Nahal
Toosi - Politico
Trúc Lam dịch
01/07/2020
Càng ngày, Hoa Kỳ càng bị
đối xử như một quốc gia mong manh, cần sự giúp đỡ.
Chính quyền Trump đang
trong cơn hoảng loạn.
Hội đồng Nhân quyền Liên
Hiệp quốc đang tranh luận việc mở một cuộc điều tra đặc biệt về sự phân biệt chủng
tộc ở Mỹ sau vụ giết George Floyd, một người đàn ông da đen chết trong tay cảnh
sát. Và Hoa Kỳ đã quyết tâm làm hỏng mọi cuộc điều tra như vậy.
TT Donald Trump
phát biểu trong cuộc họp báo bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp quốc hồi tháng
9/2019. Nguồn: Drew Angerer/Getty Images
Việc chính quyền Trump
quan tâm rất nhiều là điều đáng ngạc nhiên: Nó đã rời khỏi Hội đồng [Nhân quyền
Liên Hiệp quốc] hai năm trước, gọi đó là một [sự chấm dứt thiên vị chính trị]
chống Israel và tố cáo tư cách thành viên của nó gồm các quốc gia lạm dụng nhân
quyền.
Trước mặt mọi người, các
quan chức Hoa Kỳ giữ bình tĩnh khi các cuộc thảo luận diễn ra hồi giữa tháng
Sáu. Tuy nhiên, đằng sau hậu trường, Bộ Ngoại giao đã cố sức ngăn chặn một thảm
họa quan hệ công chúng, phái các nhà ngoại giao của họ đến để giựt dây và kêu gọi
ủng hộ họ.
Lana Marks, đại sứ Hoa Kỳ ở Nam Phi, đã liên lạc với các quan chức hàng đầu ở đó,
nói với họ rằng, một cuộc điều tra nhắm thẳng vào Hoa Kỳ “sẽ là một biện
pháp cực đoan nên dành cho các quốc gia không hành động để đối phó với các vấn
đề nhân quyền, điều này rõ ràng không phải là trường hợp ở Hoa Kỳ”,
theo một nguồn tin ngoại giao mà báo POLITICO có được.
Nam Phi không phải là
thành viên của Hội đồng, mà là chủ tịch Liên minh châu Phi, và các quan chức
Nam Phi bảo đảm bà Marks rằng, họ sẽ sử dụng sức mạnh ngoại giao của mình để
giúp Hoa Kỳ tránh sự xấu hổ.
Áp lực có hiệu lực – hội
đồng gồm 47 thành viên đã không yêu cầu một cuộc điều tra tập trung vào Hoa Kỳ,
thay vào đó yêu cầu một báo cáo rộng hơn về nạn phân biệt chủng tộc chống người
da đen trên toàn thế giới. Nhưng nó đã tiến gần đến mức làm như vậy để minh họa
cách mà các nhà hoạt động, các nhóm và các tổ chức quốc tế đang ngày càng tập
trung vào Hoa Kỳ, xem như một kẻ xấu, không phải là anh hùng, về vấn đề nhân
quyền.
Trong khi Mỹ chưa bao giờ
hoàn toàn thoát khỏi sự giám sát như vậy – hãy xem cơn giận dữ sau ngày 11/9 về
vụ tra tấn ở vịnh Guantanamo và các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái
– các cựu quan chức và các
nhà hoạt động nói rằng, dưới thời Tổng thống Donald Trump, sự xung đột trong
lòng nước Mỹ đang gia tăng đến mức báo động bất thường, bên cạnh các hành động
của Mỹ trên sân khấu toàn cầu. Một số nhóm cũng đánh dấu điều mà họ nói
là sự xói mòn nền dân chủ ở một đất nước từ lâu đã tự phong mình là ngọn hải
đăng của tự do.
Sự xem xét kỹ lưỡng được
đưa ra khi Bộ trưởng Ngoại giao Mike Pompeo tạo ra một ủy ban có nhiệm vụ xem
xét lại cách tiếp cận của Hoa Kỳ đối với nhân quyền. Pompeo lập luận rằng có một sự gia tăng đáng nghi ngờ
về những gì được coi là nhân quyền. Các nhà phê bình lo ngại ủy ban, có báo cáo
đến hạn vào mùa hè này, sẽ cắt bớt các quyền của phụ nữ, của những người LGBTQ
(đồng tính, song tính, chuyển giới …) và những người khác.
Các cựu quan chức Hoa Kỳ nói rằng, trên tất cả mọi thứ, điều khiến cho
hồ sơ nhân quyền của Mỹ bị nghi ngờ là Trump coi thường vấn đề trên và mối quan
hệ của ông ta đối với các nhà lãnh đạo độc tài. Khi Trump lên án các hành vi vi phạm nhân quyền, nó thường rơi vào
tình huống được lựa chọn khiến ông ta không bị ảnh hưởng chính trị ít hoặc khi
nó có thể gia tăng thêm những người bỏ phiếu cho ông ta – như trường hợp của
Iran và Venezuela.
