Được đăng ngày Thứ hai, 19
Tháng 8 2013 16:49
...có thể tiên đoán tình hình
tại Ai Cập trong những ngày sắp tới sẽ y như hiện nay, nghĩa là không thay đổi,
quân đội tiếp tục giữ vai trò trọng tài trong mọi sinh hoạt chính trị tại Ai
Cập, như quân đội Thổ Nhĩ Kỳ trước kia dưới thời Mustafa Kemal Atatürk. Và chế
độ chính trị tại Ai Cập cũng sẽ là một chế độ dân chủ kiểu phương Tây như Thổ
Nhĩ Kỳ.
*
Sau
nhiều ngày yêu cầu giải tán không thành công, cuối cùng ngày 14/08/2013 lực
lượng an ninh Ai Cập đã tấn công vào đám đông biểu tình ủng hộ tổng thống bị
lật đổ Mohamed Morsi, nhiều người đã thiệt mạng. Chống đối giữa những người ủng
hộ và chống đối Morsi cho tới nay chưa có dấu hiệu suy giảm, Ai Cập có nguy cơ
rơi vào bạo loạn lâu dài. Thế giới phương Tây lên án chính quyền Ai Cập đàn áp
những người chống đối bằng bạo lực, trong khi khối ả rập Vùng Vịnh lên tiếng
ủng hộ. Tương lai nào cho Ai Cập trong những ngày sắp tới ?
Diễn biến phức tạp
Theo
những nguồn tin đáng tin cậy, cho đến ngày 19/08/2013, trên khắp lãnh thổi Ai
Cập đã có ít nhất 800 người thiệt mạng và hàng ngàn người khác bị thương trong
những cuộc đụng độ giữa lực lượng an ninh và người biểu tình ủng hộ tổng thống
Morsi. Về phía những người biểu tình, tổ chức Những anh em Hồi giáo (Muslim’s
Brotherhood) đưa ra con số hơn 2.000 người chết và hàng chục ngàn người bị
thương.
Cho
dù là 800 hay 2.000, số người bị thiệt mạng sẽ còn gia tăng hơn trong những
ngày sắp tới nữa nếu sự đối đầu giữa người ủng hộ Morsi với lực lượng an ninh
vẫn còn tiếp tục. Phe ủng hộ tổng thống Mohammed Morsi và tổ chức Những anh
em Hồi giáo kêu gọi tiếp tục xuống đường cho tới khi nào tổng thống Morsi
được trả tự do. Về phía chính quyền, những lực lượng an ninh và bảo vệ được
lệnh bắn đạn thật vào những ai đe dọa đến sự an ninh của những biểu tượng chính
quyền (công sở, người và tài liệu).
Trong
những ngày đầu của cuộc tấn công (14 và 15/08), đã có hơn 600 người bị thiệt
mạng, trong đó có cả nhân viên an ninh của chính quyền lẫn người biểu tình ủng
hộ Morsi. Số người bị thiệt mạng không ngừng tăng lên trong những ngày kế tiếp.
Riêng
ngày Thứ Sáu 16/08, những cuộc đụng độ giữa lực lượng an ninh và người biểu
tình đã làm 173 người thiệt mạng. Tại Cairo, một trận đấu súng dữ dội đã diễn
ra giữa lực lượng an ninh của chính quyền và những du kích quân Hồi giáo ủng hộ
Morsi trốn trong giáo đường Hồi giáo Ramsès Al-Fath tại Cairo, nơi có
khoảng 1.000 người trú ần bên trong ngôi đền, và cũng là nơi để thi thể
của những người thiệt mạng trong các cuộc đụng độ ngày 14 và 15/08. Sau cùng
những người trốn tránh trong ngôi đền đã được ra dưới sự bảo vệ của lực lượng
an ninh vì sợ dân cư chung quanh giáo đường đánh đập. Lực lượng an ninh cũng đã
bắt giữ hơn một ngàn người trong tổ chức Những anh em Hồi giáo về tội tham gia
hay xúi giục khủng bố, trong đó có Mohamed al-Zawahiri, em trai của người đứng
đầu tổ chức khủng bố al-Qaeda sau khi Bin Laden qua đời là Ayman al-Zawahiri.
