Tháng
7 23, 2012
Ngay trước Ngày Báo chí Cách mạng, khi làng báo Việt Nam còn bận
rộn lườm nguýt nhau “anh lá cải, tôi lá cải, chúng ta không lá cải”, một thành
viên mới bất ngờ xuất hiện: blog Quan Làm
báo. Như một vế đối phụ họa hơn là chọi lại Dân Làm
báo, một diễn đàn đối lập với truyền thông nhà nước,
theo phương châm “Mỗi người chúng ta là một chiến sĩ thông tin”, Quan Làm báo chưa treo
biển “Mỗi đày tớ của nhân dân là một sĩ quan thông tin”, song nó đang gây chú ý
tột độ. Kể từ ngày 29.5.2012, chỉ trong vòng chưa đầy hai tháng hiện diện, nó
đã đứng ở vị trí 569 trong bảng xếp hạng truy cập tại Việt Nam [1] và nhiều ngày đã lọt vào top
50.000 trên toàn thế giới, một kỉ lục hiếm thấy trong khu vực mạng tiếng Việt.
Điều gì đang diễn ra ở đây?
Quan Làm báo không phải là một vật thể lạ. Nó kết hợp
mọi đặc điểm quen thuộc của đa số báo chí Việt Nam và đưa chúng lên đỉnh cao:
hình thức hàng chợ, phong cách bát nháo, nghiệp vụ thô sơ và nội dung đáng ngờ.
Xấu. Huếnh. Rởm. Cẩu thả. Rẻ tiền.
Không có gì ở đây không khiến tôi dị ứng: Từ bức banner đúng dòng thẩm mĩ
xông pha và gào thét của tranh cổ động cách mạng [2] đến những phông chữ, co chữ
và mầu sắc tung tóe [3]; từ những lỗi chính tả thản
nhiên như cảnh sát giao thông ăn mãi lộ đến những hàng tít quát tháo; từ trình
độ ngôn ngữ của những bài viết như thể tác giả vừa qua bình dân học vụ đến cung
cách lập luận theo tinh thần hệ chuyên tu của Trường Đảng cao cấp… Nhưng những
điều kể trên đều trở nên mờ nhạt trước sáng kiến truyền thông kinh hoàng của
blog này: Tiêu diệt phương châm cốt tử của báo chí – tính khả tín của thông
tin. Chưa nói đến chuẩn mực của báo chí chất lượng trong một nền báo chí tự do,
rằng một thông tin chỉ có giá trị thông tin khi nó được xác nhận từ ít nhất hai
nguồn độc lập nhau, Quan
Làm báo loại trừ ý niệm nguồn thông tin khỏi hoạt động truyền
thông. Nó không cung cấp thông tin mà truyền bá tin đồn. Những tin đồn hoàn
toàn nặc danh, không thể kiểm chứng, không ai chịu trách nhiệm, thả nổi cho mọi
phỏng đoán và suy diễn, được tung ra vô tội vạ bởi một chủ blog giấu mặt, đến
nay không ai rõ là một người hay một nhóm người [4].
Song chính cái sáng kiến quái thai này lại là công cụ không thể
thích hợp hơn để Quan Làm
báo thực hiện cuộc tấn công ào ạt của mình vào một mục tiêu nổi
bật: không phải bản thân chế độ và hệ thống hiện hành, không, mà chỉ riêng nhân
vật được coi là giầu quyền lực nhất trong bộ máy chính quyền Việt Nam hiện tại,
người đứng đầu chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và những nhóm được coi là
nhóm lợi ích vây quanh ông, gồm cả con gái, con trai, gia đình vợ ông và những
nhân vật đầy quyền hành khác trong các ngành công an, quân đội, tư pháp, các
tập đoàn kinh tế chủ lực và đặc biệt là ngân hàng-tài chính… Trong cái tiệm
thông tin sặc mùi đảo chính này, nơi kết tinh hai phẩm chất hàng đầu của chính
báo chí nhà nước, lá cải và tuyên truyền, khách ghé thăm được thết những món lạ
lùng sửng sốt mà cả đời mình chưa bao giờ hình dung là sẽ có ngày được thưởng
thức. Triều đình cộng sản luôn là cái nồi chõ bịt kín, chỗ này trong nồi không
biết chỗ kia sôi đến đâu, nên nghe hơi nồi chõ trở thành tập quán thông tin máu
thịt, không chỉ của dân thường. Nhưng những chuyện ở kích thước như kế hoạch ám
sát Chủ tịch nước, gia đình Thủ tướng chuẩn bị trốn chạy, con rể Thủ tướng bỏ
của chạy lấy người, cuộc hôn nhân ma quỷ giữa tập đoàn quyền lực chính trị với
các “sói Nga”, các bố già mafia, những vụ đi đêm quyền lợi khuynh đảo cả hệ
thống quốc phòng và an ninh quốc gia… trên Quan
Làm báo, dù thông điệp thường đầu voi mà nội dung đuôi chuột, gây
ấn tượng rằng những thông tin ấy phải do người trong cuộc cung cấp, phải đúng
không nhiều thì ít. Một lúc nào đó, câu hỏi đặt ra cho người đọc không phải là
về tính xác thực của những thông tin ấy nữa [5], mà ai đứng đằng sau chúng,
ai là kẻ giật dây. [6]
Ai? Bất luận đó là ai, hiện tượng Quan Làm báo không phải là một dấu hiệu
lành mạnh cho tự do báo chí tại Việt Nam. Sự “thành công” dễ dàng và dễ dãi của
trang tin này chỉ cho thấy một điều: người tiêu thụ thông tin đổ xô ra chợ giời
và chấp nhận tất cả nguy cơ bị lừa ở đó, khi hệ thống mậu dịch quốc doanh không
làm họ thỏa mãn, và nhất là khi thông tin quốc doanh lại chẳng kém đáng ngờ. [7] Chợ đen, chợ giời, chợ đuổi
không thể là giải pháp mà báo chí Việt Nam khao khát. Sự tồn tại của chúng chỉ
là câu trả lời đáng buồn của Việt Nam cho thời đại thông tin này.
