Lý Thái Hùng
00:01 - 09/12/2013
Bản hiến pháp vừa mới được quốc hội Cộng sản Việt
Nam khóa 13 thông qua hôm 28 tháng 11, đã dấy lên hai luồng suy nghĩ khác nhau:
Một là lãnh đạo Hà Nội đã coi thường những phản biện
của dư luận về nhu cầu cải cách chính trị, tiếp tục duy trì hệ thống chính trị
độc tôn nằm trong sự kiểm soát chặt chẽ của đảng Cộng sản. Điều này cho thấy là
Hà Nội rất tự tin về khả năng kiểm soát tình hình và sẵn sàng trấn áp mọi xu
hướng đòi đối lập chính trị hiện nay, ít nhất là 5 năm tới.
Hai là lãnh đạo đảng Cộng sản Việt Nam đã không thể
làm khác hơn, tiếp tục giữ nguyên trạng với hy vọng là có thể giữ được quyền
lực trong tình trạng nội bộ đang bị phân hóa do những tác động của cao trào dân
chủ hóa xã hội. Điều này cho thấy là Hà Nội lo ngại rằng nếu có bất cứ những
thay đổi nào vào lúc này sẽ khiến cho họ mất kiểm soát và gặp những rối loạn
nội bộ.
Cả hai luồng suy nghĩ đều đến từ những nhận định
liên quan đến cách phản ứng của lãnh đạo CSVN đối với những góp ý ở trong và
ngoài đảng về nội dung của bản dự thảo sửa đổi hiến pháp 1992 trong suốt năm
2013 vừa qua.
Nửa
Nạc - Nửa Mỡ
Vào cuối năm 2012, khi ông Phạm Trung Lý tuyên bố
trong cuộc họp báo phổ biến bản dự thảo sửa đổi hiến pháp 1992 rằng mọi góp ý
không có vùng nào “cấm kỵ”. Lúc đó Hà Nội tự tin nghĩ rằng họ còn khả năng kiểm
soát chặt chẽ hệ thống truyền thông và coi thường các hoạt động của lực lượng
dân chủ.
Nhưng khi 72 trí thức, cựu cán bộ cao cấp đứng tên
trong một kiến nghị 7 điểm yêu cầu cải cách hệ thống chính trị và hàng loạt
những bài viết của các nhà dân chủ phân tích về nhu cầu thay đổi của xã hội để
đất nước tiến bộ đã dấy lên làn sóng phản biện rộng lớn chưa từng thấy trước
đây, đặt lãnh đạo Hà Nội ở vào thế tiến thoái lưỡng nan.
Kết quả của hiện tượng “tiến thoái lưỡng nan” nói
trên chính là sự ra đời của bản hiến pháp có nội dung ‘nửa nạc, nửa mỡ”.
Nếu xét trên hệ thống chính trị và kinh tế của quốc
gia, Hà Nội vẫn tiếp tục duy trì sự độc quyền của đảng Cộng sản trên cả hai lãnh
vực chính trị (điều 4 hiến pháp) và kinh tế (điều 51). Nhưng nếu xét trên mặt
xu thế thời đại, Hà Nội đã có một sự bày hàng khá mới khi dành đến 36 Điều,
chiếm ¼ nội dung bản hiến pháp để quy định về quyền con người và quyền công
dân, trong đó có 5 điều rất mới rút từ bản Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền.
Sở dĩ có nội dung ‘nửa nạc, nửa mỡ” là vì lúc đầu,
lãnh đạo Hà Nội chỉ muốn sửa đổi vài điều trong hiến pháp nhằm trang trí lại bộ
mặt “tôn trọng quyền con người” để tránh những công kích phi nhân quyền của thế
giới và tái cân bằng quyền lực giữa đảng và nhà nước trong bối cảnh hệ
thống đảng không còn có nhiều khả năng quyết định hết mọi thứ như quá khứ.
Nói cách khác, Hà Nội dùng việc sửa đổi hiến pháp để
giải quyết nhu cầu của nội bộ đảng hơn là đáp ứng các yêu cầu thay đổi của xã
hội. Chính vì vậy mà lãnh đạo Hà Nội luôn luôn nhắc đi nhắc lại rằng các góp ý
sửa đổi phải nằm trong khuôn khổ Cương lĩnh của đảng.
Một trong những điểm nổi bậc của việc dùng hiến pháp
giải quyết nhu cầu nội bộ đảng là ở các Chương quy định về trách nhiệm và quyền
hạn của Quốc hội, Chủ tịch nước và Thủ tướng chính phủ.
Nếu trước đây, vị trí Tổng bí thư được coi là quyền
lực nhất ở trong đảng thì các vị trí như Chủ tịch nước, Thủ tướng, Chủ tịch
Quốc hội chỉ là sự phân công nội bộ, mang tính hình thức. Trong 10 năm qua, vai
trò của Thủ tướng chính phủ đã không những lấn lướt hơn cả Tổng bí thư đảng mà
còn trở thành một bộ máy siêu quyền lực vây chung quanh những nhóm lợi ích đe
dọa quyền lực của đảng.
Hiến pháp lần này, Hà Nội đã nâng vị trí chủ tịch
nước và quốc hội lên rất lớn. Chủ tịch nước có quyền đề nghị quốc hội bầu, miễn
nhiệm, bãi nhiệm Phó chủ tịch nước, Thủ tướng chính phủ. Chủ tịch nước thống
lĩnh lực lượng võ trang, quyết định phong, thăng giáng, tước quân hàm cấp
tướng… Trong khi đó, Thủ tướng chính phủ thu hẹp vào vai trò điều hành chính
phủ và phiếu của Thủ tướng cũng là chỉ là một phiếu trong chế độ tập thể của
chính phủ.