Những
cuộc xuống đường ủng hộ và chống tổng thống Morsi hiện nay đang khoét sâu hố
chia rẻ trong lòng người dân Ai Cập. Để chống lại "cú đảo chánh bằng quân
sự", tổ chức Những anh em Hồi giáo kêu gọi những người ủng hộ Morsi xuống
đường mỗi ngày trong suốt một tháng để yêu cầu thả tổng thống Morsi. Tuy nhiên,
phe ủng gộ Morsi đang bị những phần tử Hồi giáo cực đoan xâm nhập, đặc biệt là
tổ chức khủng bố al-Qaeda tại Ai Cập. Mục tiêu của những nhóm khủng bố này là
gây khiêu khích để lực lượng an ninh và quân đội bắn vào đoàn người biểu tình,
càng làm chết những người càng tốt, để tuyên truyền và kêu gọi nổi dậy lật đổ
chính quyền lâm thời bằng bạo lực. Tất cả những nơi nào mà đoàn biểu tình đi
qua, những nơi thờ phượng của những tôn giáo khác đều bị đốt phá, những cửa
hàng buôn bán hàng hóa phương Tây đều bị cướp bóc. Đây là bài toán nhức nhối mà
chính quyền lâm thời và phe quân đội Ai Cập chưa tìm ra đáp số.
Để
tranh thủ những người ủng hộ cựu tổng thống Moubarak bị lật đổ tháng 01/2011,
chính quyền lâm thời đang nghiên cứu kế hoạch trả tự do cho ông Moubarak. Nhiều
nhân vật trong chính quyền lâm thời Ai Cập đang tìm kiếm cơ sở pháp lý để giải
tán Anh em Hồi giáo, tổ chức rất lớn được hình thành từ những năm 1920. Vấn đề
của chính quyền lâm thời hiện nay là làm sao để biện hộ việc sử dụng bạo lực để
giải tán những cuộc xuống đường của phe Hồi giáo ủng hộ Morsi. Việc lực lượng
an ninh và quân đội Ai Cập nả súng vào những người biểu tình để giải tán đang
gây nhiều tranh cãi trong dư luận quốc tế và Ai Cập.
Nhiều
người Ai Cập không đồng tình chuyện cảnh sát nã súng vô tội vạ vào đám đông bất
chấp việc có "phụ nữ và trẻ con". Ngược lại nhiều người khác lại cho
rằng sự can thiệp đó là cần thiết, vì phe ủng hộ tổng thống Morsi đã dùng súng
bắn trả lại lực lượng an ninh như quân khủng bố và phe này đang cố tình gây
chia rẻ sự đoàn kết dân tộc bằng cách đốt hơn 50 nhà thờ copte, một giáo phái
thiên chúa giáo lâu đời nhất tại Trung Đông. Những lời hô hào hung hăng của phe
ủng hộ Morsi không khác gì những hô hào của quân khủng bố al-Qaeda khi đe dọa
sẽ tiêu diệt hết những không có đức tin (mecreants) Hồi giáo.
Nền dân chủ lại bị tước đoạt ?
Theo
nhận định của giới truyền thông quốc tế, khi lật đổ một người lãnh đạo dân cử
quân đội Ai Cập đã san bằng nền dân chủ. Thêm vào đó chính quyền lâm thời lại
ban hành tình trạng khẩn cấp, nghĩa là tình trạng thiết quân luật trong vòng ít
nhất một tháng, rõ ràng đây là một hành động củng cố quyền lợi bằng sức mạnh
quân sự.
Đối
với dư luận dân chủ phương Tây, ban hành tình trạng khẩn cấp là một bước lùi
dân chủ quan trọng trong một quốc gia vừa thoát khỏi thời kỳ độc tài Moubarak,
một vị tổng thống cai trị đất nước Ai Cập bằng bàn tay sắt trong suốt 30 năm.
Cựu tổng thống Moubarak đã áp dụng chế độ thiết quân luật trong suốt ba thập
niên để dẹp tan mọi mầm mống chống đối. Chế độ thiết quân luật vừa ban hành như
vậy sẽ xóa bỏ tất cả những thành quả đã đạt được sau cuộc cách mạng lật đổ
chính quyền Moubarak tháng Giêng 2011. Như vậy, Ai Cập có nguy cơ rơi vào quỹ
đạo bạo lực mới như đã từng xảy ra trong suốt hai thập niên 1980 và 1990. Sự
bình yên sau đó đã phải trả với một giá khá đắt : gần 90.000 người bị bắt giữ,
nhân quyền đã bị chà đạp và dân chủ hoàn toàn không được nhắc tới dưới thời
Moubarak.
