NẾU MÌNH
PHẢI ĐƯA TIN VỀ VỤ VIỆC BÁC SĨ TRẦN KHOA...
https://www.facebook.com/smiley.cherry/posts/10220950450939842
Mình có một số góc nhìn mình muốn chia sẻ với
mọi người về vụ việc đang ồn ào và gây bao đau lòng cho mọi người những ngày gần
đây. Lý do là vì nó liên quan đến hai thứ mình quan tâm: Tin giả và sự tử tế.
Câu chuyện của bác sĩ Trần Khoa này được chia
sẻ rất nhiều, trong đó có người có lượng follower lớn.
Mình đã nghỉ BBC được hơn một năm rồi, nhưng
giả sử mình vẫn còn làm và vì đây là một câu chuyện rất trending nên khả năng
mình sẽ phải tìm hiểu điều tra để viết bài. Vậy thì mình sẽ làm thế nào?
1. Gọi điện video
Mình sẽ tìm mọi cách liên lạc với bác sĩ Trần
Khoa này, qua Facebook và xin số điện thoại. Đầu tiên là gọi trước để xác minh
người này là có thật đã! (Bạn nào từng bị catfished, đi cua gái mà hóa ra cú có
gai thì sẽ hiểu một cú điện thoại nó có ích thế nào). Sau đó sẽ hẹn gọi một cuộc
phỏng vấn qua video. Điều này quan trọng vì chúng ta có thể thấy được khuôn mặt
và biểu cảm của người này khi trả lời phỏng vấn. Nếu họ nói dối hay quanh co,
điều này sẽ thể hiện rất rõ. Ngay cả khi tín hiệu yếu, chỉ gọi được audio thì
việc nghe được giọng, cũng vẫn hữu ích vì mình có thể nghe ra sự bối rối, xúc động,
giận dữ hay là sự do dự, ngập ngừng.
2. Tìm ra các
thông tin có vẻ không hợp lý, khó hiểu
Trước khi gọi điện thoại mình sẽ tìm mọi thông
tin liên quan có thể để tìm ra các điểm vô lý, hoặc có thể khiến người đọc thắc
mắc để yêu cầu người đó xác minh, giải thích. Mình vừa viết vừa nghĩ ra một loạt
các câu hỏi như vầy (tất nhiên khi hỏi sẽ khéo hơn về câu từ và tông giọng):
Làm sao anh có thể ra quyết định rút ống thở
được? Anh không phải là bác sĩ điều trị? Hay là anh lấy tư cách là con trai của
bệnh nhân? Khi anh ra quyết định người thân của anh có phản đối không? Anh phản
ứng với sự phản đối như thế nào? Làm sao anh làm điều đó khi có thông tin anh
đang đi hỗ trợ chống dịch vùng có F0? Vì sao anh biết có sản phụ cần ống thở? Ý
tưởng rút ổng thở này làm thế nào lại đến với. anh? Có phải do đồng nghiệp báo
cho anh không? Người đó là ai? Người đó nói gì, trong hoàn cảnh nào?
Anh đã suy nghĩ gì khi đi đến quyết định đó?
Gia đình sản phụ kia có biết anh đã làm thế không? Họ có bày tỏ sự cảm ơn cảm
kích gì không? Xét theo khía cạnh pháp lý thì Việt Nam chưa có luật về cái chết
nhân đạo, anh hành động như vậy phía bệnh viện vẫn đồng ý sao? Họ không lo ngại
gì, anh không có lo ngại gì về vấn đề pháp lý hay sao? Giờ mẹ đã mất anh vẫn
đang đi chống dịch, ai đang đứng ra tổ chức tang lễ? Anh có bao giờ có khoảnh
khắc hối hận hay không?…vân vân.
Một kẻ bịa đặt toàn bộ thông tin kia thì khó
mà có thể đỡ được hết tất cả các câu hỏi và trả lời một cách lưu loát hợp lý…
trong một cuộc gọi! Nếu sự việc có thật thì có khi họ sẽ còn chia sẻ cho bạn
nhiều hơn những gì bạn hỏi. (Ví dụ bố mẹ tôi làm việc lâu năm trong ngành y,
yêu nhau từ đó và luôn dạy dỗ 3 anh em tôi có tình yêu nghề v.v… Những yếu tố rất
người, những thứ những kẻ bịa đặt kia sẽ phải rất mất công đầu tư vào nếu không
muốn bị phát hiện).
