January
10, 2014
Giống
như năm 2013, năm mới 2014 lại hứa hẹn là một năm với nhiều biến động và thay
đổi ở Châu Á. Châu lục này không chỉ là động cơ lớn nhất của tăng trưởng toàn
cầu, mà còn là trung tâm của các cuộc đàm phán thương mại tự do đa phương, là
trái tim đích thực của “Mùa Xuân” dân chủ ở các nước đang phát triển, và là nơi
trú ngụ của thứ chính trị vũ lực (power politics[i]) thô thiển và nguy
hiểm nhất trên thế giới. Rốt cuộc thì chỉ ở Châu Á, các cường quốc với kho vũ
khí hạt nhân khổng lồ mới tiếp tục dằn mặt nhau, theo kiểu chiến tranh lanh.
Vì
thế, dưới đây là 7 sự kiện mà người ta sẽ đón đợi trong năm 2014 ở Châu Á:
1. Trung Quốc sẽ biết điều trở lại (ở một mức nào đó)…
Bốn
năm qua, Trung Quốc ngày càng khiến phần lớn láng giềng của mình ở Nam Á, Đông
Nam Á và Đông Bắc Á xa lánh. Sau khi bắt tay vào chiến lược can dự hữu hảo với
phần còn lại của Châu Á vào giai đoạn đầu và giữa thập niên 2000 (chiến lược đã
giúp Trung Quốc ký các hiệp định thương mại tự do và xây dựng mối quan hệ đối
tác với nhiều nước) thì đến đầu thập niên 2010, đất nước này đã đánh mất phần
lớn điểm số mà họ từng giành được. Những yêu sách tham lam của Trung Quốc trên
các vùng biển tranh chấp ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, cộng với thứ ngôn ngữ
sặc mùi dân tộc chủ nghĩa của họ, đã châm ngòi cho một phản ứng diễn ra trên
khắp khu vực và hoàn toàn trái với những gì mà nhà cầm quyền Trung Quốc mong
muốn. Các quốc gia từ Philippines, Hàn Quốc cho đến Myanmar đều hoan nghênh việc
Mỹ tăng cường can dự quân sự và ngoại giao ở Châu Á, chủ yếu như một thế lực
đối trọng với một Trung Quốc đang trỗi dậy.
Tuy
nhiên, cuối năm 2013, người ta lại phát hiện ra một số dấu hiệu, từ các cấp
lãnh đạo cao nhất, cho thấy rằng chính quyền của tân Chủ tịch Tập Cận Bình đã
hiểu được sự cần thiết phải hành xử hoà nhã hơn đôi chút ở Châu Á – ít
nhất là bề ngoài – để cuối cùng cũng trở thành cường quốc chi phối của khu vực.
Nếu không nhượng bộ về vấn đề Biển Đông thì trong năm 2014 Trung Quốc cũng sẽ
chấm dứt thái độ công khai thù địch những quốc gia có yêu sách như Việt Nam hay
Philippines, đồng thời tăng cường nỗ lực để thúc đẩy hiệp định tự do thương mại
do họ khởi xướng và tiếp tục ve vãn Nga, Ấn Độ và các nước Trung Á.
2. … nhưng điều đó sẽ không ngăn được một cuộc chạy đua vũ trang
Đông
Á hiện là nơi diễn ra cuộc chạy đua vũ trang quyết liệt nhất trên thế giới:
Trung Quốc đang hiện đại hoá quân đội; các nước Đông Nam Á đang mua sắm tàu
ngầm và các vũ khí khác để bảo vệ các vùng biển tranh chấp; Hàn Quốc và Nhật
Bản đang chuẩn bị để chống lại Trung Quốc và một Bắc Triều điên khùng; còn Mỹ
thì đang theo đuổi chiến lược xoay trục quân sự sang Thái Bình Dương. Mặc dù
năm ngoái mức chi tiêu quân sự toàn cầu giảm lần đầu tiên trong nhiều thập niên
(theo Viện Nghiên cứu Hoà bình Stockholm - Stockholm Peace Research Institute),
song sự suy giảm ấy lại chủ yếu là do chính sách cắt giảm ngân sách của Lầu Năm
Góc. Tuy nhiên, chi tiêu quân sự ở Châu Á năm 2013 lại gia tăng, và năm 2014 sẽ
chứng kiến hiện tượng gia tăng chi tiêu quân sự thậm chí còn lớn hơn.
