BẦU KIÊN LIỆU CÓ ĐƯỢC TẠI NGOẠI ? (Lê Cao / Phan Mạnh - VietQ)

"Bầu" Kiên liệu có được tại ngoại?

Lê Cao / Phan Mạnh  (báo Chất Lượng Việt Nam – Viet Q) 

Thứ Năm, 23/08/2012 16:17

http://vietq.vn/phap-luat/ho-so/101-bau-kien-lieu-co-duoc-tai-ngoai

(VietQ.vn) - Hàng trăm thắc mắc bạn đọc gửi đến tòa soạn Chất lượng Việt Nam xung quanh câu chuyện bắt giữ, khởi tố điều tra ông "bầu" Nguyễn Đức Kiên. Liệu ông Kiên có được tại ngoại? Quan hệ giữa "bầu" Kiên với ông Lý Xuân Hải?...

>Hé lộ dấu hiệu vi phạm ở 3 công ty của bầu Kiên
>ACB lên tiếng vụ bầu Kiên bị bắt
>Chủ tịch CLB Bóng đá Hà Nội ACB bị bắt
>Nhiều ngân hàng đồng loạt né “bầu Kiên”
>Bầu Kiên từng học "lớp chọn" trong quân đội

Xung quanh vấn đề này, chúng tôi có cuộc trao đổi với ông Lê Cao - Chuyên gia Pháp lý, Công ty luật hợp danh FDVN (Đà Nẵng) để bạn đọc có cái nhìn khách quan, đánh giá đúng bản chất sự việc trong lúc chờ đợi kết quả điều tra chính thức từ Bộ Công an.

- Trong thông cáo phát đi, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an cho biết, căn cứ để bắt giam, khởi tố ông Nguyễn Đức Kiên dựa vào đơn thư tố cáo ông Kiên vi phạm tại hoạt động của 3 công ty do ông làm chủ tịch hội đồng quản trị và phạm tội theo Điều 159 Bộ luật hình sự. Theo quy định của pháp luật, có cần thiết phải bắt tạm giam ông Kiên?

- Bắt, tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lãnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị bảo đảm đều là những biện pháp ngăn chặn mà bị can có thể bị áp dụng từ phía cơ quan tiến hành tố tụng.

Các biện pháp nói trên được cơ quan tiến hành tố tụng sử dụng để ngăn chặn tội phạm khi có căn cứ chứng tỏ bị can, bị cáo sẽ gây khó khăn cho việc điều tra, truy tố, xét xử, hoặc sẽ tiếp tục phạm tội, cũng như khi cần bảo đảm thi hành án.

Ngoài quy định tại Điều 79 Bộ luật tố tụng hình sự nêu trên, theo quy định tại Điều 88 Bộ luật tố tụng hình sự thì tạm giam có thể được áp dụng đối với bị can, bị cáo trong những trường hợp như bị can, bị cáo phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, phạm tội rất nghiêm trọng; bị can, bị cáo phạm tội nghiêm trọng, ít nghiêm trọng mà Bộ luật hình sự quy định hình phạt tù trên hai năm và có căn cứ cho rằng người đó có thể trốn hoặc cản trở điều tra, tuy tố, xét xử hoặc có thể tiếp tục phạm tội.

Theo thông tin ban đầu, trường hợp ông Nguyễn Đức Kiên bị khởi tố theo tội thuộc loại ít nghiêm trọng, mức hình phạt cao nhất với tội được nêu ban đầu là đến hai năm, nghĩa là không phải “trên hai năm” nhưng ông Kiên vẫn bị áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam.

- Như vậy việc áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam ông Kiên đúng hay sai?

- Pháp luật hiện hành về căn cứ, điều kiện để tạm giam hay không tạm giam một bị can khi bị khởi tố vẫn rất cảm tính, chưa thực rõ ràng. Bởi lẽ, với căn cứ tại Điều 79 Bộ luật tố tụng hình sự thì cơ quan điều tra có thể, bằng những cơ sở chứng cứ của mình, bằng những tình tiết liên quan đến vụ án mà họ có được, đủ thấy bị can có thể cản trở quá trình điều tra, có dấu hiệu tiếp tục phạm tội, bỏ trốn... để quyết định áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam sau khi khởi tố.

Tuy nhiên, nếu chiếu theo Điều 88 Bộ luật tố tụng dân sự thì bị can có thể bị áp dụng biện pháp tạm giam trong trường hợp họ phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc nếu phạm tội nghiêm trọng, ít nghiêm trọng mà mà Bộ Luật hình sự quy định hình phạt tù trên hai năm và có căn cứ cho rằng người đó có thể trốn hoặc cản trở việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc có thể tiếp tục phạm tội.