Trước
bối cảnh bạo động lan rộng, tình trạng khẩn cấp khó có thể bị bãi bỏ trong một
tương lai gần vì một số bộ phận trong tổ chức Những anh em Hồi giáo đang tổ
chức lại thành những đội du kích vũ trang, phối hợp với những toán khủng bố
trong tổ chức al-Qaeda, chống trả lại bằng bạo lực. Những tổ chức đối kháng bạo
lực Hồi giáo này đã thiết lập căn cứ dọc hành lang biên giới giữa Ai Cập với
Gaza (Palestine) trên bán đảo Sinai, trong những ngày sắp tới sẽ thành lập thêm
các căn cứ địa dọc khu vực biên giới với Lybia.
Tuy
vậy, những hành động thô bạo để giải tán các cuộc xuống đường của những người
ủng hộ tổng thống Morsi đặt những người đứng về phe quân đội vào tình trạng bối
rối, mọi quyết định vội vã trong lúc lúc này đều khó khăn. Mặc dù chống chủ
trương áp đặt giáo lý Hồi giáo vào xã hội Ai Cập của phe Morsi và tổ chức Những
anh em Hồi giáo, ông el-Baradei, phó tổng thống, và nhiều người khác trong
chính quyền lâm thời đã từ nhiệm vì không muốn bị tố cáo nhuốm tay vào máu
trong cuộc đàn áp này. Nếu phe quân đội thắng thế, tương lai chính trị của
những người này coi như chấm dứt. Ngược lại, nếu phe ủng hộ Morsi thắng thế,
tương lai của họ cũng không sáng sủa gì hơn vì phe Hồi giáo quá khích không
chấp nhận những kẻ phản bội và mất niềm tin (vào Hồi giáo). Nói chung, không có
chọn lựa nào cho những người lừng khừng giữa Quân đội hay Hồi giáo tại Ai Cập.
Phản ứng của dư luận quốc tế
Có
một điều khó hiểu là gần như toàn bộ dư luận phương Tây, các kênh truyền hình
cũng như những phóng viên thượng thặng chỉ trình chiếu hay làm phóng sự nói tới
phe ủng hộ Morsi và tổ chức Những anh em Hồi giáo. Chỉ cần một lời cảnh cáo của
một thường dân trong phe ủng hộ Morsi đối với chính quyền đương hành, liền tức
thì lời nói đó được tải đi khắp thế giới. Trong khi đó, không cơ quan truyền
thông quốc tế nào làm phóng sự hay trình chiếu phản ứng của những người chống
Morsi hay phong trào Tamarod (nổi dậy), lực lượng đã được quân đội ủng hộ để
lật đổ Morsi. Cũng không một phóng sự nào nói về những thiệt hại do phe Hồi
giáo gây ra cho quân đội và những người theo đạo copte tại Ai Cập, một giáo
phái Thiên chúa giáo lâu đời nhất trên thế giới. Trong số 623 người bị thiệt
mạng trong ngày 14/08, gần một phần ba là cảnh sát và những thường dân chống
Morsi bị du kích quân Hồi giáo bắn chết. Chỉ mới gần đây, khi số nhà thờ của
người theo đạo copte bị đốt quá nhiều thì một vài cơ quan truyền thông phương
Tây mới lên tiếng cho biết tổ chức khủng bố al-Qaeda Ai Cập đã xâm nhập và trà
trộn vào các đoàn biểu tình để gây bạo loạn.
Các
chính quyền phương Tây cũng thế, không ai lên án những hành động đốt phá nhà
thờ và phá hoại tài sản công dân của đoàn biểu tình ủng hộ Morsi. Truyền hình
phương Tây nhiều lần cho thấy nhiều tay súng trong đoàn biểu tình nấp trên
những cao ốc chỉa súng bắn vào đoàn người bên dưới để dư luận đổ tội cho cảnh
sát Ai Cập gây ra. Những bằng chứng đã quá rõ ràng nhưng dư luận thế giới
phương Tây chỉ lên án và tố cáo chính quyền lâm thời sử dụng bạo lực để dẹp
biểu tình.