Cảm giác mất mác này đã
khiến những người ủng hộ bực tức từ cả hai đảng.
Ông David Kramer, cựu trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao phụ trách vấn đề nhân quyền trong
chính quyền Tổng thống George W. Bush, nói: “Yếu tố Trump là rất lớn, nếu
không muốn nói là yếu tố quyết định. Người dân ủng hộ đấu tranh cho
dân chủ, nhân quyền và tự do trên toàn thế giới bị chính phủ Hoa Kỳ làm
cho vỡ mộng và họ không xem chính quyền hiện tại là
một đối tác thật sự”.
.
‘Quốc gia không thể
thiếu’
Đầu tháng 6, Nhóm Nghiên
cứu Khủng hoảng Quốc tế (ICG) đã làm một điều mà các nhà lãnh đạo của nó nói là
điều xảy ra đầu tiên trong lịch sử: Nhóm đưa ra một tuyên bố về một cuộc khủng
hoảng nội bộ ở Hoa Kỳ. ICG là một tổ chức độc lập có trụ sở ở Bỉ, phân tích địa
chính trị với mục tiêu ngăn ngừa xung đột. Nhóm được biết đến với việc ban hành
các báo cáo có thẩm quyền và có nguồn gốc sâu sắc về các quốc gia bị chiến
tranh tàn phá – nói rằng, làm thế nào để chấm dứt cuộc xung đột tàn khốc ở
Yemen.
Tuyên bố của ICG nói chi
tiết về các cuộc biểu tình ôn hòa, hiếm khi xảy ra bạo lực, các cuộc đàn áp của
cảnh sát và các phản ứng chính trị xảy ra sau vụ giết Floyd, là người đã chết
vào ngày 25 tháng 5 sau khi bị một sĩ quan cảnh sát thành phố quỳ gối đè lên cổ
gần 8 phút. Theo ngôn ngữ tương tự như cách nó có thể mô tả các quốc gia nước
ngoài mong manh, ICG đã tính đến “tình trạng bất ổn”, như một cuộc khủng hoảng
“khiến cho quốc gia này chia rẽ chính trị có thể nhìn thấy rõ ràng”. Và nó khiển
trách chính quyền Trump về việc “bạo động, hoảng loạn, cho thấy Hoa Kỳ đang có xung đột vũ trang với
chính người dân của họ”.
ICG nói: “Về lâu
dài, đất nước cần thực hiện các bước để chấm dứt sự tàn bạo của
cảnh sát và quân sự hóa, cũng như sự bất bình đẳng về chủng tộc nếu
muốn tránh các cuộc khủng hoảng tương tự trong tương lai. Tuy
nhiên, hiện tại, điều mà lãnh đạo đất nước này cần làm nhất là nhấn mạnh
rằng, những kẻ có tội trong vụ giết chết Floyd phải
bị đưa ra trước công lý, ủng hộ những quan chức địa phương và
các nhà lãnh đạo cộng đồng, những người đang kêu gọi bình tĩnh và cải
cách, từ bỏ những tiếng nói mạnh mẽ và ngưng những việc làm
cho tình hình tồi tệ hơn”.
Rob Malley, chủ tịch và giám đốc điều hành của ICG, từng là trợ lý của cựu Tổng thống
Barack Obama, nhưng ông cho biết, ý tưởng của tuyên bố này đến từ các đồng nghiệp.
ICG quyết định họ đã nhìn thấy sự tập họp của các yếu tố ở Mỹ mà họ thấy nó xảy
ra nhiều rắc rối hơn ở các quốc gia. Một nước cho thấy có sự gia tăng quân sự
hóa cảnh sát. Một điều nữa là dường như chính trị hóa quân đội. Đây cũng là yếu
tố quan trọng: Một số nhà
lãnh đạo chính trị Hoa Kỳ, trong đó có Trump, dường như quyết tâm khai thác sự
chia rẽ chủng tộc, thay vì thúc đẩy sự đoàn kết. ICG hiện đang tranh luận
về việc có nên khởi động một chương trình tập trung vào các vấn đề trong nước của
Mỹ, một cách có hệ thống hay không, Malley nói.
Malley nhấn mạnh rằng,
các chính quyền Hoa Kỳ từ cả Đảng Cộng hòa và Dân chủ trước đây, tất cả đều có
những khoảng trống về uy tín khi nói đến việc thúc đẩy quyền con người, trong
khi bảo vệ lợi ích của Hoa Kỳ. Ví dụ, Obama đã bị chỉ trích vì cho phép các cuộc
tấn công bằng máy bay không người lái chống lại các chiến binh, nhưng thường
hay giết chết dân thường.
Nhưng dưới thời Trump, những
khoảng trống về uy tín đã biến thành một “hẻm vực”, ông Malley nói. “Tôi
nghĩ rằng có một sự khác biệt về phẩm chất với chính quyền
này, nơi mà nhân quyền dường như được đối xử hoàn toàn như một loại
tiền tệ giao dịch”, ông nói.
