06/08/2019
Một mắt, hay đúng hơn, một cặp mắt, dù có tinh xảo mấy,
cũng khó mà nhìn thấy được mọi khía cạnh của vấn đề, nhất là các vấn đề linh động,
tinh vi và phức tạp. Nhưng năm cặp mắt, ở vị thế khác nhau, và có những kinh
nghiệm, khả năng và sở trường khác nhau, chắc chắn bổ sung cho nhau. Đặc biệt nếu
chia sẻ cùng ý thức hệ chính trị và quan điểm chiến lược.
Năm cặp mắt đó chính là liên minh tình báo giữa năm
quốc gia: Anh, Mỹ, Úc, Canada và Tân Tây Lan. Năm nền dân chủ cấp tiến này chia
sẻ chung truyền thống văn hóa, chính trị và ngôn ngữ Anh. Liên minh này có nguồn
gốc từ Thế Chiến II, khi cố Tổng thống Franklin Delano Roosevelt và cố Thủ tướng
Winston Churchill hợp tác tìm chiến lược chung cho đồng minh chống lại trục Đức
Ý Nhật, và tìm giải pháp chung cho hậu chiến tranh. Vấn đề trao đổi và hợp tác
tình báo, nhất là để giải
mật tín hiệu của kẻ thù, là một trong các chiến lược quan yếu
lúc đó. Trong thời điểm này, Úc Canada và Tân Tây Lan vẫn trực thuộc Anh và hầu
như không có tiếng nói độc lập nào về mặt ngoại giao, do đó sự hợp tác vẫn chủ
yếu giữa chính phủ Anh và Mỹ. Đến năm 1955 thì ba nước Úc, Canada và Tân Tây
Lan mới được nâng cấp thành các nước hợp tác thuộc khối Thịnh Vượng Chung
(Commonwealth). Mặc dầu vẫn tiếp tục liên minh và hoạt động xuyên suốt thời Chiến
tranh Lạnh và sau đó, mãi cho đến năm 2013, năm nước này mới chính thức luân
phiên tổ chức hội nghị cấp bộ trưởng về an ninh mỗi năm (Five
Country Ministerial/FCM). Mục đích chính là bàn về các mối đe dọa
quan yếu đối với nền an ninh quốc gia. Tên bán chính thức của họ là Năm Mắt
(Five
Eyes/FVEY).
Tuần qua, năm bộ trưởng trách nhiệm an ninh quốc
gia, và một số nhân vật quan trọng khác từ năm nước này, kể cả Bộ trưởng Tư
Pháp của Mỹ và Anh, đã gặp mặt nhau tại London, Anh quốc vào hai ngày 29 đến 30
tháng Bảy. Nghị
trình chính thức, theo Bộ trưởng Nội vụ Anh bà Priti Patel (người vừa
mới được tân Thủ tướng Boris Johnson bổ nhiệm trước đó một tuần) là để bàn về
các mối đe dọa đang trổi lên, các “cơ hội và rủi ro” đến từ kỹ thuật công nghệ
mới như an ninh mạng, các vấn đề mã hóa và các tác hại trực tuyến. Trên trang
mạng chính thức của chính phủ Anh cũng cho biết đây là cơ hội để
bà Patel tìm cách thuyết phục các đồng minh chiến lược quan trọng nhất của Anh
hầu cùng nhau cam kết hành động mang tính liên hợp và được điều phối đối với
hàng loạt những quan ngại về an ninh hiện nay. Các vấn đề mã hóa, như phần mềm WhatsApp,
và các đối phó với nạn khiêu dâm trẻ em, cũng như vai trò của các đại công ty
Google, Facebook và Microsoft v.v… trong các vấn đề này, nằm trong nghị trình
chính thức của hội nghị này.
Tất cả các nghị trình trên, tuy quan trọng, nhưng có
lẽ phần quan trọng hơn, nếu không phải là quan trọng nhất, trong cuộc gặp mặt kỳ
này, chính là nỗ lực tìm sự thỏa thuận, hoặc tốt hơn nữa, là sự thống nhất về
chiến lược giữa Năm Mắt về Huawei, 5G, cũng như khung sườn chung để đối phó với
những thử thách của an ninh mạng hiện nay và sắp tới.
Chính sách đối phó với Huawei hiện nay chưa thống nhất
giữa Năm Mắt. Hiện nay chỉ có Mỹ và Úc là dứt khoát, trong khi ba nước còn lại
vẫn chưa công bố chính thức quyết định của mình. Úc là nước
đầu tiên ra lệnh cấm Huawei trong công nghệ 5G của mình. Sau đó
Tân Tây Lan cũng tiến hành các biện pháp nhằm ngăn chặn Huawei tham gia vào phần
lớn công nghệ 5G của mình, mặc dầu Thủ tướng Tân Tây Lan cho biết chưa
có quyết định sau cùng nào. Canada vẫn chưa quyết định dứt
khoát vì cuộc xét nghiệm công nghệ 5G (một cách độc lập) vẫn chưa đi đến kết luận
sau cùng, trong khi tháng 10 này có bầu cử liên bang. Cho nên quyết định cho
hay cấm Huawei có lẽ phải chờ cho đến sau bầu cử. Quan điểm của Mỹ về Huawei
thì quá rõ ràng, từ vụ yêu cầu Canada bắt giam bà Mạnh Vãn Chu và dẫn độ sang
Hoa Kỳ cuối năm 2018 cho đến các cơ quan an ninh Mỹ đều quan ngại về mối nguy
an ninh mà Huawei mang đến, do đó mà Bộ
Thương mại Hoa Kỳ đã theo lệnh tổng thống Donald Trump cấm
Huawei, cũng như cấm các công ty Hoa Kỳ sử dụng các hệ thống, thiết bị và dụng
cụ của Huawei vào ngày 15 tháng Năm.
