TRUNG QUỐC & NHỮNG MỐI QUAN HỆ TẠI TRUNG Á (Thu Hằng - RFI)

Trung Quốc và những mối quan hệ tại Trung Á

Thu Hằng  -  RFI  [Điểm Báo]

Chủ nhật 14 Tháng Bẩy 2013

http://www.viet.rfi.fr/chau-a/20130714-trung-quoc-va-nhung-moi-quan-he-tai-trung-a

Các tuần báo Pháp quan tâm tới Trung Quốc ở nhiều khía cạnh khác nhau. Tờ Le Courrier International đăng lại ý kiến của đồng nghiệp Matxcơva về chiến lược bành trướng của Bắc Kinh tại khu vực Trung Á. Tiếp theo là nhận định của một tờ báo nổi tiếng của Hồng Kông về tình hình bạo động ở Tân Cương diễn ra thời gian vừa qua. Về vấn đề xã hội, tạp chí cuối tuần Le Monde phản ánh thực tế quan hệ giữa con cái với bố mẹ trong xã hội Trung Quốc hiện đại.

Người láng giềng Trung Quốc phiền toái

Dưới tiêu đề : « Người láng giềng Trung Quốc phiền toái », tuần báo nổi tiếng tại Nga, Argoumenty i Fakty, quan tâm tới việc Trung Quốc háu ăn một cách đáng sợ tại khu vực Trung Á.

Từ khi Liên bang Xô Viết sụp đổ, các nước thành viên đã lần lượt trao cho Trung Quốc một phần lớn đất đai lãnh thổ của mình, ví dụ : Tadjikistan giao cho Trung Quốc 1 358 km2, Kirghizistan 1 160 km2 và Kazakhstan 407 km2. Tác giả bài báo đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có dừng lại ở đây hay sẽ nuốt hết các nước Cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ?

Câu hỏi trên cũng hàm ý việc Trung Quốc ngày càng bành trướng tại các nước trên. Quốc gia lớn nhất thế giới này là chủ nợ quan trọng số một tại Tadjikistan, chiếm 40% các khoản vay và đầu tư vào cơ sở hạ tầng hay nhà máy điện. Ngoài ra, từ năm 2009, 30% lượng dầu mỏ khai thác tại nước láng giềng Kazakhstan thuộc về các tập đoàn Trung Quốc và hàng chục nghìn chủ trang trại Trung Quốc được nhận đất để làm nông nghiệp tại đây. Còn người Kirghizistan cho người Trung Quốc thuê các mỏ sắt khổng lồ ở Jetim-Too với thời hạn 50 năm.

Một doanh nhân ở thủ đô Astana ví mối quan hệ Trung Quốc với các quốc gia Trung Á như con rồng và những con chuột đồng. Dù mọi trao đổi có thoải mái đến mấy thì tất cả đều kết thúc trong miệng con rồng. Còn một nhà phân tích ở Hồng Kông nhận xét : « Hiện nay, Trung Quốc không cần đất đai mà chỉ kiếm các nguồn tài nguyên ». Quả thực, từ sáu năm trở lại đây, đất nước đông dân nhất thế giới không còn khả năng tự cung cấp nguồn than. Chính vì thế mà người Trung Quốc quay sang ve vãn các nước láng giềng. Ở thế kỷ XXI, không nhất thiết phải có quân đội hùng hậu để chiếm một quốc gia : Tiền là giải pháp chắc chắn nhất và ít nguy hiểm nhất.

Tại Tân Cương, Bắc Kinh mất bình tĩnh

Cũng tại khu vực Trung Á, tờ Shun Po (Hồng Kông) quan tâm tới mối quan hệ giữa trung ương và các dân tộc thiểu số, sau vụ bạo động xảy ra ngày 26/06 vừa qua. Với tựa đề : « Tại Tân Cương, Bắc Kinh mất bình tĩnh », le Courrier International đăng quan điểm của tờ báo trên, cho rằng những hành động trấn áp của chính quyền Trung Quốc sẽ không giải quyết được vấn đề một cách sâu sắc.