Tuyên bố của ICG đã được
đưa ra sau các hành động quay đầu của các tổ chức tương tự.
Năm 2019, Freedom House
công bố một bài tiểu luận đặc biệt có tựa đề: “Cuộc đấu
tranh quay về trong nước: Các cuộc tấn công vào nền dân chủ
ở Hoa Kỳ”. Freedom House là tổ chức phi chính phủ, có trụ sở tại
Washington, nơi nhận phần lớn tài trợ từ chính phủ Hoa Kỳ, được thành lập năm
1941 để chống chủ nghĩa phát xít. Báo cáo của tổ chức này xếp hạng các quốc gia
tự do, sử dụng các chỉ số khác nhau, mô tả sự suy giảm nền dân chủ của Hoa Kỳ
trước Trump và được thúc đẩy một phần bởi sự phân cực chính trị. Tuy nhiên,
Freedom House cảnh báo, Trump đang làm cho nó tăng tốc.
Báo cáo viết: “Không tổng
thống nào trong ký ức đã thể hiện sự thiếu tôn trọng đối với các
nguyên lý, chuẩn mực và nguyên tắc của [dân chủ Hoa Kỳ]. Trump đã tấn công các thể chế quan
trọng và truyền thống, bao gồm sự phân chia quyền lực, báo chí tự do,
tư pháp độc lập, công lý vô tư, bảo vệ chuyện chống tham nhũng và
đáng lo ngại nhất là tính hợp pháp của các cuộc bầu cử”.
Các nhóm khác đã phê bình
gay gắt chính quyền Trump về việc dỡ bỏ phần lớn chương trình tái định cư người
tị nạn Hoa Kỳ, có ác cảm với việc chấp nhận người tị nạn, lệnh cấm đi lại đối với
người dân từ một số nước có đa số là người Hồi giáo và nói chung là cách đối xử
với người di cư.
Joanne Lin, Giám đốc vận động quốc gia Hoa Kỳ của Tổ chức Ân xá Quốc tế Hoa Kỳ cho
biết, các nhóm như Tổ chức Ân xá Quốc tế Hoa Kỳ đã tăng cường công việc của họ
về các vấn đề di cư như vậy dưới thời Trump, bao gồm thuê thêm nhân viên và thực
hiện nhiều nhiệm vụ nghiên cứu dọc biên giới Hoa Kỳ-Mexico. Ân xá Quốc tế là một
trong số ít các tổ chức nhân quyền quốc tế tập trung chương trình vào Hoa Kỳ.
Sự phẫn nộ quốc tế chống lại chính quyền Trump đặc biệt dữ dội vào giữa năm 2018, khi Hoa Kỳ
tách trẻ em di cư khỏi cha mẹ của chúng ở biên giới phía nam, sau đó đưa những
đứa trẻ này vào các trại giam.
Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp
quốc gọi các hành động của Hoa Kỳ là “vô lương tâm”.
Cái chết của Floyd gần
đây đã thúc đẩy hơn 30 nhóm nhân quyền và các nhóm liên quan, nhiều nhóm trong
số đó có xu hướng tập trung công việc của họ bên ngoài Hoa Kỳ, để đăng quảng
cáo đầy trang trên báo Star Tribune ở Minneapolis, thể hiện sự đoàn kết với
phong trào “Black Lives Matter”.
“Quần chúng không
phải là một nhóm đối lập vũ trang. Mọi người đều có quyền lên tiếng và thể hiện
một cách ôn hòa”, quảng cáo nói. Các nhóm ký tên trong đó gồm
Save the Children, Mercy Corps và Refugees International…
Các nhà lãnh đạo nhân quyền
thừa nhận rằng những rắc rối ở Mỹ không còn đáng lo ngại như những gì họ thấy ở
nhiều nước khác. Tuy nhiên, họ cho rằng Hoa Kỳ đáng được chú ý nhiều hơn.
Dân biểu Tom Malinowski (đảng Dân chủ, bang New Jersey) và là một cựu
quan chức nhân quyền cấp cao dưới thời Obama, nói: “Có sự phân biệt chủng tộc nghiêm
trọng và lạm dụng nhân quyền trong thực thi luật pháp ở Trung
Quốc, Nga, Brazil và rất nhiều nước khác mà Liên Hiệp quốc gặp khó
khăn trong việc củng cố ý chí để lên án. Nhưng không một nước nào trong
số các nước đó là trọng yếu. Những điều mà các tổ chức
nhân quyền đang nói bằng cách tập trung vào Hoa Kỳ là điều mà họ không thể thừa
nhận một cách rõ ràng, và đó là điều họ tin vào chủ nghĩa đặc biệt của
Mỹ. Họ hiểu rằng nước Mỹ thiếu lý tưởng có ảnh hưởng lớn hơn đến thế giới so với
Nga hay Trung Quốc đang làm những gì mà tất cả chúng ta đều mong đợi những quốc
gia độc tài đó sẽ làm”.
(Còn tiếp)
-----------------------------------------
Nahal
Toosi - Politico
Trúc Lam dịch
04/07/2020
‘Họ muốn gì?’