Nói cách khác, kể từ đầu năm 2014 trở đi quyền lực
của ông Nguyễn Tấn Dũng bị suy giảm rất nhiều so với quyền hạn và tư thế chính
trị càng ngày càng gia tăng của ông Trương Tấn Sang, khi hiến pháp mới được áp
dụng.
Thống
Nhất Quyền Lực
Sự nâng cao vị trí chủ tịch nước trong bản hiến pháp
mới cho thấy là Hà Nội đang chuẩn bị dọn đường thống nhất quyền lực giữa đảng
và nhà nước để không còn tình trạng cá mè một lứa như hiện nay.
Càng ngày, Hà Nội thấy rõ là mô hình phân quyền giữa
tứ trụ của đảng trở thành gánh nặng cho chính chế độ khi các phe tranh cố giành
nhau quyền lợi nhưng lại không chịu lãnh trách nhiệm về chính trị.
Trung ương đảng đã từng dành cả hai Hội nghị trung
ương đảng 5 và 6 chứng kiến cảnh hai phe đảng (Nguyễn Phú Trọng) và chính phủ
(Nguyễn Tấn Dũng) tấn công lẫn nhau với kết quả bất phân thắng bại. Diễn tiến
này đã đặt cho lãnh đạo Hà Nội phải cải tổ ở thượng tầng.
Đó là sẽ áp dụng mô hình của Trung Quốc qua việc
Tổng bí thư kiêm luôn Chủ tịch nước để thu tóm quyền lực vào trong tay một phe
hầu có thể kiếm soát chặt chẽ ở bên trong lẫn bên ngoài đảng.
Trước đây có người hỏi Nguyễn Phú Trọng về dự kiến
nói trên, ông Trọng không trả lời trực tiếp nhưng hé mở cho dư luận thấy là vị
thế của ông như hiện nay là quá khó để cầm chịch quyền lực như những Tổng bí
thư tiền nhiệm Lê Duẫn, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười.
Vị trí Tổng bí thư bắt đầu suy yếu và bộ chính trị
trở thành tình trạng “cá mè một lứa” kể từ ông Lê Khả Phiêu bị nhóm Thái thượng
hoàng gồm các ông Đỗ Mười, Lê Đức Anh, Võ Văn Kiệt truất phế, đưa ông Nông Đức
Mạnh lên làm trái độn từ năm 2001.
Vấn đề đặt ra cho Hà Nội là nhân vật nào sẽ được
chọn để tiến hành việc thống nhất quyền lực vào thời điểm 2016. Nhân vật này
không thể chọn từ hàng ngũ Trung ương đảng hiện nay mà phải từ 16 ủy viên bộ
chính trị thì mới đủ tư cách để kiêm nhiệm hai trách vụ Tổng bí thư lẫn Chủ
tịch nước.
Trong tình hình hiện nay, chỉ có hai nhân vật được
coi là có nhiều điều kiện để nắm giữ vị trí này: Trương Tấn Sang hoặc Nguyễn
Tấn Dũng.
Ông Sang đang nắm Chủ tịch nước nên kiêm nhiệm thêm
trách vụ Tổng bí thư đảng sau khi ông Nguyễn Phú Trọng nghỉ hưu vào đầu năm
2016 là một diễn tiến bình thường nhất. Nhưng liệu ông Nguyễn Tấn Dũng và những
phe nhóm còn lại có đồng lòng để cho ông Sang thống lĩnh quyền lực hay không là
một dấu hỏi rất lớn?
Ông Nguyễn Tấn Dũng tuy bị gặp khó khăn sau hàng
loạt các Tập đoàn kinh tế sụp đổ; nhưng qua hai trận đấu với phe ông Nguyễn Phú
Trọng tại Hội nghị Trung ương 5 và 6, chứng tỏ là ông Dũng nắm giữ nhiều thế
lực trong bộ máy địa phương, kinh tế và chính phủ trung ương. Đây là những nơi
nắm số phiếu quyết định ở Trung ương đảng.
Ông Nguyễn Tấn Dũng sẽ không tiếp tục vị trí Thủ
tướng và ông Dũng chỉ có hai con đuờng chọn lựa: ra tranh cử chức Tổng bí thư
đảng để kiêm nhiệm Chủ tịch nước hoặc cùng với Nguyễn Phú Trọng và ông Nguyễn
Sinh Hùng về hưu.
Con đường thống nhất quyền lực nội bộ của đảng Cộng
sản Việt Nam không bằng phẳng chút nào. Làm không khéo, đảng sẽ có thể bị tách
ra nhiều mảng trong hai năm tới khi mà những tác động đòi dân chủ hóa ngày một
gia tăng ở trong và ngoài đảng.
Tóm lại, hiến pháp vừa được quốc hội thông qua hôm
28 tháng 11, phần lớn là nhằm giải quyết các nhu cầu quyền lực thượng tầng của
đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là hệ quả của việc cố tình uốn nắn việc sửa đổi
hiến pháp theo Cương lĩnh của đảng. Nhưng hệ quả này không dừng ở đây mà sẽ
khởi đầu những ngày tháng sóng gió mới cho đảng Cộng sản trong hai năm tới với
hai hiện tượng: Thượng tầng thì tranh giành quyền lực khốc liệt vì đã gom vào
thế "được ăn cả, ngã về không"; Hạ tầng thì tăng tốc tham nhũng lớn
hơn, gấp hơn, và bạo hơn vì sự bấp bênh của ghế ngồi giữa những di dời liên tục
của các lằn ranh quyền lực.
Lý
Thái Hùng
Ngày 7/12/2013.
No comments:
Post a Comment