Từ lâu, Bắc Kinh coi những người ly khai tại Tân Cương là những kẻ khủng bố miền đông Turkistan. Điều nguy hiểm hơn là lần này, phiến quân giết hại cả dân thường. Họ có một quá trình luyện tập kỹ lưỡng cả về tinh thần lẫn thể chất trước khi ra tay hành động tại Tân Cương. Theo thông tin từ chính quyền Trung Quốc, những kẻ ly khai đã tham gia đào tạo với phiến quân Taliban và thậm chí, đứng trong hàng ngũ quân đội nổi dậy tại Syria.

Thế nhưng, không phải một sớm một chiều sẽ tìm ra giải pháp cho các vấn đề nảy sinh từ lâu đời. Từ năm 2009, bạo động bắt đầu bùng phát tại Tân Cương do mâu thuẫn giữa hai tộc người Hán và Duy Ngô Nhĩ. Bí thư tỉnh ủy Trương Xuân Hiền thực hiện rất nhiều chính sách ôn hòa nhằm đảm bảo công bằng và an ninh tại đây : Bảo đảm việc làm cho người Duy Ngô Nhĩ, cử giáo viên, bác sĩ và kĩ sư từ các thành phố lớn kết nghĩa với Tân Cương tới đây công tác, hay ủng hộ các doanh nghiệp tới đầu tư. Cũng năm này, cuộc họp của Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị Đảng Cộng sản đã đưa ra ba ý kiến nhằm làm dịu tình hình tại đây : Thứ nhất, nhất thiết phải phát triển kinh tế ; thứ hai, nâng cao tầm quan trọng các vấn đề đời sống hàng ngày và nâng cao hiệu quả của các hoạt động giáo dục và việc làm, cuối cùng, ổn định trật tự công cộng và bắt buộc phải kiềm chế một cách hiệu quả các lực lượng cực đoan.

Vụ bạo động ngày 26/06 vừa qua làm Bắc Kinh thay đổi hoàn toàn ý kiến. Một cán bộ cao cấp tuyên bố phải thẳng tay đàn áp không thương tiếc các hành động bạo loạn để loại trừ tận gốc các phe phái đòi ly khai. Tờ báo quan ngại liệu các cuộc bạo động xảy ra vừa qua có khiến Bắc Kinh xem xét lại chính sách áp dụng tại khu vực này trong thời gian vừa qua hay không ? Liệu các biện pháp cương quyết, quay ngoắt 180 độ, mà Trung ương đang thực hiện chỉ là giải pháp tạm thời trong lúc chờ đợi các cuộc đụng độ bớt đi ? Tác giả bài báo nhận định rất khó có thể lạc quan về hiệu quả của các giải pháp đưa ra khi mà người ta thay đổi nó cứ như thay áo…

Vì bị phạt tiền nên buộc phải phụng dưỡng cha mẹ

Với tiêu đề khá mỉa mai như trên, phóng viên tạp chí cuối tuần Le Monde phản ánh một thực trạng đáng buồn tại Trung Quốc do xã hội thay đổi một cách chóng mặt.

Tác giả nêu một ví dụ hi hữu tại Trung Quốc. Ngày 01/07, một cụ bà 77 tuổi thắng kiện dựa vào « luật về quyền lợi và lợi ích của người cao tuổi », buộc con gái và con rể phải phụng dưỡng mình.

Sự phát triển kinh tế đã làm mất những giá trị của xã hội Trung Quốc truyền thống. Các thành phố lớn và các khu công nghiệp thu hút giới trẻ các vùng nông thôn tới làm việc. Khoảng 194 triệu người già trên 60 tuổi, chiếm 14% dân số, sống cô đơn tại các vùng nông thôn, miền núi. Con cái họ chỉ về nhà một năm một lần vào dịp Tết. Thậm chí, một số người còn không muốn về vì quá quen với cuộc sống tiện nghi ở thành thị.