Ngay từ đầu, rõ ràng là Trump không ưu tiên về nhân quyền. Ông ta đã sử dụng chiến dịch năm 2016 của
mình để kêu gọi đưa sự tra tấn trở lại và giết chết các thành viên gia đình của
những kẻ khủng bố. Ông ta cũng cho thấy, có rất ít sự quan tâm đến các tổ chức
quốc tế, có nghĩa là kiểm tra hành vi của các chính phủ. Nếu ông ta nói bất cứ
điều gì có ý nghĩa trong việc hỗ trợ nhân quyền, thì điều ông ta nói thường ở dạng
kịch bản như trong một bài phát biểu.
Nhưng ở nước ngoài, những
tuyên bố đó thường không được thực hiện nghiêm túc như những bình luận đầy ngẫu
hứng của Trump trên Twitter và các chỗ khác.
Vụ Trump đối mặt với Bắc
Hàn là một bài học. Ngay từ sớm, ông ta đã nhiều lần lên án kịch liệt hồ sơ
nhân quyền của đất nước này, gọi Kim Jong Un, nhà lãnh đạo toàn trị nước này là
“một thằng điên, không quan tâm tới chuyện bỏ đói
hay giết chết người dân của mình”. Nhưng một khi Kim đồng ý gặp Trump để
đàm phán vấn đề hạt nhân lịch sử, tổng thống Hoa Kỳ đã ngừng lên tiếng về nhân
quyền. Sau cuộc gặp đầu tiên hồi tháng 6 năm 2018, Trump tuyên bố rằng Kim “yêu thương người dân của ông
ta”.
Những người biểu
tình ở Mỹ hóa trang thành tượng Nữ thần Tự do, xuống đường chống Trump vì những
vi phạm nhân quyền. Ảnh: Ân xá Quốc tế
Các nhà hoạt động hy vọng
rằng, nếu Trump không quan tâm đến quyền con người, thì cấp dưới của ông ta có
thể quan tâm. Trên mặt trận đó, họ đã tìm thấy một bức tranh hỗn loạn.
Rex Tillerson, Ngoại trưởng đầu tiên của Trump, nói rằng Hoa Kỳ không nên để các giá
trị – bao gồm cả quan điểm về cách các chính phủ khác đối xử với người dân của
họ – tạo ra “những trở ngại” theo đuổi lợi ích quốc gia. Tillerson mang sắc
thái trong tuyên bố của mình, nhưng ý kiến của ông làm nhiều nhà ngoại
giao Hoa Kỳ thất vọng.
Brian Hook, một quan chức hàng đầu của Bộ Ngoại giao, sau đó đã viết một
bản lưu ý cho Tillerson, lập luận rằng, Hoa Kỳ nên sử dụng nhân quyền
làm vũ khí chống lại kẻ thù, như Iran và Trung Quốc. Nhưng các đồng minh hà khắc,
như Ai Cập và Ả Rập Saudi, nên cho qua, bản ghi nhớ viết. “Các đồng minh nên
được đối xử khác biệt – và tốt hơn – so với đối thủ. Nếu không,
chúng ta có nhiều đối thủ hơn và ít đồng minh hơn”,
ông Hook viết.
Nhìn lại, bản lưu ý [của
ông Hook] dường như đã đưa ra cách tiếp cận chính sách mà chính quyền Trump đã
thực hiện đối với nhân quyền, ngay cả sau khi Tillerson bị sa thải hồi đầu năm
2018. Người kế nhiệm của ông, Mike Pompeo, thường xuyên cân nhắc về quyền
con người nhưng hầu như chỉ dành cho các chính phủ thù địch với Hoa Kỳ hoặc,
đôi khi với những nước mà Hoa Kỳ có lợi ích chiến lược hạn chế.
Có sự thay đổi đáng chú ý
so với chính quyền trước. Dù là đảng Cộng hòa hay Dân chủ, các quan chức hàng đầu
trong quá khứ ít nhất cũng lên tiếng – một tuyên bố lên án hoặc có thể là một
hành động nhỏ như hạn chế bán vũ khí – để bày tỏ sự thất vọng với sự lạm dụng ở
các quốc gia đối tác của Hoa Kỳ. Nhóm Trump hiếm khi làm vậy, thậm chí làm điều
tối thiểu. Nếu có làm, thường là do áp lực từ công chúng. Thay vào đó, đôi khi
nhóm này còn đi xa hơn để bảo vệ các đối tác lạm dụng [nhân quyền] của Hoa Kỳ,
như họ đã làm bằng cách thúc đẩy việc bán vũ khí cho Ả Rập Saudi, mặc dù nước
này đã ám sát một phóng viên của báo Washington Post.
