Christopher R. Hill
Bài
dịch của Nguyễn Ngọc Khánh - BS Hồ Hải hiệu đính
Cảm ơn cháu Nguyễn Ngọc Khánh đã dịch
bài này.
Thứ năm, ngày 05 tháng bảy năm 2012
Bài viết gốc:
Bài viết của
Christopher R. Hill, hiện đang là hiệu trưởng Trường Nghiên cứu Quốc tế Korbel của University of Denver. Ông
là một trong những kiến trúc sư chính của ngoại giao Mỹ trong những năm 1990s và 2000s. Một cựu trợ lý ngoại trưởng về Châu Á Thái Bình Dương, đã
từng là Đại sứ Mỹ tại Iraq, Hàn Quốc, Macedonia, và Ba Lan, đặc phái viên Mỹ
tại Kosovo cuối thặp niên 1990s, một nhà đàm phán chính cho Hiệp định Hòa bình
Dayton, làm kết thúc chiến tranh Bosnia, và là nhà lãnh đạo của Hoa Kỳ đàm phán
sáu bên về vấn đề hạt nhân của Bắc Hàn giai đoạn từ năm 2005 đến 2009.
DENVER – Người ta đã nói rất nhiều về những nét giống nhau giữa
sự hỗn loạn ở Syria và những cuộc chiến vùng Balkan của thập niên 1990. Song,
quả thực là khi mà các vụ thảm sát kéo dài có thể gợi lại, các nỗ lực chính trị lẫn ngoại giao mà cuối cùng đã chấm dứt cuộc chiến ở Bosnia thì hiện giờ với Syria hầu như khó thể thành hiện thực.
Cho đến nay, không có một kế
hoạch nào tương tự như kế hoạch của “Nhóm lợi ích” mà nó đã được đề
ra vào mùa hè năm 1994 bởi các đại diện đến từ Anh, Pháp, Đức, Nga, và Hoa Kỳ, và kế
hoạch đó đã được thực hiện vào năm kế
tiếp tại Dayton, Ohio, sau nhiều tháng ngoại
giao ngay trên chiến trường ở
Bosnia lúc ấy. Ở Syria, nếu như
nước này bị cô lập, tiến trình ngoại giao duy nhất nằm trong tay ông Kofi Annan, vị cựu Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc can đảm, người đã có những am hiểu - người có sự hiểu biết tốt hơn nhiều nhà
phân tích gần đây nhất về sự vi phạm trắng trợn các điều luật quốc tế này -
rằng sẽ không phe phái nào giành chiến thắng nếu vẫn còn đó những giải pháp
chính trị dằng dai.
Không ai có thể dõi theo
tình trạng bạo lực đang diễn ra ở Syria mà không
có một cảm giác hãi hùng về các cuộc
tấn công vũ trang vào số đông thường dân tay không tấc sắt, hầu hết những cuộc tấn công vũ trang này là bởi các phe nhóm ủng hộ chế độ của Tổng thống Bashar al-Assad. Tuy nhiên, những người mà cho rằng Syria đang trên bờ vực nội chiến bỏ lỡ điều đã trở nên hiển nhiên hơn trong mỗi ngày qua đi: Syria đã ở
trong tình trạng nội chiến,
một cuộc nội chiến mà chiến tuyến đã được dựng nên trong những tháng
qua.
Một bên là bộ tộc thiểu số theo
dòng Hồi giáo Alawi của Assad, trong những năm qua đã thu hút những
giáo sĩ theo chế độ thế quyền
dòng Sunni chia sẻ quyền
lợi trong một nhà nước độc tài, độc đảng. Nhưng liên minh của Assad thì rộng lớn hơn thế, nó giúp giải thích việc ông ta làm thế nào có thể giữ chặt
lấy quyền lực trong khi các chế độ độc
tài khác trong khu vực thì không thể. Những người theo Cơ Đốc giáo ở Syria chiếm phần lớn trong số 1.5
triệu người Kurd, và ngay cả những người sống ở thủ đô Damascus, các tầng lớp
giáo sĩ theo chế độ thế quyền đã bị bắt phải miễn cưỡng đi theo những gì đã
được nhận thức rộng rãi trong nước - mặc dù không bằng các phần còn lại của thế
giới - vì những người đối lập theo Hồi giáo dòng Sunni không ủng hộ đa nguyên
về văn hóa trong việc nắm giữ quyền lực.
Trong quá khứ, nếu nói một cuộc nội chiến nào là một xung đột
trong một lãnh thổ phức tạp thì đây là một cảnh báo ngầm rằng các quốc gia láng
giềng nên đứng ngoài. Nhưng cuộc nội chiến ở Syria có sức lan tỏa sâu rộng hơn,
nó có thể dẫn đến một cuộc xung đột rộng lớn hơn trong khu vực. Với mối đe dọa
ngay trước mắt, các quốc gia quan tâm đến một Trung Đông ôn tồn và dân chủ hơn
ngày càng nhận thấy rõ rằng việc tránh né giải quyết xung đột ở Syria không thể
là một chọn lựa chấp nhận được.