Người Trung Quốc lấy làm tiếc giá trị truyền thống này ngày một phai nhạt. Còn một số nhà quan sát thì cho rằng chính phủ đang cố lấy lại uy tín vì không thực hiện được hệ thống hưu trí theo đúng nghĩa. Trên tờ New York Times, nhà văn Dư Hoa trách chính phủ Trung Quốc đang ra sức kêu gọi lòng hiếu thảo của con cái mà chính họ đã xóa bỏ trong quá khứ. Ông tố cáo : « Đó là một điều khoản nực cười », nhằm « che dấu trách nhiệm của mình với tư cách là đảng cầm quyền từ 60 năm nay ».

Tại Indonesia, khói mang lại lợi nhuận

Quay sang khu vực Đông Nam Á, tuần báo Le Courrier International quan tâm tới một bài báo của tờ Tempo (Jakarta) : « Tại Indonesia, khói mang lại lợi nhuận », đề cập tới nạn đốt rừng diễn ra hàng năm. Dù bị cấm, song các chủ đồn điền trồng và sản xuất dầu cọ vẫn làm ngơ và sẵn sàng vi phạm.

Tình trạng này tái diễn hàng năm vào mùa khô. Trước mức độ trầm trọng của tình trạng đốt rừng năm nay, một số chính trị gia Indonesia khẳng định sẽ công bố danh tính tám doanh nghiệp Malaysia vi phạm và kiện ra tòa nếu có đủ bằng chứng. Song, thay vì nêu tên các doanh nghiệp này, tổng thống Indonesia lại tỏ ra tức giận và quy trách nhiệm đối với những người đã để lộ thông tin trên.

Trên thực tế, từ năm 2004, Indonesia có cả một bộ máy pháp lý để trừng phạt tội đốt rừng gây ô nhiễm, với mức phạt tù có thể lên tới 10 năm và 10 đến 15 triệu rupi tiền phạt (khoảng 775 000 tới 1,1 triệu euro). Song, các điều khoản bảo vệ rừng chưa bao giờ được áp dụng. Các doanh nghiệp lớn quen thuê những nhóm nông dân nhỏ lẻ để khai hoang theo tiêu chí như vùng càng lớn càng tốt với thời hạn ngắn nhất có thể và trị giá hợp đồng rất bèo bọt. Vì vậy, biện pháp nhanh nhất là đốt rừng.

Đáng lẽ ra chính phủ phải theo dõi chặt chẽ việc cấp giấy phép cho các khu vực trồng rừng và đồn điền. Năm 2011, một nhà nghiên cứu Anh nhận định rằng nếu tỷ lệ phá rừng tăng 40% một năm trước cuộc bầu cử địa phương, thì năm sau đó sẽ tăng lên 57%. Rất nhiều khả năng tốc độ tăng chóng mặt này liên quan tới việc các cán bộ địa phương mới được bầu đã bán tràn lan giấy phép khai thác đồn điền.

Tờ Tempo lấy làm tiếc là khói do đốt rừng gây ảnh hưởng tới uy tín của quốc gia sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới, với sản lượng khoảng 22 triệu tấn hàng năm. Vì năm 2010, Unilever và Nestlé đã từ chối mua dầu của Sinar Mas, một nhà sản xuất khổng lồ Indonesia, do tập đoàn này không tôn trọng luật bảo vệ môi trường. Dầu cọ là vàng xanh của quốc gia này, có giá thành thấp hơn so với một số nước sản xuất khác, nhưng không có nghĩa là giá thành thấp phải kèm theo phương thức sản xuất không trong sạch.

Đừng gọi tôi là « Made in France » nữa

Quay sang tình hình tại Pháp, tuần báo L’Express có bài điều tra về vấn đề tiêu dùng tại đây với tiêu đề khá hài hước : « Đừng gọi tôi là « Made in France » nữa » . Bức ảnh quảng bá cho hàng hóa của Pháp của Bộ trưởng Bộ Chấn hưng sản xuất, Arnaud Montebourg, đã gây không ít ý kiến trái ngược nhau. Chính vì thế, báo chí cũng đặt cho ông tên mới « Bộ trưởng « Made in France ». Song, một điều hiển nhiên là các doanh nghiệp Pháp đang tận dụng chiêu bài « sản xuất tại Pháp » để chinh phục lại thị trường.