Bà Sarah Snyder, một nhà sử học về nhân quyền, giảng dạy tại Đại học Mỹ, nói: “Chính
quyền hiện tại không tin rằng, hầu hết những người ủng hộ họ quan tâm đến
vi phạm quốc tế về quyền con người một cách rộng rãi. Và nó bác
bỏ ý kiến cho rằng, Hoa
Kỳ cần phải là một công dân tốt về những vấn đề này. Có một sự từ
chối ý tưởng rằng Hoa Kỳ nên bị ràng buộc bởi bất kỳ thỏa thuận quốc tế nào”.
Các trợ lý của Trump bác
bỏ những lời chỉ trích như thế, không công bằng và không thực tế, thường xuyên
bảo vệ tổng thống, bất kể những bình luận trong quá khứ của ông ta về quyền con
người.
“Dù đó là tự do cho
người dân Hồng Kông, nhân quyền cho người Rohingya, trên toàn thế giới, Donald Trump
hiểu rằng, điều quan trọng đối với nước Mỹ là một ngọn hải đăng thật sự
cho tự do và nhân quyền trên toàn cầu”, Ngoại trưởng
Pompeo tweet hôm 23 tháng 6.
Trong nội bộ, các quan chức
chính phủ nói rằng, họ làm rất nhiều công việc xuất sắc về nhân quyền mà không
được chú ý. Họ lưu ý rằng, Quốc hội tiếp tục tài trợ cho phần lớn công việc đó,
mặc dù Trump cố gắng cắt giảm khoản tài trợ đó. Họ cũng lập luận rằng, các mục
tiêu và ưu tiên của nhóm Trump rõ ràng hơn so với các chính quyền trong quá khứ,
đặc biệt là khi phân biệt bạn bè với kẻ thù. Trong khi Obama cố gắng lôi kéo
Tehran và Havana, chính quyền Trump cho rằng những chế độ đó không thể tha thứ,
và sẵn sàng tấn công vào nhân quyền ở các chế độ này để làm suy yếu chúng. Mặt
khác, trong khi Obama giữ khoảng cách với nhà lãnh đạo Hungary, thì Trump đã
chào đón ông ta đến tòa Bạch Ốc. Các nhà phê bình có thể xem đó là một ví dụ
khác về việc Trump thích những kẻ độc tài, nhưng các trợ lý của ông ta nói rằng,
đó là cách để hạn chế ảnh hưởng của Nga và Trung Quốc ở Đông Âu.
Một quan chức cao cấp của
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nói: “Nhân quyền là một phần và là một phần quan trọng
trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Nhưng chúng là một phần. An
ninh quốc gia là rất quan trọng. Các yếu tố kinh tế và thương mại cũng rất quan
trọng”.
Các quan chức chính quyền
Trump cũng nói rằng, các nhà hoạt động nhân quyền không bao giờ hài lòng, bất kể
ai ở trong tòa Bạch Ốc. Đây không phải là một cuộc tranh luận không công bằng:
Các nhóm thường xuyên chỉ trích ngay cả các chính quyền thân thiện nhất với mục
tiêu của họ. Tổng thống Bush đã bị loại bỏ về cách xử lý cuộc chiến chống khủng
bố, đặc biệt là quyết định xâm lược Iraq của ông, mặc dù ông và các phụ tá của
ông đã khẳng định rằng, họ đang giải phóng và bảo vệ người dân. Di sản nhân quyền
của Obama được tuyên bố là “lung lay”. Đối với các quan chức Hoa Kỳ, những người
phải đưa ra lựa chọn giữa cái xấu và cái tồi tệ hơn mỗi ngày, những lời chỉ
trích bất tận là sự bực bội.
Một quan chức cấp cao thứ
hai của Bộ Ngoại giao hỏi: “Cộng đồng nhân quyền quốc tế – họ
muốn gì? Họ có muốn làm biểu tượng không, trong trường hợp nào họ
có thể cảm thấy tốt và về nhà? Hay họ muốn xuống chiến hào nơi chúng ta đang
làm việc?”
Sự coi thường cộng đồng
nhân quyền của Pompeo là một trong những lý do mà ông ta đã tạo ra điều được gọi
là Ủy ban về Các quyền Không thể chuyển nhượng. Ngoại trưởng [Pompeo] khẳng định
rằng, các nhà hoạt động tiếp tục cố gắng tạo ra các loại quyền, và rằng “không
phải mọi thứ đều tốt, hoặc mọi thứ đều được chính phủ ban cho,
có thể là một quyền phổ quát”.
Các nhà hoạt động nhân
quyền lo ngại Ủy ban sẽ xây dựng một “hệ thống phân cấp” quyền, điều này sẽ làm
suy yếu sự bảo vệ quyền phụ nữ, người LGBTQ và những người khác, trong khi có
thể nâng cao quyền tự do tôn giáo lên trên các quyền khác. Họ đã tổ chức gửi
thư, làm chứng trước ủy ban và thậm chí kiện để làm cả trở công việc của Ủy
ban.