Như thế việc áp dụng tạm giam ít nhất cũng phải trong trường hợp phạm tội theo quy định hình phạt tù trên hai năm và có những căn cứ khác như đã nêu. Trong khi tội của ông Kiên bị khởi tố chỉ ngang mức từ hai năm tù trở xuống, không phải “trên” mà đã áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam thì là chưa phù hợp với Điều 88 Bộ luật tố tụng dân sự đã quy định. Bởi lẽ trên hai năm hoàn toàn khác với hai năm, ai cũng dễ dàng thấu hiều điều này?

- Như vậy là có khả năng có "căn cứ đặc biệt nào đó" nên cơ quan điều tra mới áp dụng biện pháp tạm giam đối với ông Kiên?

- Vụ việc đang được điều tra, làm rõ và chưa có kết luận thì cũng chưa thể khẳng định được điều gì. Tuy nhiên, một khả năng về việc xuất hiện những yếu tố đặc biệt, những vấn đề liên quan thì tôi nghĩ là có thể. Bởi với chỉ tội danh kinh doanh trái phép và với khung hình phạt như quy định, cũng như các yếu tố cấu thành tội danh này thì chẳng có gì nghiêm trọng đến độ Cơ quan cảnh sát điều tra - Bộ công an phải vào cuộc.

Do đó, câu trả lời cho câu hỏi vì sao ông Kiên không được tại ngoại có thể nằm bên ngoài, phía sau những gì chúng ta chưa được biết; và điều này thì chỉ khi có kết luận, thông tin từ cấp có thẩm quyền mới rõ được.

- Ở nước ngoài, những người nhiều tiền thường dùng tiền để bảo lãnh khỏi phải tạm giam. Ở nước ta pháp luật có quy định về việc này không, thưa ông? Nếu có thì ông Kiên có thể sử dụng tài sản của mình để bảo lãnh để tại ngoại không thưa ông?

- Hiện nay, Điều 93 Bộ luật tố tụng hình sự có quy định liên quan đến vấn đề nhà báo đề cập. Đó cũng được xác định là một biện pháp ngăn chặn, đó là việc đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm, thay thế biện pháp tạm giam.

Căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân và tình trạng tài sản của bị can, bị cáo, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định cho họ đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm sự có mặt của họ theo giấy triệu tập.

Tuy nhiên trên thực tế lâu nay hầu như rất ít trường hợp áp dụng được biện pháp này để thay thế cho việc bị tạm giam. Bên cạnh đó việc hướng dẫn thực hiện quy định này cũng chưa có mặc dù Bộ luật tố tụng hình sự đã được ban hành từ năm 2003.

Mới đây, dự thảo thông tư hướng dẫn quy định này cũng mới được các Bộ Tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Toà án nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính đưa ra lấy ý kiến góp ý để ban hành trong thời gian tới, chưa ban hành chính thức.

Trong dự thảo quy định này có bàn đến các nội dung như, về nguyên tắc thì cơ quan tiến hành tố tụng phải cân nhắc toàn diện và đầy đủ các điều kiện về tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân và tình trạng tài sản của bị can bị cáo, đối chiếu với yêu cầu về bảo đảm hiệu quả ngăn chặn để quyết định việc áp dụng biện pháp đặt tiền, tài sản bảo đảm thay thế cho biện pháp tạm giam.

Còn về điều kiện để áp dụng, cơ quan tiến hành tố tụng có thể áp dụng biện pháp đặt tiền, tài sản bảo đảm đối với bị can, bị cáo đang bị tạm giam khi có đủ các điều kiện sau đây: Bị can, bị cáo có nhân thân tốt (ví dụ: chưa có tiền án tiền sự; thành khẩn, ăn năn, hối lỗi; là thương binh, bệnh binh, người có công với cách mạng; là người chưa thành niên và đang đi học); Bị can, bị cáo phải có khả năng về tài chính để đặt bảo đảm theo mức mà cơ quan tiến hành tố tụng quyết định. Đối với bị can, bị cáo là người chưa thành niên mà không có hoặc không đủ tiền, tài sản bảo đảm thì xem xét đến khả năng tài chính của người đại diện hợp pháp; có căn cứ để tin rằng, bị can, bị cáo có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan tiến hành tố tụng hoặc không tiêu huỷ, che giấu chứng cứ hoặc có hành vi khác cản trở việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc việc cho bị can, bị cáo tại ngoại không gây ảnh hưởng lớn đến trật tự, an toàn xã hội.

