Hà Tường
Cát/Người Việt (tổng hợp)
Saturday,
August 18, 2012 3:41:30 PM
LONDON -Chính quyền Ecuador hôm Thứ
Năm loan báo quyết định cho ông Julian Assange hưởng quy chế tị nạn.
Chính
phủ Anh Quốc và Thụy Ðiển mạnh mẽ phản đối hành động này, đưa tới tình hình
căng thẳng ngoại giao trầm trọng giữa hai nước Bắc Âu với quốc gia Nam Mỹ.
Anh
Quốc khẳng định sẽ không để Assange ra khỏi nước Anh. Nhưng ngoại trưởng
Ecuador, ông Ricardo Patino, cảnh cáo là Anh “nên tôn trọng quyết định của một
nước ngoài,” nếu không “chúng tôi sẽ dùng những phương cách khác, chiếu theo
công pháp quốc tế, để yêu cầu Anh phải cho đi”. Ông Paterno giải thích thêm:
“Tôi không cho là hợp lý khi một chính phủ ngoại quốc đã quyết định cấp quyền
tị nạn chính trị mà một công dân còn bị buộc phải lưu lại một thời gian lâu dài
trong sứ quán”.
Julian
Assange đã trốn vào tòa đại sứ Ecuador ở London ngày 20 tháng 6. Việc này đã có
nguồn gốc từ lâu dài. Tháng 11 năm 2010, thứ trưởng ngoại giao Ecuador là
Kintto Lucas đề nghị Assange có thể đến sống tại Ecuador và như vậy “tự do
trình bày tất cả những thông tin gì mà ông ta có”. Từ gần hai năm nay, giữa hai
bên đã có nhiều tiếp xúc và Ecuador bí mật thương lượng với Anh đề nghị cho
Assange ra đi. Về phía Australia, mặc dù Assange là công dân nước này, chính
phủ Australia tuyên bố không can thiệp và nói rằng đây là chuyện giữa đương sự
với Thụy Ðiển và Anh.
Dư
luận cho rằng tổng thống Ecuador, ông Rafael Correa, có quyết định làm lớn
chuyện cho Assange tị nạn là nhằm nhu cầu tái tranh cử vào đầu năm tới. Ông
muốn chứng tỏ với dư luận rằng mình là người chủ trương dân chủ, bênh vực quyền
tự do phát biểu.
Lập
luận của Assange và Ecuador
Assange
cho rằng việc Thụy Ðiển truy tố ông về vụ tấn công tình dục hai phụ nữ chỉ là
cái cớ để che đậy một âm mưu chính trị. Nếu ông bị dẫn độ qua Thụy Ðiển, nước
này sau đó sẽ giải giao ông sang Hoa Kỳ để bị truy tố về việc WikiLeaks tiết lộ
những hồ sơ mật của Hoa Kỳ và có thể lãnh án tử hình.
Ngoại
trưởng Ecuador tán đồng lập luận ấy, cho là “có những yếu tố khác” trong việc
Thụy Ðiển muốn dẫn độ Assange và có mối nguy hiểm đến sinh mạng Assange. Ông
Paterno nói: “Nếu Assange bị dẫn độ sang Hoa Kỳ, ông ta sẽ không được xét xử
công bằng. Ông ta có thể bị xử trước tòa án quân sự hay một tòa án đặc biệt.
Cũng không phải là không thể ông ta sẽ bị ngược đãi hay sự đối xử tàn bạo và có
thể lãnh án chung thân hay tử hình”. Do đó, theo ông hành động của Ecuador nhằm
bảo đảm là người Mỹ, Anh, Thụy Ðiển không đưa Assange đến Hoa Kỳ. Cả ba nước
mạnh mẽ gạt bỏ lý luận ấy.
Tỏ
bày sự bất bình với việc Ecuador cấp quy chế tỵ nạn cho Assange, Bộ Ngoại Giao
Thụy Ðiển cho biết đã triệu đại sứ Ecuador tới để đưa thư phản kháng. Ngoại
Trưởng Carl Bildt bác bỏ lập luận của Ngoại Trưởng Paterno và nói rằng “Thụy
Ðiển không để Ecuador phải chỉ dạy”. Theo ông, Thụy Ðiển hành động bằng quyền
của nước mình để thẩm vấn Assange về tội trạng bị cáo buộc. Ông cũng phủ nhận
việc Assange cuối cùng có thể bị đưa sang Hoa Kỳ và đương đầu với án tử hình.
Ông cũng nhắc lại rằng Tòa án Nhân quyền Âu Châu không cho phép dẫn độ một nghi
can tới một nước có luật phạt tử hình.
Nữ
phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ Victoria Nuland tuyên bố không chấp nhận
lối giải thích của Assange cũng như sự phụ họa của Ecuador về lập luận ấy. Bà
nói: “Tôi hoàn toàn bác bỏ lời tố giác rằng Hoa Kỳ có ý định bức hại ông ta”.
Trong
khi đó cơ quan cảnh sát quốc tế Interpol, trụ sở đặt tại Pháp, cho biết tên của
Assange vẫn nằm trong danh sách bị truy tầm.
Ngoại
Trưởng Anh William Hague tuyên bố “Anh Quốc không có cơ sở pháp lý để cho
Assange an toàn đi Nam Mỹ”. Ông minh định rằng Assange bị Thụy Ðiển truy tầm để
trả lời những cáo buộc trầm trọng về tấn công tình dục và “việc dẫn độ ông ta
không liên hệ gì đến chuyện WikiLeaks hay với Hoa Kỳ”.