3. Nhật Bản lại thất vọng
Năm
2013, Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đã bước đầu khiến cho thị trường và nhiều giám
đốc điều hành ở Nhật Bản phấn chấn với kế hoạch “học thuyết kinh tế Abe” táo
bạo của mình: gói kích thích tiền tệ khổng lồ + các chính sách tài khoá và kinh
tế (vốn được vạch ra để nhanh chóng thúc đẩy đầu tư trong nước). Lần đầu tiên
sau nhiều năm, tinh thần bầy đàn (animal spirits[ii]) ở đây dường như đã
sẵn sàng dâng cao. Thị trường chứng khoán Tokyo bùng nổ, và Nhật Bản tăng
trưởng gần 4% trong quý II của năm 2013, mức cao nhất cả năm.
Tuy
nhiên, giống như những lần bùng nổ nhỏ lẻ khác mà Nhật Bản đã trải qua kể từ
đầu thập niên 1990, niềm lạc quan này sẽ mờ nhạt dần trong năm 2014. Thủ tướng
Abe chưa bao giờ khởi xướng một cuộc cải cách cơ cấu quan trọng, và năm nay
người ta sẽ chứng kiến Nhật Bản thi hành một luật thuế mới – đạo luật sẽ làm
chậm tốc độ tăng trưởng ngay cả khi gói kích thích tiền tệ vẫn vận hành êm
xuôi. Abe sẽ ngày càng khiến các đối tác thương mại quan trọng như Hàn Quốc và
Trung Quốc xa lánh với những lời tán dương lỗi thời mà ông ta vẫn dành cho thứ
chính trị thời Thế chiến II của Nhật Bản. Thậm chí, Nhật Bản có thể lại rơi vào
một cuộc suy thoái trên lý thuyết (technical recession[iii])
vào
giữa năm 2014.
4. Những cải cách của Trung Quốc là ảo tưởng
Năm
2013, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dường như đã phát động một cuộc cải cách
kinh tế quan trọng, thân thiện với thị trường. Điều này hứa hẹn thúc đẩy đầu tư
tư nhân trong nhiều ngành nghề và nới lỏng các quyền tài sản, chưa kể những
thay đổi khác. Năm 2014, con quái vật khổng lồ sẽ phản đòn, khi các doanh
nghiệp nhà nước (DNNN) hùng mạnh, vốn chi phối danh sách các doanh nghiệp lớn
nhất Trung Quốc, phản đối và giảm bớt ảnh hưởng của những cải cách mà họ Tập đề
xuất hay né tránh những cải cách đó. Hãy chờ xem, các DNNN sẽ sử dụng mối quan
hệ của mình với các ngân hàng quốc doanh để loại trừ những đối thủ cạnh tranh
tiềm tàng trong khu vực tư nhân, vận động họ Tập bổ sung thêm nhiều lĩnh vực
vào danh sách “chiến lược” và vì thế cần được chính phủ kiểm soát, đồng thời
kêu gọi ân sủng để duy trì chính sách miễn giảm thuế, giao đất và những lợi thế
khác cho họ.
Các
DNNN khổng lồ từng sống sót sau nỗ lực cải cách DNNN gần đây nhất là vào cuối
thập niên 1990, và lần này rất có thể họ lại chiến thắng trong, điều tốt cho họ
nhưng lại xấu cho các nhà đầu tư và tăng trưởng.