Khi được hỏi, liệu Ủy ban
sẽ xây dựng một “hệ thống phân cấp” hay không, quan chức cấp cao nhất của Bộ
Ngoại giao làm nhẹ khả năng này nhưng đã không loại trừ nó. “Nếu có một ý tưởng
nào đó mà mọi thành viên trong ủy ban đều cam kết rõ ràng, thì đó là ý tưởng rằng
đất nước này dành riêng cho nhân quyền. Nhân quyền là quyền vốn có của tất cả mọi
người. Ủy ban lấy đó làm tiền đề bắt đầu của chúng tôi”, quan chức này nói.
Sự trừng phạt
và ban ơn
Các nhà lãnh đạo nhân quyền
nói rằng, có hai điểm sáng đáng chú ý trong hồ sơ của chính quyền Trump.
Nó đã đưa các nguồn lực
quan trọng vào việc thúc đẩy tự do tôn giáo quốc tế – thường xuyên lên tiếng về
chủ đề này, tổ chức các cuộc họp mặt cấp bộ hàng năm về [tự do tôn giáo] và ra
mắt một liên minh quốc tế của các quốc gia để thúc đẩy lý tưởng. Vài tuần trước,
Trump đã ban hành một sắc lệnh, chỉ đạo ông Pompeo hòa nhập hơn nữa việc thúc đẩy
tự do tôn giáo trong công tác ngoại giao của Hoa Kỳ.
Chính quyền cũng đã sử dụng
một công cụ pháp lý tương đối mới là Đạo luật Magnitsky Toàn cầu, để áp đặt các
biện pháp trừng phạt kinh tế đối với nhiều cá nhân liên quan đến vi phạm nhân
quyền ở nước ngoài. Các lệnh trừng phạt đã rơi vào những người từ các quan chức
quân đội Myanmar bị nghi ngờ trong vụ tàn sát hàng loạt người Hồi giáo Rohingya
cho đến một quan chức cảnh sát Pakistan bị cáo buộc lạm dụng.
Các nhà hoạt động nhân
quyền đã hoan nghênh những những hành động như vậy của chính quyền Trump, nói rằng
họ đã mang đến sự cảnh báo cần thiết cho người dân và các khu vực thường không
nhận được.
“So với phần còn lại của
hồ sơ nhân quyền, chính quyền Trump sử dụng các biện pháp trừng phạt toàn cầu
Magnitsky đã vượt quá mong đợi”, ông Rob Berschinski, một quan chức cấp cao
của Tổ chức Nhân quyền Trước tiên (Human Rights First), nói.
Tuy nhiên, các nhà hoạt động
nhân quyền cho biết, các sáng kiến có vẻ bị chính trị hóa. Ví dụ, liên minh tự do
tôn giáo, bao gồm các quốc gia như Hungary, nơi chính phủ Hoa Kỳ đang cố gắng
đưa ra tòa nhưng chỉ về chuyện bài Do Thái. Sự thúc đẩy tự do tôn giáo cũng phù
hợp với sự ưu tiên của những người Kito giáo ủng hộ Trump, những người từ lâu
đã thúc đẩy sự bảo vệ các cộng đồng Kitô giáo ở nước ngoài nhiều hơn.
Theo các biện pháp trừng
phạt của đạo luật Magnitsky, chính quyền chủ yếu đưa ra các hình phạt giới hạn
cho những người sống ở các quốc gia mà họ coi là đối thủ hoặc nơi Hoa Kỳ có lợi
ích hạn chế. Và bởi vì các lệnh trừng phạt nhắm vào các cá nhân, họ ít có khả
năng gây ra xích mích với các chính phủ. Dưới áp lực mạnh mẽ từ bên ngoài,
chính quyền đã áp đặt các biện pháp trừng phạt Magnitsky đối với hơn một chục
người Arab Saudi về vụ sát hại ký giả Jamal Khashoggi của báo Washington Post;
nhưng nó đã không trừng phạt người đàn ông mà cộng đồng tình báo Hoa Kỳ coi là
người chịu trách nhiệm chính cho vụ giết người, đó là Thái tử Ả Rập Saudi
Mohammed bin Salman, là người mà Trump bảo vệ.
Tình hình thảm khốc của
người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Trung Quốc cho thấy, nỗ lực của đạo luật Magnitsky
và tự do tôn giáo đã va chạm với các ưu tiên của chính Trump như thế nào.
Chính quyền Trump từ lâu
đã coi Trung Quốc là kẻ thù của Hoa Kỳ và quan hệ với Đảng Cộng sản cầm quyền
đã đạt mức thấp mới kể từ khi đại dịch virus corona bắt đầu. Nhưng Trump đã tìm
cách duy trì mối quan hệ cá nhân tốt đẹp với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận
Bình, một phần vì ông ta đã cố gắng tấn công các thỏa thuận thương mại với Bắc
Kinh. Trong những năm gần đây, chính phủ Trung Quốc đã bắt giữ hơn một triệu
người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, đưa họ vào các trại tập trung, từ đó xuất hiện những
báo cáo xấu về lạm dụng. Trung Quốc tuyên bố họ đang “cải tạo” những người Duy
Ngô Nhĩ để dập tắt suy nghĩ khủng bố trong dân chúng. Các nhà lập pháp đảng Cộng
hòa và Dân chủ trong Quốc hội rất tức giận về việc giam giữ người Duy Ngô Nhĩ.