Tỵ
nạn chính trị hay ngoại giao
Giáo
sư công pháp quốc tế Robert Sloane trường đại học Boston cho rằng sự tị nạn mà
Ecuador dành cho Assange là ngoại giao hơn là chính trị. Ông giải thích: “Tị
nạn chính trị hàm ý là Anh đang bức hại hay đe dọa bức hại ông ta”. Khi dành
cho Assange quyền tị nạn ngoại giao, Ecuador để ngỏ cánh cửa cho những thương
lượng chính trị. Theo Sloane, loại tị nạn này không viện dẫn một quy chế ngoại
giao hay một đặc quyền nào về Assange.
Nhưng
Ngoại Trưởng Hague nhấn mạnh rằng Anh Quốc không công nhận ý niệm tỵ nạn ngoại
giao, vì đó không phải là một tiêu chuẩn quốc tế để cho hưởng quyền tị nạn.
Các
quốc gia ký kết Công ước Quốc tế năm 1951 về Tị nạn, buộc phải xét xem một cá
nhân có thật sự bị đe dọa nguy hiểm tính mạng hay thương tật trầm trọng, nếu bị
giao cho một cơ quan quyền lực khác hay không. Ðiều 14 của Tuyên Ngôn Quốc tế
Nhân Quyền viết: “Mọi người có quyền tị nạn tại nước khác để tránh bị bức hại”.
Như vậy bình thường, quyền tị nạn sẽ đưa ra khi một người đến biên giới một
quốc gia khác và hy vọng được che chở. Trong trường hợp này Assange đã tìm “tị
nạn ngoại giao” vì không tới một nước khác mà chỉ chạy vào một cơ sở ngoại
giao.
Công
ước liên quan đến Quy Chế Người Tỵ Nạn mà Anh và Ecuador đều đã phê chuẩn nói
rằng sự che chở không áp dụng cho những ai phạm tội trầm trọng “không liên quan
đến chính trị” ở nước ngoài, trước khi người này đến nước được nhận là tị nạn.
Như vậy tội Assange tấn công tình dục ở Thụy Ðiển thuộc loại này.
Khi
Thụy Ðiển ban lệnh truy tầm tại Âu Châu, các thẩm phán Anh đã chấp thuận cho
Assange đóng bail tại ngoại với những điều kiện ràng buộc chặt chẽ trong lúc vụ
án còn đang được xem xét. Chạy vào tòa đại sứ Ecuador ở London là Assange đã vi
phạm quy định bail và như thế có thể bị bắt bất cứ lúc nào.
Làm
thế nào bắt Assange?
Chiếu
công ước Vienna 1961 về Quan hệ Ngoại giao, sứ quán là đất thuộc nước ngoài,
cảnh sát và viên chức an ninh không được phép vào nếu chưa có phép đặc biệt của
đại sứ. Nhưng hôm 15 tháng 8, Anh đã nhắc nhở Ecuador rằng Bộ Ngoại Giao Anh có
quyền thu hồi quy chế ngoại giao của tòa đại sứ theo đạo luật về Cơ sở Ngoại
giao năm 1987 nghĩa là cảnh sát có thể vào bắt Assange.
Ðạo
luật này do Quốc Hội Anh thông qua năm 1987, 3 năm sau khi xảy ra vụ khủng
hoảng nữ cảnh sát Yvonne Fletcher bị chết bằng một phát đạn từ tòa đại sứ Libya
ở London bắn ra. Ðạo luật được đưa ra với lập luận “cần sử dụng quyền lực trong
những trường hợp đặc biệt như chống lại hành động hỗ trợ khủng bố”. Tuy nhiên
việc này có thể tạo tiền lệ nguy hại cho các chính phủ khác trên thế giới biện
minh việc lùng bắt những phần tử đối lập chạy trốn vào sứ quán, cáo buộc họ
phạm tội hình sự trầm trọng
Do
đó với thực tế trong vụ Assange, nếu thu hồi quy chế ngoại giao của sứ quán
Ecuador thì việc này phải do tòa án quyết định.
Trường
hợp chính phủ Anh sẽ phải viện dẫn lý luận rằng ngoại giao đoàn cần tôn trọng
luật pháp và trong bất cứ hoàn cảnh nào không thể xen vào những vấn đề nội bộ
của nước sở tại; nhưng cũng chắc chắn Ecuador sẽ phản đối và có thể đưa vấn đề
ra tòa án quốc tế và tranh biện pháp lý sẽ còn rất rắc rối.
Nhưng
đến nay, cảnh sát Anh có mặt thường trực trước tòa đại sứ và nếu Assange bước
ra sẽ bị bắt giữ ngay về tội đã vi phạm điều kiện bail. Cho dù Assange sử dụng
xe ngoại giao vẫn có thể bị cảnh sát giữ lại, tuy nhiên sẽ không có quyền lục
soát để tìm ông ta. Còn khi tới phi cảng, nếu Assange buộc phải bước ra để lên
máy bay thì lúc này nguy cơ bị bắt vẫn xảy đến trở lại. Có người nói rằng nếu
đưa Assange vào trong một container, thì cảnh sát Anh không được quyền khám xét
vì quy chế “kiện hàng ngoại giao”, tuy vậy có những quy định về kích thước và
trọng lượng các văn kiện ngoại giao và không thể giấu Assange như vậy được.
Trong
quá khứ, một số những người tị nạn đã ở lại các sứ quán một thời gian rất dài
từ hàng tháng đến nhiều năm. Hồng Y Jozsef Mindszenty ở 15 năm trong sứ quán
Hoa Kỳ tại Budapest, sau khi Liên Xô đàn áp cuộc nổi dậy Hungary năm 1956, và
cuối cùng được thương lượng đi qua Áo.
No comments:
Post a Comment