đã bị cắt ngang
trong bài diễn văn của ông bởi bộ trưởng ngoại giao của Campuchia. Bởi vì ông
đã cố gắng nêu các chủ đề (Biển Đông) vào trong hội nghị, một số nhà ngoại giao
Đông Nam Á đã cho biết như thế.
Sự cố microphone
của Del Rosario đã xảy ra tại một cuộc họp sáng thứ năm trong cuộc họp cấp bộ
trưởng, các nhà ngoại giao cho biết, khi ông đang nêu vấn đề ra mặc dù khăng khăng
của Cam-pu-chia rằng nó không nên được thảo luận. Người phát ngôn viên Bộ Ngoại
giao Cam-pu-chia cho biết thật là "khập khiểng" khi nói rằng
microphone đã được cố tình tắt đi.
Hôm thứ Sáu, ngày
cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh, các nhà ngoại giao tranh thủ để tránh sự sỉ
nhục và đồng ý một văn bản giờ thứ 11 cho một tuyên bố chung. Nước khổng lồ
Indonesia của khu vực là quốc gia khởi xướng. Bộ trưởng Ngoại giao Marty
Natalegawa thậm chí được gọi người đồng nhiệm Singapore trở lại từ sân bay để
giúp soạn thảo một bản thỏa thuận, một nhà ngoại giao ASEAN đã nói.
Ông Natalegawa đã
soạn thảo 18 phiên bản khác nhau của bản tuyên bố trong một nỗ lực tuyệt vọng
để xoa dịu cả Campuchia và hai quốc gia yêu cầu là Philippines và Việt Nam, một
nhà ngoại giao cho biết. Nhân viên của ông Natalegawa đã chạy hối hả qua Cung
Hòa bình ở Phnom Penh để có được bản dự thảo mới nhất cho các máy in.
Tuy nhiên, cố gắng
cuối cùng đã bị đình trệ bởi sự thiếu thiện chí của Campuchia cho bất kỳ sự đề
cập nào đến Bãi đá ngầm Scarborough - nơi tranh chấp hải quân gần đây giữa
Trung Quốc và Phi Luật Tân - ngay cả sau khi Manila chấp nhận một đề nghị từ
Indonesia là thay đổi ngôn từ thành "bãi cát ngầm liên quan".
"Nước chủ nhà
cần đóng một vai trò lớn hơn, nhưng họ đã không làm", một nhà ngoại giao
ASEAN nói.
Và sau đó bất hòa
xảy ra. Phi Luật Tân cho biết họ lấy làm tiếc về kết quả và ông Del Rosario đã
tổ chức một cuộc họp báo ở Manila để lên án "sự gia tăng quyết đoán"
của một nước không nêu tên (nước lạ!) trong vùng biển tranh chấp, và cảnh báo
rằng nước đó đã làm gia tăng nguy cơ xung đột.
Đó là ngôn ngữ cực
kỳ thẳng thừng đến từ một hiệp hội từ lâu đã gạt bỏ những chỉ trích về sự nhạt
nhẽo trong các báo cáo và thiếu các chính sách mạnh mẽ bằng cách trích dẫn đó
là đường lối của ASEAN - phương pháp riêng biệt và hợp tác không xung đột.
Quy Tắc Ứng Xử
bị lung lay
Trung Quốc tuyên
bố tất cả vùng biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) trong vòng một khổng lồ, vòng lặp
"chín đoạn", và đã từ chối bất kỳ "quốc tế hóa" các tranh
chấp hoặc đàm phán song phương trực tiếp. Họ đã được sử dụng các đường chấm
chấm trên bản đồ có niên đại cho chính phủ Quốc Dân Đảng của những năm 1940.
Tháng trước, Bắc Kinh cho biết nó đã bắt đầu tình trạng "sẵn sàng chiến
đấu " tuần tra quanh các vùng biển mà Việt Nam tuyến bố chủ quyền sau khi
bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ luật biển Việt Nam khẳng định chủ quyền đối với các
quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Bây giờ, Phi Luật
Tân và Việt Nam, hai quốc gia nhìn thấy một sự leo thang đối đầu hải quân với
Trung Quốc, muốn sự ủng hộ của ASEAN để giúp họ chống lại gã khổng lồ trong khu
vực. Nếu không có một lập trường mạnh mẽ của ASEAN, những nước này có thể thúc
đẩy mở rộng liên minh với Hoa Kỳ mạnh mẽ hơn. Khi làm như vậy, họ cũng phải
cảnh giác về những thiệt hại thương mại chặt chẽ và quan hệ đầu tư với Trung
Quốc, nền kinh tế ảnh hưởng lớn của châu Á.
Khối ASEAN và
Trung Quốc bắt đầu các cuộc đàm phán chính thức về quy tắc ứng xử (COC) để giúp
chế ngự các tranh chấp trong tháng Chín này, hy vọng sẽ hoàn tất một thỏa thuận
vào kỳ hội nghị thượng đỉnh ASEAN kế, trong tháng mười một. Sự cố chua cay tuần
trước đặt nghi ngờ của kế hoạch này vào thời điểm mà các căng thẳng hải quân
đang gia tăng mạnh mẽ.
"Làm thế nào
mà ASEAN có thể đóng một vai trò trung tâm khi nó không có một quan điểm
chung?" Bộ trưởng Ngoại
giao Indonesia Marty Natalegawa cho biết vào hôm thứ Hai, tuyên bố ông sẽ công
du các nước ASEAN trong tuần này để cố gắng đạt được một tuyên bố chung.
Tất cả các bên trở
nên cứng rắn hơn, khuyến khích bởi chủ nghĩa dân tộc ngày càng cao về khu vực
tranh chấp trong các quốc gia đòi chủ quyền, điều đó làm giảm cơ hội một quy
tắc có ý nghĩa được ký kết và đồng thời gia tăng khả năng của một cuộc đụng độ
hải quân.
Thêm vào sự bi
quan cho một quy tắc ứng xử là các quốc gia nắm giữ chức Chủ tịch ASEAN trong
hai năm tiếp theo, đó là vương quốc Brunei nhỏ bé vào năm tới và tiếp theo vào
năm 2014 là Miến Điện (nước phụ thuộc vào Trung Quốc).
Một tập hợp các
quy tắc ràng buộc sẽ là một hướng cho châu Á thiếu cơ chế an ninh để có thể
ngăn chặn sự leo thang căng thẳng thành một cuộc xung đột hải quân toàn diện.
"NATO và Liên
Xô đã có những cơ chế như thế. Nếu bất cứ điều gì xảy ra thì đã có các quy tắc
của cuộc chơi trong khuôn khổ đã định", ông Ian Storey, một thành viên cao cấp tại Viện
Nghiên cứu Đông Nam Á ở Singapore cho biết.
"Không có
những luật lệ cho cuộc chơi ở đây (ASEAN)."
Stuart Grudgings (REUTERS)
(Báo cáo bổ sung
của Olivia Rondonuwu tại Jakarta, Prak Chan Thul tại Phnom Penh và Ben
Blanchard tại Bắc Kinh.)
Chuyển dịch:
No comments:
Post a Comment