Đáng lo thay, cuộc xung đột xem ra ngày càng giống một cuộc
chiến đại diện giữa những người Iran theo dòng Hồi giáo Shia và các quốc gia Ả
Rập theo Hồi giáo dòng Sunni, họ coi cộng đồng thiểu số Hồi giáo dòng Shia như
là một thành trì tiềm năng thứ năm của người Iran. Iran đã tìm cách để duy trì
ảnh hưởng của mình ở vùng Levant (bao gồm cả ở Lebanon và các vùng lãnh thổ của
người Palestine) bằng cách cung cấp vật chất ủng hộ Assad. Ngược lại, nhiều
quốc gia Ả Rập theo dòng Hồi giáo Sunni đã hỗ trợ ở những mức độ khác nhau cho
phần lớn người đối lập theo dòng Hồi giáo Sunni ở Syria, một hỗn tạp các phe
nhóm bao gồm nhóm ‘Huynh Đệ Hồi Giáo’ và các lực lượng giáo phái tương tự khác
như phái Hồi giáo dòng Salafi cực kỳ bảo thủ của Ai Cập.
Bản đồ vùng Levant nằm trong màu xanh lá cây. Nhưng đôi khi còn
cả các quốc gia Trung Đông Bắc Phi và Trung Á.
Nga và Trung Hoa, sưng sỉa vì bị mất mặt trong sự can thiệp của
NATO do Mỹ dẫn đầu ở Libya vào năm 2011, nên đã tìm mọi cách để giữ cho cộng
đồng quốc tế đứng ngoài vụ việc ở Syria. Cả hai nước đều lo ngại rằng sự can
thiệp - bằng quân sự hoặc thông qua các biện pháp trừng phạt kinh tế - có thể
gây tổn hại cho lợi ích của họ ở Syria, nơi mà họ - đặc biệt là Nga - nước có
tầm ảnh hưởng vượt trội ở Syria.
Trong sự thiếu vắng hành động quốc tế có kế hoạch, Mỹ và châu Âu
là những cường quốc có tiếng nói nặng cân đã chỉ trích về các hành vi vi phạm
nhân quyền tràn ngập về phía Assad và đám sai nha của ông ta. Họ cũng đã nêu
bật lên tổn thất nhân mạng trong một nỗ lực buộc nước Nga phải thực hiện một
vai trò có trách nhiệm hơn bằng cách buộc Nga phải cảm thấy hổ thẹn với những
việc mà Nga đã gây ra ở Syria hiện nay.
Tuy nhiên, việc lên án Assad hoặc Nga không có bất kỳ tác dụng
gì, ngoại trừ việc Mỹ và phương Tây chứng tỏ với người dân Syria rằng họ đứng
về phía bảo vệ người dân trong cuộc xung đột. Tương tự như vậy, những tuyên bố
ủng hộ dành cho các nhóm phiến loạn vô danh, hỗn tạp; những yêu cầu của các
giải pháp trừng phạt đã bị chết từ trong trứng nước; những lời kêu gọi yếu ớt
cho sự ra đi của Assad (nếu như ông ta nghe theo lời khuyên); và những ý tưởng
nửa vời về việc thi hành "khu vực an toàn" (một thất bại hoàn toàn ở
Bosnia) không có khả năng cứu sống nhiều sinh mạng, có quá ít khả năng dẫn đến
một kết cục cần thiết trong liều lĩnh.
Những gì cần thiết cho tình hình Syria hiện nay là những cuộc
đàm phán nghiêm túc và kiên trì liên tục của các cường quốc quốc tế có lợi ích
liên quan (tạm gọi "nhóm lợi ích") dựa trên một kết quả chính trị
mang tính khả thi là điều thực sự cần thiết. "Kế Hoạch của Nhóm lợi
ích" nên cùng được tiến hành với ông Annan và đội ngũ của ông ta một cách
thận trọng (đội ngũ duy nhất vào thời điểm này có thể tiếp xúc với tất cả các
bên liên quan). Quan trọng nhất là, tất cả các bên liên quan đến kế hoạch cần
để hỗ trợ ông Annan cả trong cái chung lẫn cái riêng. Việc công khai tuyên bố
hỗ trợ cho kế hoạch ngừng bắn của ông Annan, nhưng sau đó lại rỉ tai với các
nhà báo là "sự việc đang đổ vỡ", như đã xảy ra lặp đi lặp lại trong
những tuần gần đây, sẽ làm cho mọi việc đổ bể.
Rõ ràng rằng, một giải pháp mới là cần thiết, và một khởi đầu
tốt sẽ là một kế hoạch chính trị/ngoại giao mà ông Annan thuyết phục các bên
nhận ra là nó đáng giá. Tại Balkan, đoàn ngoại giao Mỹ cuối cùng đã làm cho các
bên liên quan trực tiếp nhận ra giá trị “Kế hoạch của Nhóm lợi ích”. Chúng ta đã thất bại bỡi vì chúng ta là
những thiên tài. Chúng ta đã thành công bởi vì chúng ta đã có được sự hỗ trợ to
lớn từ tất cả các quốc gia đều muốn thấy cuộc xung đột khủng khiếp ở Bosnia kết
thúc. Những hỗ trợ không hạn chế giống như thế là những gì mà ông Annan -
nhà ngoại giao tốt nhất chúng ta có hiện nay - cần và xứng đáng có được.
@Project Syndicate 2012
Bài đọc cùng tác giả:
Bài đọc liên quan:
No comments:
Post a Comment