Trong khi đó, ông Pompeo
đã đưa người Duy Ngô Nhĩ ra làm ví dụ về lý do tại sao Hoa Kỳ phải thúc đẩy tự
do tôn giáo.
Nhưng Trump đã không sẵn
sàng sử dụng các biện pháp trừng phạt của luật Magnitsky đối với các quan chức
Trung Quốc liên quan đến việc ngược đãi người Duy Ngô Nhĩ.
Trump nói với báo Axios rằng,
ông ta không muốn áp dụng các biện pháp trừng phạt vì điều đó có thể làm hỏng
các cuộc đàm phán thương mại với Bắc Kinh, thành công mà ông ta coi là quan trọng
đối với việc tái tranh cử của mình. Theo cuốn sách mới của cựu cố vấn an ninh
quốc gia John Bolton, Trump thậm chí còn bày tỏ sự ủng hộ đối với việc giam giữ
hàng loạt người Hồi giáo trong các cuộc đàm phán với Tập. Trump phủ nhận điều
này.
Một số chính phủ nước
ngoài đã xem thông điệp mâu thuẫn của Hoa Kỳ về quyền con người là đèn xanh để
theo đuổi các chính sách áp bức. Những lời chỉ trích kịch liệt của Trump chống
lại các nhà báo – và tuyên bố của ông ta rằng nhiều cơ quan truyền thông hợp
pháp là tin giả giả mạo – được
cho là đã truyền cảm hứng cho một số quốc gia áp đặt luật cứng rắn hơn
trong việc cắt giảm tự do báo chí.
Các đối thủ của Hoa Kỳ
cũng đã sử dụng cái chết của ông Floyd và sự sụp đổ của nó như một sự tuyên
truyền để cố gắng thuyết phục người dân của họ tin rằng, Washington không có
quyền giảng dạy cho họ về quyền con người khi Hoa Kỳ không thể giải quyết vấn đề
ở chính nước họ. Khi người phát ngôn Bộ Ngoại giao [Hoa Kỳ] gần đây tweet những
lời chỉ trích về cách đối xử của Bắc Kinh đối với các nhà hoạt động dân chủ ở Hồng
Kông, một quan chức Trung Quốc tweet đáp trả lại cô ta bằng những từ cuối cùng
của Floyd rằng: “Tôi không thể thở được”.
Ai là kẻ đạo đức
giả?
Các nước đối thủ từ lâu
đã tìm cách tận dụng cuộc xung đột chủng tộc trong nội bộ Hoa Kỳ.
Năm 1957, khi thống đốc
bang Arkansas, sử dụng Vệ binh Quốc gia để ngăn chặn chín sinh viên da đen vào
học tại một trường trung học chỉ có người da trắng, Liên Xô đã chế nhạo Hoa Kỳ
với các tiêu đề như “Quân đội Tiên phong Chống Trẻ em!” Và khi Tổng thống
Dwight Eisenhower gửi Sư đoàn Dù 101 đến hộ tống các sinh viên da đen vào trường,
ông đã viện dẫn cuộc đấu tranh trong Chiến tranh Lạnh của Mỹ để biện minh cho
hành động này. Ông
nói: “Kẻ thù của chúng ta đang hả hê vì sự cố này và sử dụng nó ở khắp mọi
nơi để xuyên tạc cả dân tộc chúng ta”.
Trước công chúng, nhóm
Trump đã thể hiện rất ít sự kiên nhẫn đối với các chỉ trích nhân quyền quốc tế
nhắm vào Hoa Kỳ, đặc biệt là khi nó đến từ các cơ quan của Liên Hiệp quốc hoặc
các đối thủ như Trung Quốc. Thay vì bỏ qua những lời chỉ trích, họ thường đáp
trả.
Năm 2018, ông Philip
Alston, một đặc phái viên của Hoa Kỳ, đã tiết lộ những phát hiện của một cuộc điều tra về nghèo đói
ở Mỹ. Ban đầu, ông Alston cho biết, ông được mời nghiên cứu chủ đề này dưới thời
chính quyền Obama, nhưng chính quyền Trump – dưới thời Tillerson [làm Ngoại trưởng]
– đã gia hạn lời mời. Báo cáo của Alston đã cắt nhỏ vài từ. Ông báo cáo, Hoa Kỳ
là nơi cư trú của hàng chục triệu người nghèo và điều đó có khả năng bị làm trầm
trọng thêm bởi các chính sách kinh tế của Trump.
Nikki Haley là đại sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp quốc lúc đó, đã đáp trả lại. Bà gọi
công việc của ông Alston là “lừa dối và có động cơ chính trị”, nhấn mạnh rằng
các kế hoạch của chính quyền Trump giúp người dân thoát nghèo và cho rằng Liên
Hiệp quốc nên tập trung vào nghèo đói ở các nước kém phát triển.