Ngoài ra còn có thể hỏi thêm các thông tin bên
lề nghe vẻ không liên quan như: Mẹ anh phải dùng máy thở lâu chưa? Bà bị làm
sao? Giờ ai đang làm ma chay? Phòng bệnh mấy người, có sợ bị lây Covid không?…
Nếu bịa đặt thì sẽ không nghĩ kịp hết được đâu, hoặc hớ trước hớ sau (Đó là lý
do vì sao mình thường phỏng vấn rất lâu).
3. Yêu cầu hình ảnh,
video clip
Ngoài việc làm hình ảnh minh họa và giúp nhận
diện nhân vật thì đây là một bước rất quan trọng để xác minh thông tin, nhất là
khi bạn đang điều tra từ xa, đặc biệt trong thời kỳ COVID-19 này (Đồng thời BBC
cũng rất ngặt nghèo về vấn đề bản quyền). Mình sẽ yêu cầu anh Khoa gửi một số
hình ảnh mẹ anh trên giường bệnh và hình ảnh anh chụp cùng đầy đủ ba mẹ và gia
đình (để tránh việc bê hình của người không liên quan vào). Tất nhiên việc hỏi
chính chủ thế này cũng là điều bắt buộc vì mình đang xin sử dụng các hình ảnh
lúc dễ tổn thương nhất của người thân họ.
Xin càng nhiều hình càng tốt (để bạn có thể lựa
tấm đẹp đăng bài), đồng thời sẽ phát hiện được hình do người thân chụp (sẽ có
nhiều tấm trong cùng một cảnh chụp do chụp lỗi, rung tay…) hay là hình chôm từ
trên mạng (thường chỉ có 1-2 tấm duy nhất). Có video clip thì càng tốt. Từ các
video clip và hình ảnh này, chúng ta sẽ nhận thấy có thêm nhiều nhân vật khác,
nhiều thông tin khác (như bảng tên bác sĩ, logo brand bệnh viện, đồng phục bệnh
nhân, y tá, bác sĩ, cách người trong nhà gọi tên nhau…) rất nhiều thứ giúp bạn
có thể xác minh xem đó có phải là bệnh viện Chợ Rẫy hay là bệnh viện khác, Việt
Nam hay nước ngoài, năm nay là chuyện… năm ngoái.
4. Xin thông tin
cá nhân
Sau khi phỏng vấn xong. Hãy hỏi cụ thể đầy đủ
họ tên (trong báo chí kỵ sai tên!), số điện thoại, email, địa chỉ nơi công tác,
phòng hay khoa làm việc cụ thể. Xin thêm số điện thoại của một người thân khác
đang túc trực bên gia đình (có thể là vợ, anh chị em) để tiện liên lạc (và xác
minh thông tin) và xin số điện thoại vị bác sĩ đồng nghiệp điều trị cho mẹ để
phỏng vấn thêm (và xác minh).
Còn vài chi tiết, kỹ năng khác hay cách xử lý
như thế nào nếu như không liên lạc được cho nhân vật v.v… mình có thể chia sẻ
sau (nếu bạn nào muốn học mình sẵn sàng mở lớp Báo chí Công dân).
Nhưng nói chung chỉ cần áp dụng bốn bước trên
thì chúng ta có thể vừa xác minh thông tin, vừa khai thác nội dung để viết
thành bài. Trong bài quá trình viết bài mình cũng sẽ thường xuyên liên lạc với
các nhân vật phỏng vấn nếu phát hiện ra có thông tin gì đó không thống nhất, bất
hợp lý, hoặc bổ sung thêm thông tin, hình ảnh.
…..
Đây chính là cách mình sẽ tiếp cận khi điều
tra một vụ việc từ xa khi có quá nhiều sự mập mờ, gây tranh cãi. Điều quan trọng
là bạn phải tìm hiểu với một tâm thế không phán xét, không định kiến, khách
quan nhưng đồng thời phải chuẩn bị tâm lý để lắng nghe và thấu hiểu nỗi đau hay
tức giận từ nhân vật.
Hi vọng chia sẻ này của mình sẽ giúp ích cho một
số anh chị đang cảm thấy hơi bối rối, hoang mang trước các thông tin tràn lan
trên mạng, giúp các anh chị thêm kỹ năng phát hiện tin giả.
Mình sẽ có một bài riêng về sự tử tế qua câu
chuyện của Bác sĩ Trần Khoa này.
No comments:
Post a Comment