Thời gian gần đây, người tiêu dùng Pháp quay lại xu hướng dùng hàng sản xuất tại Pháp, vì điều này đồng nghĩa với tính độc đáo của mặt hàng, chất lượng cao, cũng như tạo thêm việc làm mới và gây dựng lại nền công nghiệp trong thời kì khủng hoảng. Thế nhưng, các doanh nghiệp lại có những chiến lược gây hiểu lầm cho người tiêu dùng, mà thậm chí là « nói dối ».

Tác giả cuộc điều tra khẳng định, Trung Quốc, cũng như các nước công xưởng của thế giới, vẫn là nhà sản xuất bí mật cho nhãn hiệu « xanh dương-trắng-đỏ ». Chính vì thế, người tiêu dùng Pháp mua phải « hàng sản xuất bởi nước Pháp » thay vì « hàng sản xuất tại Pháp ». Ví dụ, « France Espadrille », mác giầy bện thừng với tên 100% Pháp, nhưng đa phần được sản xuất tại Bangladesh. « Cristal de Paris » là mác của một nhà sản xuất đồ thủy tinh luôn ca ngợi « bí quyết sản xuất tại Pháp » của mình, nhưng phần lớn lọ hoa hay ly cốc đều được sản xuất tại Châu Á hoặc Đông Âu. Cụm từ « sản xuất tại Pháp » cũng là một khái niệm tù mù vì thành phần bên trong có thể tới từ nhiều nước khác nhau.

Edouard Berreiro, một nhà kinh tế chuyên về công nghiệp, thất vọng cho biết : « Người ta đặt cái cày trước con trâu. Chúng ta phải tái tạo nền công nghiệp trước đã, sau đó mới cung cấp các nhãn hiệu (ví dụ « Bảo đảm nguồn gốc từ Pháp » hay « Nhãn hiệu Pháp ») cho những người có khả năng nắm bắt toàn bộ hệ thống sản xuất ». Bộ trưởng Arnaud Montebourg thì cho rằng : « Điều quan trọng là phải giành lại cuộc chiến văn hóa ». Trong khi đó, tác giả bài báo lo lắng : « Liệu không phải là quá muộn rồi sao ? »

Hoa Kỳ : Đất nước ngày càng pha trộn

Le Courrier International quan tâm tới một bài báo độc đáo của tờ New York Times : « Hoa Kỳ : Đất nước ngày càng pha trộn », đề cập tới dự luật về người nhập cư đang được Quốc hội Mỹ xem xét. Đồng thời, tờ báo cũng phân tích tình hình ngày càng có nhiều người Mỹ lai và pha trộn, cũng như những hệ quả xã hội liên quan tới thực trạng này.

Tờ báo cho biết, dù chính sách cải cách vấn đề nhập cư có được thông qua hay không thì trong vòng 20 năm nữa, nước Mỹ sẽ nhận thêm hơn 20 triệu người nhập cư. Khoảng 11 triệu người nhập cư bất hợp pháp có thể sẽ thoát được cuộc sống chui lủi nhờ dự luật này. Những người đã sống tại Mỹ trên 13 năm có thể xin nhập quốc tịch. Luật cũng tạo điều kiện làm việc cho những người lao động trong các lĩnh vực công nghệ cao, nông nghiệp, hay thậm chí cả những người lao động không có tay nghề mà nền kinh tế Mỹ đang cần.

Nếu được thông qua, một nước Mỹ mới sẽ được hình thành. Thành phần người nhập cư sẽ đa dạng hơn và tỉ lệ người gốc Âu sẽ ít đi. Tờ New York Times dự đoán nền kinh tế sẽ trở nên năng động hơn. Nhu cầu thăng tiến xã hội sẽ tăng gấp bội, người nhập cư sẽ có xu hướng làm việc chăm chỉ hơn. Họ sẽ tiết kiệm nhiều hơn và tạo ra nhiều doanh nghiệp.