5. Kim Jong Un sẽ còn đáng sợ hơn
Nhà
lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un đánh dấu kỳ nghỉ lễ năm 2013, thường được
coi là thời gian dành cho gia đình, bằng cách ra lệnh xử tử công khai ông chú
và là trợ thủ hàng đầu của mình, Jang Song Thaek, kẻ bị truyền thông nhà nước
cáo buộc với những tội ác như “vỗ tay thiếu nhiệt tình” cho người cháu. Trên
thực tế, có lẽ Jang bị xử tử là do Kim trẻ muốn các đối thủ đe doạ ngôi báu của
mình đều phải chết. (Tiếp theo, Kim đã thanh trừng hầu hết đồng minh của Jang
trong khắp bộ máy.) Mặc dù người ta khó coi Jang là người tốt, song ông ta lại được
cho là đã thúc đẩy những cải cách kinh tế theo kiểu Trung Quốc – đó là một lý
do khiến các quan chức Trung Quốc rất lo ngại về cái chết của ông ta. Nếu thiếu
một tiếng nói ủng hộ cải cách như thế, những cách tân về kinh tế đang thai
nghén của Bắc Triều Tiên có thể dễ dàng rơi vào bế tắc, khiến quốc gia này thậm
chí còn tuyệt vọng hơn và ban lãnh đạo của nó càng trở nên khó lường hơn.
Đáng
lo ngại hơn, mặc dù có thể là Kim loại bỏ Jang để củng cố chế độ của mình,
nhưng việc ông ta làm điều đó một cách công khai lại gợi lên rằng nhà độc tài
trẻ vẫn rất bất an về mức độ kiểm soát quyền lực. Để củng cố hình ảnh dân tộc
chủ nghĩa của bản thân và tập hợp người dân Bắc Triều Tiên xung quanh mình, rất
có thể trong năm 2014 Kim sẽ tiến hành một vụ thử vũ khí hạt nhân khác hoặc
phát động một cuộc tấn công nhằm vào các thuỷ thủ hay tàu thuyền của Hàn Quốc,
một chiến thuật từng được nhà cầm quyền Bắc Triều Tiên sử dụng khi có biến động
nội bộ.
6. Thái Lan tan chảy
Cuối
năm 2013, Thái Lan – một đất nước hết trải qua cuộc khủng hoảng chính trị
này đến cuộc biến động chính trị khác trong suốt gần thập niên qua – đã chuyển
từ trạng thái âm ỉ bình thường sang tình trạng sôi sục toàn diện. Những người
biểu tình chống chính phủ, chủ yếu thuộc giới tinh hoa và trung lưu ở Bangkok,
làm tắc nghẽn các đường phố của thủ đô. Họ chiếm trụ sở các bộ, xung đột với
cảnh sát, và kêu gọi tạm dừng – hay thậm chí chấm dứt – nền chính trị dân chủ
của Thái Lan, một nền chính trị luôn đưa đến những chính phủ dân tuý mà người
nghèo thì ủng hộ còn người Bankok thì khinh bỉ. Trên nhiều phương diện, những
người biểu tình Thái Lan tượng trưng cho một tầng lớp trung lưu rộng lớn hơn
trên bình diện toàn cầu vốn thất vọng với chế độ dân chủ, thứ thể chế thường
giảm bớt quyền lực của cư dân đô thị. Dù vậy, trong khi các cuộc biểu tình
tương tự ở Ukraina và Thổ Nhĩ Kỳ dường như đang lắng xuống thì tình trạng bất
ổn ở Thái Lan lại chỉ ngày càng tội tệ hơn trong năm nay.
Những
người biểu tình Thái Lan và phe đối lập chính trong Quốc hội (Đảng Dân chủ) đang
tẩy chay các cuộc bầu cử toàn quốc (theo kế hoạch sẽ diễn ra trong tháng Hai),
trong khi người biểu tình và cảnh sát (lực lượng nhìn chung là ủng hộ chính phủ
dân tuý) đã mệt mỏi với chiến thuật phi bạo lực. Muộn nhất là vào tháng Hai,
các nhóm trong nội bộ lực lượng biểu tình sẽ phát động các cuộc tấn công mạnh
hơn nhằm vào nhà cửa, cảnh sát và thậm chí cả những người đứng xung quanh. Hãy
chờ xem, cảnh sát sẽ đánh trả ngày một cứng rắn hơn. Cuối cùng, tình trạng bất
ổn có thể sẽ châm ngòi cho một cuộc đảo chính khác, cuộc đảo chính thứ 20 trong
lịch sử Thái Lan hiện đại.