Bị can theo quy định tại Điều 93 Bộ luật tố tụng hình sự có thể yêu cầu để được xem xét áp dụng biện pháp ngăn chặn thay thế nêu trên. Ngoài ra, thì muốn được tại ngoại, bị can cũng có thể nhờ người thân bảo lãnh, hoặc xin được áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú.   Tuy nhiên, như đã nói, đối với trường hợp của ông Kiên, có thể là rất khó...

- Vụ việc của ông Kiên gây hoang mang và tò mò trong dư luận và tác động đến thị trường chứng khoán, thị trường tài chính Việt Nam. Theo ông chúng ta cần làm những gì để tránh những ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế, đến người dân?

- Thông tin còn chưa rõ ràng, chưa cụ thể thì sẽ còn những tò mò, những chấn động tâm lý tiêu cực trong dân chúng là điều dễ hiểu. Dù có rất nhiều ngân hàng, thậm chí cơ quan truyền thông, những người có liên quan trước đây có cố gắng né tránh ông Kiên trong thời điểm hiện nay, hay cố chứng minh sự không nghiêm trọng của vai trò ông Kiên đối với thị trường tài chính, tiền tệ ở Việt Nam thì cũng khó thuyết phục các nhà đầu tư, những người dân bình thường.

Bởi vì hiệu ứng tiếng tăm mà ông Kiên đã tạo ra trong dư luận trong năm vừa qua là rất lớn, truyền thông đã cũng góp phần làm hình ảnh ông rất bề thế từ tài chính, ngân hàng đến sân chơi bóng đá.

Do đó, càng thông tin minh bạch về vụ việc liên quan đến ông Kiên, để dư luận không còn gì mà lo lắng, tò mò nữa thì họ mới yên tâm được. Nếu thông tin được âm ỉ nuôi dưỡng hoặc được đưa ra một cách xiêu vẹo thì sẽ dẫn đến những hệ quả khó lường cho các nhà đầu tư, cho người dân gửi tiền ở các ngân hàng và cho nền kinh tế.

- Báo chí và dư luận quan tâm đến mối quan hệ giữa ông Kiên với ông Lý Xuân Hải (Tổng giám đốc ngân hàng ACB) nhưng thông tin về việc đã bắt, hay không bắt ông Hải lại được mỗi báo nêu một khác, ông nhìn nhận vấn đề này như thế nào?

- Hiện nay có báo thông tin người này bị bắt, báo thì bảo người này liên hệ làm việc. Các thông tin như thế này đáng ra phải được cơ quan công an khẳng định, chẳng hạn việc bắt ông Lý Xuân Hải hay không thì chả nhẽ Bộ Công an lại không biết? Cho nên nếu chúng ta thông tin rõ ràng, minh bạch vấn đề ra với các trường hợp chưa cụ thể, chưa rõ thế này thì người dân họ còn nhìn nhận một cách bình tĩnh các vấn đề.

Tránh hiện tượng, với sự sa lầy vào mê hồn trận thông tin thật giả lẫn lộn sẽ khiến sự ảnh hưởng tiêu cực từ truyền thông đến dân chúng càng nặng nề hơn.

Tôi nghĩ cần cập nhật thường xuyên những thông tin liên quan đến vụ án quan trọng này bằng những cuộc hợp báo, thông cáo chính thức. Chỉ khi đó mới giải tỏa được những nghi ngờ, những đòi hỏi rất bình thường của người dân về những gì đằng sau cái gọi là tội kinh doanh trái phép của bầu Kiên.

Rồi hơn nữa, cần thông tin cụ thể hơn về việc Thủ tướng “biểu dương Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an, đã nghiêm túc chấp hành sự chỉ đạo của Chính phủ; đã khởi tố, điều tra để đấu tranh, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật nhằm thâu tóm ngân hàng, gây mất ổn định hoạt động ngân hàng” được thông tin trên các phương tiện truyền thông.

Bởi lẽ, điều bình thường ai cũng dễ dàng liên hệ, kết nối những thông tin nhạy cảm, được đưa ra vào cùng một thời điểm với nhau như thế, và vì thế họ sẽ nghĩ ngay đến những vấn đề phía sau, bên cạnh câu chuyện ông Kiên bị bắt vì kinh doanh trái phép theo Điều 159 Bộ luật hình sự. Trong trường hợp này, phía sau và những cái bên cạnh có thể được nghĩ ra mênh mông hơn nhiều, nếu không được minh bạch thông tin thì rất nguy hiểm.

- Cảm ơn ông về cuộc trao đổi!

Phan Mạnh