Trong Năm Mắt, Anh quốc có vẻ lưỡng lự nhất về quyết
định đối với Huawei. Anh không muốn cho thấy quyết định của mình là bị áp lực từ
Mỹ, hay bị ảnh hưởng bởi các quyết định từ Úc, chẳng hạn. Chính quyền của một
nhà nước dân chủ cần chứng minh tư duy độc lập của mình, do đó các quyết định
quan trọng như vấn đề này cần sự nghiên cứu độc lập, khách quan và bao quát.
Ngoài ra, phí tổn là một yếu tố quan trọng trong quyết định này. Huawei mang
tính cạnh tranh cao vì giá thành rẻ so với các công ty khác. Anh, cũng như mọi
nước khác, đều biết rằng ký hợp đồng với Huawei có thể tiết
kiệm vài trăm đến cả tỷ đô la. Thêm vào đó, việc Hoa Kỳ cấm
Huawei và 68 công ty liên hệ khác vào tháng Năm 2019 có những tác động trực tiếp
đến việc chọn hay không chọn sử dụng Huawei, bởi vì hạ tầng cơ sở viễn thông
đang hoạt động và phí tổn cho công nghệ 5G phụ thuộc vào thiết bị và công nghệ
sẽ được chọn. Sau cùng, qua nhiều cuộc tranh luận với lắm bất đồng trong nội
các bà Theresa May, Anh cũng đi đến quyết định vào tháng Tư là tất cả
các phần hệ trọng trong mạng 5G không thể dùng Huawei vì lý do an
ninh, nhưng các phần ít nhạy cảm khác thì Huawei có thể tham gia một cách giới
hạn. Tuy nhiên vì các lý do chính trị tại Anh, đặc biệt là vấn đề Brexit, rồi
thay đổi thủ tướng và nội các trong những tháng qua, cho nên đến gần cuối tháng
Bảy vừa qua vẫn chưa có công bố chính thức nào về lập trường của chính phủ Anh
đối với Huawei.
Ông Johnson chỉ mới lên nhậm chức vài tuần qua nên
chưa lấy quyết định, là điều dễ hiểu. Cho nên một trong các mục tiêu hàng đầu của
cuộc họp mặt Năm Mắt kỳ này là để thuyết phục nhau, và thống nhất, về chiến lược
đối phó với Huawei/5G và an ninh mạng. Các quyết định sử dụng, hay không sử dụng
Huawei cho 5G của năm nước này sẽ có những tác động sâu xa lên nền công nghệ tầm
quốc gia cũng như quốc tế trong một hai thập niên tới, và vấn đề an ninh mạng,
một cách tổng quát.
Về mặt chiến lược, rõ ràng chấp nhận Huawei cung cấp
công nghệ 5G có quá nhiều rủi ro, cho dầu Huawei hoạt động hoàn toàn độc lập với
Bắc Kinh đi nữa. Độc lập hiện nay, hay trước đây, dù thật sự như thế, không có
nghĩa là sẽ độc lập trong tương lai, khi một nhà nước Trung Quốc luôn yêu cầu,
và nếu cần thì bắt buộc, mọi công ty và cá nhân phải
phục vụ cho mục tiêu chiến lược và quân sự của Trung Quốc. Trên
thực tế, Huawei sẽ không thể nào đạt được vị thế hiện nay nếu không có sự hỗ trợ
của lãnh đạo Bắc Kinh, và ngược lại, Bắc Kinh luôn xem Huawei là biểu tượng quốc
gia và là phương tiện để phát triển tầm ảnh hưởng của mình một cách toàn cầu.
Ông Trump từng
đe dọa là sẽ không chia sẻ tình báo với Anh nếu họ quyết định sử
dụng Huawei cho công nghệ 5G. Lời đe dọa của một nguyên thủ quốc gia dân chủ với
một nền dân chủ khác không phải là cách tốt nhất để thuyết phục. Ngoài ra,
không chia sẻ tình báo trong Năm Mắt với nhau gây ra tác hại và ảnh hưởng chung
chứ không chỉ riêng gì Anh. Dù sao lời đe dọa đó cũng làm cho chính phủ Anh suy
nghĩ đắn đo, cân nhắc lợi hại, trước khi lấy quyết định sau cùng.
Cuộc họp mặt Năm Mắt đã diễn ra tuần qua, tuy công
khai nhưng không tiết lộ gì đáng kể, tuy quan trọng nhưng chủ đích không gây tiếng
ồn, càng cho thấy sự tính toán kỹ lưỡng của Năm Mắt trong việc đối phó với an
ninh toàn cầu, nhất là cơ hội và thử thách của an ninh mạng trong một hai thập
niên tới. Năm Mắt có đạt được đồng thuận trong chiến lược và thống nhất trong
hành động hay không có lẽ phải chờ đến cuối năm nay, nhất là các quyết định sau
cùng của Anh, Canada và Tân Tây Lan về Huawei.
Phạm
Khú Khải
Úc Châu, 04/08/2019
No comments:
Post a Comment