7. Jokowi được bầu làm Tổng thống Indonesia, và không đảng nào
giành được đa số ghế ở Ấn Độ
Hai
trong số những quốc gia lớn nhất Châu Á, Indonesia và Ấn Độ, sẽ tổ chức các
cuộc bầu cử toàn quốc trong năm 2014, nhưng chỉ có một nước cho ra kết quả rõ
ràng. Ở Ấn Độ, sự sa sút của Đảng Quốc đại, sự trỗi dậy của các đảng nhỏ và
mang tính chất khu vực, cùng thái độ thờ ơ ngày càng tăng trong số những cử tri
trung lưu có thể sẽ dẫn đến kết cục là một cuộc bầu cử mà ở đó không một đảng
phái nào dành được số phiếu quá bán. Bất kỳ đảng nào giành được nhiều ghế nhất
cũng sẽ phải thành lập một liên minh đa đảng, yếu và bất ổn trong Quốc hội, một
liên minh có thể không tồn tại qua nổi năm 2014.
Ở
Indonesia sẽ là một câu chuyện khác. Thống đốc Jakarta Joko Widodo, thường được
gọi là Jokowi, là một kiểu chính khách Indonesia mới trên nhiều phương diện:
ông không phải xuất thân từ một triều đại chính trị cầm quyền lâu năm, và ông
rất ghét phong cách chính trị Indonesia truyền thống, vốn xa cách và gần như
mang tính chất hoàng gia, đồng thời ủng hộ cách tiếp cận dân tuý, gần gũi với
người dân. Dù vậy, Jokowi thật khó mà được coi là ngây thơ về chính trị. Ông
biết đích xác làm thế nào để quản lý hình ảnh của mình, làm thế nào để cho
thiên hạ thấy sức cuốn hút của một gã-đáng-tin, sức cuốn hút đã cho thấy là rất
hợp lòng dân trong một đất nước chưa từng biết đến một chính khách nào như thế.
Mặc dù Jokowi chưa chính thức tuyên bố chiến dịch tranh cử song gần như tất cả
các đồng minh và cố vấn của ông đều nói rằng ông đang chạy đua vào chiếc ghế
tổng thống trong năm nay. Và trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2014, ông sẽ dựa
vào không chỉ sức hút và bản năng chính trị của bản thân mà cả bộ máy quyền lực
của Đảng Dân chủ Indonesia (PDI) của cựu tổng thống Megawati Sukarnoputri.
Một
số nhà dự báo chính trị cho rằng Megawati, người đã cân nhắc việc trở lại cuộc
chạy đua vào dinh tổng thống, sẽ không bao giờ đứng sang một bên để nhường chỗ
cho một chính khách còn quá trẻ như Jokowi. Các nhà dự báo này đã đánh giá quá
thấp mức độ mà Megawati mong muốn đảng của bà, một chính đảng đã rời xa văn
phòng tổng thống một thập niên, giành lại được quyền lực. Không một ứng viên
tổng thống nào sẽ đủ sức tiến gần đến vị thế của Jokowin trong cuộc bầu cử tổng
thống chênh lệch nhất trong lịch sử của nền dân chủ non trẻ này.
Chú
thích:
[i]
Một hình thức quan hệ quốc tế mà ở đó các quốc gia bảo vệ lợi ích của mình bằng
cách đe doạ sử dụng sức mạnh quân sự, kinh tế hay chính trị. (ND)
[ii] Thuật ngữ mà nhà
kinh tế học John Maynard Keynes sử dụng trong tác phẩm nổi tiếng của ông, “Lý
thuyết tổng quát về việc làm, lãi suất và tiền tệ” (The General Theory of
Employment, Interest and Money), để mô tả bản năng, tâm trạng và tình cảm của
con người (vốn được cho là ảnh hưởng và định hướng cách ứng xử của con người),
và có thể được lượng định thông qua, chẳng hạn, niềm tin của người tiêu dùng
(consumer confidence). (ND)
[iii] Bắt đầu với hai quý
tăng trưởng âm liên tiếp. (ND)
No comments:
Post a Comment