Henry Storey - The
Interpreter
Nguyễn Thanh Hải biên dịch
17/07/2020
Trong khi chúng ta đang chuẩn bị cho tình huống xấu nhất, có vô vàn lý do để cho
thấy sự trỗi dậy của Trung Quốc không phải là điều không thể tránh khỏi như người ta
thường nghĩ.
Khi thảo luận về sự trỗi
dậy của Trung Quốc, quan niệm phổ biến cho rằng đây là điều tất yếu. Người ta lập
luận rằng quy mô dân số khổng lồ cũng như nền tảng kinh tế của Trung Quốc chắc
chắn sẽ đưa nước này trở thành một cường quốc thống trị khu vực hay một dạng bá
quyền nào đó. Việc Trung Quốc nhanh chóng mở cửa trở lại sau khi đã khống chế
được dịch Covid-19 trong nước càng củng cố thêm lập luận này.
Viễn cảnh Trung Quốc sẽ
tiếp tục trỗi dậy và thách thức nguyên trạng khu vực được ngầm định trong bản Cập
nhật Chiến lược Quốc phòng trị giá 270 tỷ AUD vừa được công bố của Úc. Thủ tướng
Scott Morrison còn thẳng thắn hơn khi so sánh viễn cảnh chiến lược của ngày hôm
nay với hoàn cảnh mà Úc phải đối mặt trong những thập niên 1930 và 1940.
Nhưng Trung Quốc sẽ trỗi
dậy đến mức độ nào? Trong thời điểm đại dịch Covid-19 sẽ tiếp tục làm tiêu hao
ngân sách và nếu xét chi phí khổng lồ dành cho chiến lược quốc phòng mới của
Úc, thì câu hỏi này đáng được đặt ra hơn bao giờ hết.
Khế ước xã hội tại Trung
Quốc được xây dựng một phần dựa trên khả năng của giới lãnh đạo trong việc mang
lại sự thịnh vượng, hàng hóa công và đảm bảo sự thống nhất của quốc gia. Đảng Cộng
sản Trung Quốc, vốn coi việc duy trì quyền lực là trên hết, không thể phớt lờ
các giới hạn của bản khế ước xã hội này. Chủ nghĩa dân tộc cùng với việc đạt được
nhiều hơn nữa các mục tiêu trong chính sách đối ngoại được cho là một phần ngày
càng quan trọng trong khế ước xã hội, nhưng hiện nó vẫn chỉ đóng vai trò thứ yếu.
Điều quan trọng ở đây đối
với Trung Quốc là nước này gặp phải nhiều vấn đề và áp lực đối với khế ước xã hội.
Mặc dù Trung Quốc không phải nước duy nhất phải đối mặt với những thách thức lớn
trong tương lai, nhưng khả năng của nước này khi xử lý những thách thức đó sẽ bị
hạn chế bởi thực tế Trung Quốc vẫn là một quốc gia đang phát triển.
“Chính sách một con” làm
cho quy mô dân số vốn đã rơi vào thời kỳ già hóa của Trung Quốc sẽ bắt đầu thu
hẹp vào năm 2027. Đây là tin xấu cho một chính phủ đang hướng đến mục tiêu chuyển
đổi nền kinh tế sang tiêu dùng trong nước. Tỉ lệ dân số phụ thuộc – tức tỉ lệ
giữa những người không làm việc so với người tham gia lao động – sẽ gia tăng
đáng kể. Trung Quốc có rất ít mạng lưới an sinh xã hội để bảo vệ những người lớn
tuổi và có thể nhiều người sẽ già đi trước khi giàu.
Một thách thức Trung Quốc
đang phải đối mặt nhưng thường bị bỏ qua là an ninh nguồn nước, đặc biệt là với
tác động của biến đổi khí hậu. 80% lượng nước của Trung Quốc tập trung tại khu
vực miền nam nước này khiến cho nhiều trung tâm dân cư lớn bị thiếu nước nghiêm
trọng. Các giải pháp được đề xuất như Dự án dẫn nước Nam-Bắc trị giá 100 tỷ USD
vô cùng tốn kém. Các tầng nước ngầm bị ô nhiễm cũng đe dọa nghiêm trọng sức khỏe
người dân khi có tới 2/3 thành phố của Trung Quốc phụ thuộc một phần hoặc toàn
bộ vào nguồn nước này. Việc khắc phục cũng sẽ tốn nhiều chi phí.
Bất ổn tiềm tàng ở những
vùng viễn duyên sẽ chuyển hướng các nguồn lực ra khỏi việc chi tiêu dành cho
quân sự. Nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc Tập Cận Bình đã làm mọi cách để đảm
bảo sự thống nhất của quốc gia thông qua việc bình định vùng Tân Cương, Tây Tạng
và bây giờ là Hồng Kông. Chiến thuật đàn áp mạnh tay của chính quyền Trung Quốc
không thể dập tắt hoàn toàn tình trạng bất ổn. Chi tiêu cho giữ gìn an ninh
trong nước vượt xa ngân sách quân sự trong năm 2018 và sẽ tiếp tục là một gánh
nặng lớn.