Bất luận đó là ai, tôi không tin rằng một hay một nhóm kẻ giấu
mặt có thể tác động tích cực đến một xã hội đầy ràng buộc và dường như bất lực
trong những ràng buộc đó, như xã hội Việt Nam trong thời đại này. Để tác động
tiêu cực thì giấu mặt dĩ nhiên là thượng sách.
Quan Làm báo từng trưng khẩu hiệu “Nhân dân Việt Nam
muôn năm” trước khi thay bằng “Còn cái lai quần cũng chống tham nhũng” hiện
tại. Tôi hơi ngạc nhiên. Lẽ ra khẩu hiệu của nó phải là “Vì đầy tớ của nhân dân
phục vụ” mới hợp lý. Người dân được gì, khi quan này muốn tắm máu quan kia?
Quan oan có thể là một tầng lớp xã hội thú vị đang hình thành, song nó có gì
chung với dân oan?
© 2012 pro&contra
[1] Theo Alexa ngày 23.7.2012. Để
so sánh, vị trí tại Việt Nam của Tia
sáng: 6037, Boxitvn:
5643, Nguyễn Xuân Diện:
2930, Tuần Việt Nam:
2599, Nhân dân:
2580, Quê Choa:
1647, Trương Duy Nhất:
1356, Anh Ba Sàm:
1079, Quân đội Nhân dân:
845, Công an Nhân dân
400, Tuổi trẻ:
23, VnExpress:
5.
[2] Có thể tham khảo tranh cổ
động cách mạng cũng được dùng làm banner
trên blog của cây bút chống phản động và diễn biến hòa bình trên
báo Quân đội Nhân dân,
thiếu tá Nguyễn Văn Minh.
[3] Cách đây không lâu, nền giao
diện của Quan Làm báo
được trang trí bằng những mầu loang lổ, theo phong cách mà tôi tạm gọi là “phồn
thực xã hội chủ nghĩa”. Về phong cách này, xin trở lại trong một dịp khác.
[4] Một nhà báo được coi là có
nhiều liên lạc với giới an ninh Việt Nam, bà Hồ Thu Hồng, vừa tiết
lộ trên blog của mình rằng người “sản
xuất nội dung trang Quan Làm báo” là ông Phạm Chí Dũng, người vừa bị bắt ngày 17.07.2012
vì “hành vi câu kết với
một số tổ chức phản động lưu vong ở Mỹ, biên soạn nhiều tài liệu có nội dung
bịa đặt, xuyên tạc, phá hoại nội bộ nhằm lật đổ chính quyền nhân dân“.
Song chất lượng thảm hại của các bài viết trên Quan Làm báo cho thấy nó không thể là sản
phẩm từ ngòi bút của chính ông Phạm Chí Dũng ấy, một
nhà văn và nhà nghiên cứu với nhiều tác phẩm đã xuất bản, và đồng
thời lại là tác giả có bút danh Viết Lê Quân trên các báo Doanh nhân Sài Gòn, Tuần Việt Nam, Diễn đàn Kinh tế Việt Nam
và Tầm nhìn
(việc trang báo có tiếng là cởi mở này bị đình bản gần
như ngay sau khi ông Phạm Chí Dũng bị bắt có phải là ngẫu nhiên không?), với
nhiều bài chính luận vượt hẳn lên phong cảnh bằng phẳng của báo chí Việt Nam
hiện tại.
[5] Tuy nghiệp vụ báo chí của Quan Làm báo hết sức thô
sơ, nhưng sự láu cá của nó lại thuần thục. Nó biết trộn tài tình những thông
tin nặc danh vào những thông tin đăng lại từ báo chí chính thống để đánh bạt sự
bán tín bán nghi của người đọc và củng cố những phỏng đoán theo chiều hướng mà
nó muốn đạt được. Hiện nay, đó là phỏng đoán về một cuộc thanh trừng nội bộ
trên tầng cao nhất của bộ máy quyền lực Việt Nam, giữa “phe tham nhũng” mà Quan Làm báo chỉ mặt gọi
tên, và “phe chỉnh đốn” được nó quan tâm lo lắng.
[6] Ở điểm này và với Quan Làm báo, có vẻ như
Việt Nam cũng đang dần tiến vào giai đoạn các tập đoàn quyền lực thuộc giới đầu
sỏ kinh tế-chính trị lũng đoạn truyền thông như tại Nga hiện thời.
[7] Trong một bài viết gần đây trên blog của mình, ông
Alan Phan, một chuyên gia độc lập về kinh tế tài chính, cho biết ông “có cảm giác là các quan chức và
chuyên gia Việt Nam cố tình đưa ra những con số rất đối nghịch với mục đích làm
rối mù thực tại, khiến không ai có thể rút ra một kết luận chính xác hay hợp lý“,
trong khi những tin đồn trên mạng thì không được xác nhận hay bác bỏ thẳng
thắn.
No comments:
Post a Comment