Gần đây, chính quyền
Trump đã đả kích Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) về những nỗ lực điều tra các tội
ác chiến tranh ở Afghanistan, một cuộc điều tra bao gồm các hành động của quân
đội Hoa Kỳ. Hoa Kỳ không phải là thành viên của ICC, với nhiều người trong đảng
Cộng hòa cũng như Dân chủ không muốn buộc người Mỹ phải chịu quyền tài phán.
Chính quyền Trump đã làm nhiều hơn cả việc từ chối hợp tác: Nó đe dọa sẽ áp đặt
các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với các nhân viên của ICC và cảnh báo có
thể cấm họ và gia đình họ vào Mỹ.
Hội đồng Nhân quyền có trụ
sở tại Geneva xem xét một cuộc điều tra về chủ nghĩa phân biệt chủng tộc ở Hoa
Kỳ, đã chứng kiến chính quyền Trump làm việc mang tính đòn bẩy, ngay cả khi họ đã từ bỏ tư
cách thành viên hội đồng.
Cuộc thảo luận được tổ chức
theo lệnh của một số nước châu Phi trong Hội đồng [Nhân quyền] và được ủng hộ bởi
nhiều nhóm nhân quyền, cũng như sự ủng hộ của ông Philiseise, anh trai của
Floyd. Điều khác thường ở đây là nó được gọi là một “cuộc tranh luận khẩn cấp”
– một dạng mà hội đồng không thường sử dụng. Yêu cầu ban đầu là để hội đồng
thành lập một “ủy ban điều tra” – một công cụ kiểm tra mạnh mẽ nhất của
nó – vào Hoa Kỳ.
Trong khi đó, các đối thủ
của Hoa Kỳ như Trung Quốc và Nga đã sử dụng dịp này để chê bai chủ nghĩa phân
biệt chủng tộc ở Mỹ. Trong trích dẫn gửi cho các phóng viên, Andrew Brprice, đặc
phái viên Hoa Kỳ đã thừa nhận “những thiếu sót” của họ ở Mỹ, nhưng nhấn mạnh rằng,
không giống như một số đối thủ độc đoán của mình, chính phủ Hoa Kỳ đã tỏ ra
minh bạch trong vấn đề phân biệt chủng tộc và sự tàn bạo của cảnh sát.
Khi bà Lana Marks,
đại sứ Hoa Kỳ tại Pretoria, tìm kiếm sự ảnh hưởng của các quan chức Nam Phi
trong việc định hình cuộc tranh luận của Hội đồng, bà đã nhiều lần được họ trấn
an, theo điện tín ngoại giao. Một quan chức cấp cao của Nam Phi nhấn mạnh rằng,
lãnh đạo của đất nước ông “cam kết tăng cường hơn nữa và củng cố mối quan hệ đối
tác với Hoa Kỳ”. Quan chức này nói rằng Nam Phi sẽ – có lẽ thông qua mối quan hệ
của họ với các nước châu Phi trong Hội đồng – “tìm cách chuyển cuộc trò chuyện
ra khỏi sự tập trung cụ thể vào Hoa Kỳ và hướng tới một cuộc thảo
luận phổ quát hơn về chủ nghĩa phân biệt chủng tộc”.
Cuối cùng, các nước châu
Phi đã đồng ý. Thay vào đó, Hội đồng đã yêu cầu một báo cáo rộng rãi hơn, chung
chung hơn về chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và sự tàn bạo của cảnh sát đối với
người da đen và cũng hỏi thông tin về cách các chính phủ trên toàn thế giới đối
phó với các cuộc biểu tình chống phân biệt chủng tộc. Tuy nhiên, nghị quyết đã
đề cập đến cái chết của Floyd và báo cáo dự kiến sẽ gồm Hoa Kỳ, trong số
các nước khác.
Điều này là quá nhiều đối
với Pompeo.
Trong một tuyên
bố có tựa đề, “về đạo đức giả của Hội đồng Nhân quyền LHQ”, Ngoại trưởng
Mỹ đã chỉ ra rằng các chế độ độc tài như Venezuela là thành viên của cơ quan đa
phương và cho biết kết quả của cuộc tranh luận khẩn cấp đã khiến Hoa Kỳ tin tưởng
hơn nữa, quyền ra khỏi Hội đồng.
“Nếu hội đồng nghiêm
túc trong việc bảo vệ quyền con người, có rất nhiều nhu cầu chính đáng cần
sự chú ý của họ, chẳng hạn như sự bất bình đẳng về chủng tộc có
hệ thống ở những nơi như Cuba, Trung Quốc và Iran”, ông Pomp Pompeo nói.
Ông ta nói thêm: “Nếu
hội đồng thành thật, họ sẽ nhận ra những điểm mạnh của nền dân chủ Mỹ
và thúc giục các chế độ độc tài trên toàn thế giới để xây dựng nền
dân chủ Mỹ và giữ cho quốc gia của họ đạt tiêu chuẩn cao về trách nhiệm và minh
bạch mà người Mỹ chúng ta áp dụng lên chính chúng ta”.
No comments:
Post a Comment