Lê Phan
August 11, 2019
Hồi tôi còn ở tù, hay nói theo giọng của chế độ Hà Nội
là đi “học tập cải tạo,” có một trong những anh cai tù thích thuyết giảng về
chính trị. Mở miệng ra là anh nói đến “con sen đầm quốc tế.” Chúng tôi bấm bụng
cười nhưng tuy anh công an dốt nát nói lầm, quả thật vai trò “sen đầm” vô cùng
quan trọng.
Suốt từ Đệ Nhị Thế chiến, trải qua hết Cuộc Chiến
Tranh Lạnh, thế giới đã có một điều chắc chắn, một sự an tâm vì sự có mặt của
Hoa Kỳ.
Sau Chiến Tranh Lạnh là giai đoạn ổn định và phồn thịnh
nhất khi thế giới sống trong điều mà một số sử gia gọi là Pax Americana (Hòa
Bình Hoa Kỳ). Ngay cả đến những quốc gia có thời mạt hạng như Việt Nam hay
Trung Cộng cũng dần dà phát triển, một phần nào dưới sự che chở của sức mạnh
Hoa Kỳ.
Điều tâm niệm của các nhà lãnh đạo ngành an ninh quốc
phòng Hoa Kỳ trong suốt giai đoạn đó là “niềm tin.” Cái ý tưởng là nếu Hoa Kỳ
muốn duy trì vai trò của siêu cường quan trọng nhất và là cảnh sát thế giới,
thì những hứa hẹn quốc tế của Hoa Kỳ phải rõ ràng và đáng tin cậy. Đó chính là
vai trò “sen đầm” (phiên âm từ chữ gendarme tiếng Pháp) của Hoa Kỳ. Không có sự
tín nhiệm đó, họ lý luận, sẽ khiến cho bạn bè và kẻ thù rối trí. Và rối trí sẽ
dẫn đến tính toán sai, nâng nguy cơ chiến tranh.
Cái điều họ sợ đó nay đã thành sự thật, với nhiều đụng
độ vùng bùng lên khắp thế giới, trước hậu cảnh của một chính sách ngoại giao
lung tung và do đó khó tiên đoán của Hoa Kỳ, cầm đầu bởi Tổng Thống Donald
Trump, vị tổng thống mà chính sách được truyền đi bằng những cái tweets thiếu tự
chế, phản ứng hung hăng, miệt thị các đồng minh, ca ngợi độc tài và thay cố vấn
cũng như quan chức như thay áo.
Cứ lấy thử một thí dụ như tình hình Iran chẳng hạn.
Đã có được một giai đoạn chính phủ Trump có vẻ theo đuổi một chính sách rõ ràng
tuy đầy nguy hiểm. Chính phủ Hoa Kỳ rút lui khỏi thỏa thuận hạt nhân của các cường
quốc thế giới với Iran, và còn có vẻ sẵn sàng chấp nhận nguy cơ của đối đầu
quân sự.
Nhưng hồi Tháng Sáu vừa qua, tổng thống đột ngột hủy
một cuộc không kích dự trù vào Iran vốn có mục đích là để trừng phạt Iran cho
việc đã bắn hạ một phi cơ drone điều khiển từ xa của Hoa Kỳ. Quyết định đó có
di sản là một sự bất định và có thể đã khuyến khích Iran có những hành động
phiêu lưu mạo hiểm hơn nữa, qua việc bắt ba tàu chở dầu ở Eo Biển Hormuz trong
mấy tuần qua.
Tuần này chúng ta cũng thấy sự bùng nổ nguy hiểm ở
Cashmir với Ấn Độ hủy bỏ quy chế đặc biệt cho vùng duy nhất mà đa số dân theo Hồi
Giáo ở Ấn Độ, chọc giận Pakistan. Một lần nữa, chuyện này xảy ra trước hậu cảnh
là những chỉ dấu lẫn lộn từ phía Tòa Bạch Ốc. Hồi Tháng Bảy, tổng thống nói là Ấn
Độ đã yêu cầu ông hòa giải với Pakistan về Kashmir, một tuyên bố mà ngay lập tức
bị Ấn bác bỏ.
Và rồi còn có nguyên một lô những vấn đề phức tạp
liên quan đến Trung Cộng. Chính quyền của Chủ tịch Tập Cận Bình đang ngày càng
đánh tiếng nói đến một sự can thiệp quân sự vào Hồng Kông, để đàn áp nhiều
tháng biểu tình tập thể lớn chưa từng thấy. Một chính phủ Hoa Kỳ cho đến nay
theo truyền thống sẽ bày tỏ ủng hộ cho ao ước của các công dân Hồng Kông và yêu
cầu Bắc Kinh tự chế.