Kết hợp với các vấn đề cấp
bách khác như bất bình đẳng tại Trung Quốc, sự phát triển không đồng đều và mạng
lưới an sinh xã hội yếu kém, những vấn đề này sẽ chuyển hướng các nguồn lực quý
giá và sự chú ý của Trung Quốc khỏi tham vọng chính sách đối ngoại. Núi nợ của
Trung Quốc, thứ phản ánh mô hình tăng trưởng dựa vào tín dụng rẻ tập trung vào
tài sản cố định, cũng sẽ hạn chế đáng kể các lựa chọn của những nhà hoạch định
chính sách nước này.
Điều này khiến cho những
tham vọng trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc ở vị thế yếu hơn so với những
gì thường được thừa nhận. Trung Quốc cũng phải nhận ra rằng các hành động gây bất
ổn sẽ tạo nên hàng loạt tổn thất về mặt chiến lược lẫn kinh tế. Điều này quan
trọng vì khó có thể hình dung một sự chuyển đổi hoà bình sang một trật tự nơi
Trung Quốc đóng vai bá quyền. Trung Quốc phải trả cái giá lớn hơn để đạt được vị
trí này.
Hãy xét trường hợp của
Đài Loan, vấn đề đang là mối bận tâm chính của Quân giải phóng Nhân dân Trung
Quốc và gây tiêu hao lớn cho nguồn lực của nước này. Trung Quốc đã nhiều lần
lên tiếng về quyết tâm thống nhất Đài Loan. Tuy nhiên, bất kỳ nỗ lực nào nhằm
thu hồi Đài Loan bằng vũ lực, ngay cả khi thành công (một điều khó xảy ra) cũng
sẽ vô cùng tốn kém, phải gánh chịu rủi ro của việc bị áp đặt các biện pháp trừng
phạt, đồng thời càng làm củng cố các dànxếp chống Trung Quốc trong khu vực. Cái
giá phải trả khi thực hiện phương án này có thể chạm đến giới hạn khả năng của
chính quyền Trung Quốc trong việc duy trì khế ước xã hội trong nước.
Về cơ bản, ngay cả khi
không có Mỹ, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương vẫn có thể trở thành một khu vực
đông đúc, như Rory Medcalf đã mô tả một cách khéo léo trong cuốn sách gần đây của
mình. Ý tưởng cho rằng Hoa Kỳ sẽ đơn giản rút lui khỏi khu vực nếu xét lợi ích
rộng lớn, tư thế hiện tại và tầm quan trọng của vị thế siêu cường đối với bản sắc
quốc gia nước này tất nhiên là một ý tưởng gây tranh cãi.
Những quốc gia có những nỗi
bất bình khác nhau với Trung Quốc như Ấn Độ, Nhật Bản, Indonesia và Úc (chưa kể
Việt Nam và Hàn Quốc) dự kiến đến năm 2050 sẽ có tổng dân số là 2,108 tỷ người
và GDP (tính theo sức mua ngang giá ) gần 64 nghìn tỷ USD. Trong khi đó Trung
Quốc sẽ có 1,402 tỷ người và GDP khoảng 58 nghìn tỷ USD. Tất nhiên, không có gì
đảm bảo rằng những quốc gia này sẽ hình thành các thỏa thuận liên minh với
nhau. Trung Quốc sẽ cố gắng ngăn chặn điều này, nỗ lực theo đuổi các vụ tranh
chấp lãnh thổ với từng quốc gia theo những cách thức riêng có lợicho mình. Chỉ
riêng việc nhận ra điều này là đã đủ để các cường quốc tầm trung và mới nổi của
khu vực hợp tác nhằm kiềm chế hoặc chống lại Trung Quốc. Cuối cùng, bản cập nhật
Chiến lược Quốc phòng là một bước tiến đáng hoan nghênh khi đã chú trọng đến việc
hợp tác quốc phòng chặt chẽ hơn nữa với khu vực.
Tất nhiên, có khả năng
Trung Quốc bằng cách nào đó chứng minh được năng lực vừa sẽ có thể vừa duy trì
được bản khế ước xã hội với người dân trong nước vừa trong khi vẫn đạt được mục
tiêu thống trị trong khu vực bất chấp sự chống đối kháng cự tập thể từ các quốc
gia bên ngoài. Chính sách quốc phòng cần tập trung vào vấn đề bảo vệ quốc gia
trước các tình huống xấu nhất. Tuy nhiên, với nếu xét việc đồng USD đang gặp
nhiều rủi rochi phí khổng lồ, điều quan trọng là các nhà hoạch định chính sách
phải xem xét sâu sắc cả những ảnh hưởng của những trở ngại này đối với sự trỗi
dậy của Trung Quốc.
-----------------------------------
NGUỒN :
Henry Storey
Published 13 Jul 2020
06:00
No comments:
Post a Comment