Về mặt cấu tạo xã hội, trật tự dân tộc cực đoan sẽ chấm dứt. Nhóm người cai trị (người Mỹ trắng) sẽ không còn tồn tại. Các đám cưới hỗn hợp đang diễn ra ngày càng nhiều. Con cái lai của họ sẽ vượt qua các tách biệt văn hóa hay tôn giáo và là cầu nối giữa các cộng đồng khác nhau. Kết quả sẽ không phải là « sự pha trộn kiểu Mỹ », mà có thể một thuyết dân tộc mới sẽ xuất hiện. Nguồn gốc sẽ không tạo nên sự khác biệt mà chính là nền giáo dục. Các đám cưới giữa hai người thuộc chủng tộc khác nhau thường diễn ra ở những người có bằng cấp. Vì thế, tầng lớp cao trong xã hội thường là người tới từ khắp nơi trên thế giới, có giáo dục và rất đa dạng về mặt dân tộc.

Tác giả bài báo lạc quan kết luận dù thế nào, tương lai tràn đầy hứa hẹn. Vấn đề là ở chỗ phải tạo ra một nền văn hóa mới vừa mang tính quốc tế, vừa đậm chất Mỹ. Dù vấn đề nhập cư có được cải cách hay không, tương lai của nước Mỹ sẽ vẫn là pha trộn.

Thụy Sĩ : Xì căng đan những đứa trẻ bị ruồng bỏ

Đặc phái viên tạp chí L’Express điều tra một thực tế đau xót liên quan tới hàng chục nghìn đứa trẻ Thụy Sĩ bị bỏ tù mà không có cáo trạng, bị buộc tới sống tại các gia đình tiếp nhận hay vào trại cải tạo. Tình trạng này kéo dài trong vòng nhiều thập niên, cho tới những năm 1980. Họ bị kết tội vì hành vi của họ bị cho là nguy hiểm đối với một xã hội được xây dựng trên cơ sở trật tự và thủ cựu. Thực tế, những người trẻ tuổi này là nạn nhân của một chính sách mà mới đây chính phủ Thụy Sĩ bắt đầu lên tiếng công nhận sai lầm.

Chính sách tập trung vào những phụ nữ có con ngoài giá thú, các bà mẹ nghèo khó, nghiện rượu, mại dâm hay thiếu trí tuệ. Những phụ này thường bị kết tội « có hành vi hay thói quen xấu ». Còn một số khác, bị đáng giá là « ngu ngốc », « trẻ con » hay « thiểu năng », thì buộc phải phá thai trước khi bị ép triệt sản. Đàn ông trong trường hợp trên cũng bị đối xử tương tự. Còn con cái của họ bị gửi tới các gia đình nông dân. Một số khác thì vào trại trẻ mồ côi hay tu viện và thường bị các cha xứ lạm dụng.

Khó có thể biết được con số chính xác nạn nhân của chính sách này vì rất nhiều hồ sơ bị tiêu hủy. Một ban điều tra gồm các nhà sử học được Bộ Tư pháp ủy nhiệm tìm cách đưa ra ánh sáng những thảm kịch khuất tất này. Bà Jacqueline Fehr, nghị sĩ Quốc hội thuộc Đảng Xã hội-Dân chủ, công nhận : « Cả một huyền thoại của nước Thụy Sĩ bị sụp đổ : Huyền thoại về một đất nước chuẩn mực với một lịch sử hoàn hảo, không chê trách được ». Càng ngày càng nhiều nhóm nạn nhân bước ra khỏi bóng tối. Cha mẹ của những đứa trẻ bị bắt cũng có cơ hội tìm lại con mình. Một nạn nhân cho biết có nhiều thông tin cho rằng những trẻ nạn nhân trên còn bị dùng cho thí nghiệm của các nhà sản xuất tân dược. Tuy nhiên, không một đại diện nào của các tập đoàn này có mặt tại buổi lễ tạ lỗi được tổ chức tại thủ đô Berne.