Nhưng Tổng Thống Trump đã gọi nhưng cuộc biểu tình
phản đối là “riot,” mà theo Bắc Kinh có nghĩa là bạo loạn, và có vẻ nói là
Trung Cộng nên để cho phép giải quyết vấn đề như họ muốn. Một lời tuyên bố mà
các quan sát viên nói chả khác gì bật đèn xanh cho Trung Cộng đàn áp.
Sự rối loạn còn gia tăng hơn nữa bởi sự việc là, ở một
mặt trận khác, Hoa Kỳ đang gia tăng áp lực đối đầu với Trung Quốc. Tuần rồi, tổng
thống ra lệnh sẽ gia tăng thuế quan trên số $300 tỷ còn lại của các hàng xuất cảng
Hoa Lục sang Hoa Kỳ. Và tân bộ trưởng quốc phòng của tổng thống nói đến chuyện
triển khai hỏa tiễn tầm trung đến các trên lãnh thổ trong vùng.
Những đồng minh Hoa Kỳ, mà trước đây sẵn sàng nhận
chứa những hỏa tiễn này như Nhật Bản hay Úc, nay đang lo lắng. Nhất là với một
tổng thống khó tiên đoán, họ sẽ còn ngần ngại hơn nữa về việc chứa những hỏa tiễn
này. Úc, vốn lệ thuộc kinh tế vào Bắc Kinh, đã nói sẽ không nhận.
Nhưng có lẽ không nơi nào mà sự khó tiên đoán về
chính sách của Hoa Kỳ tạo ảnh hưởng lớn bằng ở Nam Hàn, nơi mà những hỏa tiễn
và vũ khí hạt nhân của Bắc Hàn đã có tiềm năng là một đe dọa, trong khi đó sự nới
rộng và hợp tác hoạt động của Moscow và Bắc Kinh đã làm cho đồng minh Nam Hàn của
Hoa Kỳ hoảng sợ.
Những câu hỏi về quyết tâm của tổng thống cho vùng
Đông Bắc Châu Á ngày càng đáng kể từ khi Moscow và Bắc Kinh thực hiện một cuộc
đi tuần đường dài ở Á Châu hồi Tháng Bảy. Vụ đi tuần này, vốn đã khiến cả Nam
Hàn lẫn Nhật cho phi cơ lên nghênh cản. Đoàn phi cơ của Trung Cộng và Nga đã bị
không quân Nam Hàn bắn khuyến cáo, làm nổi bật sự leo thang trong khi đang có
gia tăng hoạt động quân sự.
Tổng Thống Trump, đang từ coi ông Kim Jong Un của Bắc
Hàn là kẻ thù số chính, và đe dọa máu lửa – cho đến gặp gỡ “bạn” của ông ba lần
và trở thành tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên bước qua biên giới sang Bắc Hàn, dầu chỉ
là trong giây lát. Mối thân hữu giữa hai lãnh tụ, mà danh từ mới được chế của
tiếng Anh gọi là bromance, đang bắt đầu gây khó khăn cho đồng minh trong vùng.
Tổng thống nay công khai gây sự với các nhân vật lãnh đạo trong ngành quốc
phòng của mình về việc ông Kim tiếp tục thử hỏa tiễn.
Trong khi đó, cuộc tranh chấp giữa Nam Hàn và Nhật Bản,
hai đồng minh cột trụ của Hoa Kỳ ở Đông Á mà nguồn gốc là việc bồi thường cho
các nạn nhân từ thời Nhật Bản cai trị Hàn Quốc. Nhưng không thấy tổng thống nhắc
nhở gì cả. Ngoại Trưởng Mike Pompeo tìm cách giảng hòa những có vẻ làm cho tình
hình nặng thêm nữa.
Một nước Mỹ không tiên đoán trước được tạo nên một
khó xử mới cho các cường quốc khác -mà chính sách ngày càng được đưa ra dựa
trên những đoán mò là chuyện sẽ xảy ra như thế nào. Sự bất định bắt đầu ở Tòa Bạch
Ốc lan nhanh ra khắp thế giới, tạo nên bấn ổn ở nhiều điểm nóng nhiều ngàn dặm
cách Washington. Nhưng những gì xảy ra ở những nơi đó sẽ có ảnh hưởng đến Hoa Kỳ.
Thế giới đã mất lực lượng cảnh sát và nay mạnh ai nấy
lo thân mình. Đó là quyết định của nhiều lãnh tụ thế giới hiện nay. (Lê
Phan)
No comments:
Post a Comment