Sự
thiên vị đến độ quá đáng khiến của thế giới phương Tây khiến ông Nabil Fahmi,
bộ trưởng ngoại giao trong chính quyền lâm thời Ai Cập, phải lên tiếng cho biết
gần 50 nhà thờ và cơ sở của các giáo phái copte và orthodoxe (chính thống), có
tuổi đời từ 500 năm trở lên, bị phe Hồi giáo đốt phá tại khắp nơi trên lãnh
thổ, và nhắc nhở giới truyền thông phương Tây hãy công bằng khi thông tin. Ông
mời những nhà báo phương Tây đến viếng thăm hiện trường và những bệnh viện để
làm phóng sự.
Tại
sao có sự thiên vị này ? Câu trả lời khá giản dị : những phóng viên
làm việc cho các cơ quan truyền thông phương Tây trong những quốc gia Hồi giáo
đều sợ sự trả thù của những tổ chức Hồi giáo cực đoan. Nếu ra mặt chống đối hay
tố cáo những hành động dã man của những tổ chức Hồi giáo cực đoan, an ninh của
họ không an toàn (bắt cóc, ám sát). Cách hay nhất là tường thuật những gì
đang xảy ra tại hiện trường và tố cáo chính quyền đương nhiệm, điều mà những
phóng viên quốc tế đang làm. Các chính quyền phương Tây bắt buộc phải phản ứng
theo những gì mà người dân trong nước thấy qua truyền hình. Do đó, trong cương
vị là người đứng đầu một quốc gia phát triển dân chủ phương Tây, tất cả những
cấp lãnh đạo đều phải lên án bạo lực và đề cao đối thoại, đó là những điều tối
thiểu phải làm. Làm được hay không là chuyện khác. Chính vì thế, ngay sau khi
chính phủ lâm thời Ai Cập ban hành tình trạng khẩn cấp và cảnh sát
được quyền bắn đạn thật trong trường hợp bị tấn công, ngày 15/8, tổng
thống Hoa Kỳ, ông Barack Obama lên án những biện pháp giải tán các cuộc biểu
tình bằng bạo lực và tuyên bố hủy bỏ cuộc tập trận chung Mỹ-Ai Cập trong
tháng 9 sắp tới. Liên Hiệp Châu Âu cũng đang nghiên cứu một kế hoạch để trừng
phạt chính quyền Ai Cập, như đóng băng nguồn tài trợ tín dụng 5 tỷ EUR hay
ngưng bán vũ khí.
Nói
chung, cho đến nay các quốc gia phương Tây chỉ hù dọa miệng chứ chưa thực hành
vì sợ bị hố, như đã tưng xảy ra tại Lybia và Tunisia. Tất cả đều lên án những
chế độ độc tài tại Tunisia, Lybia và Ai Cập để ủng hộ những người chống đối.
Khi những chế độ độc tài thế quyền bị lật đổ, nhân dân những quốc gia đã tạo ra
mùa Xuân ả rập đang bị đặt dưới những chế độ độc tài thần quyền tàn bạo hơn,
quyền tự do con người bị tước đoạt mạnh hơn.
Mùa Xuân ả rập đang chuyển tay
lái
Năm
2011, công lao của những người tạo ra Mùa Xuân ả rập đã bị cướp đoạt qua những
cuộc bầu cử tự do. Khát vọng được có công ăn việc làm và một đời sống khá hơn
vẫn còn nguyên vẹn. Những phe thắng cuộc qua bầu cử tự do, thay vì tập trung
sức lực chăm lo đời sống người dân, chỉ lo củng cố địa vị và áp đặt giáo lý Hồi
giáo trên khắp lãnh thổ, nghĩa là xây dựng những chế độ độc tài tôn giáo trên
khắp Trung Đông để chống lại sự xâm nhập của những giá trị dân chủ phương Tây.
Tại
Lybia, chính quyền đương quyền mặc dù là một chính quyền Hồi giáo nhưng đang
chật vật chống trả lại những cuộc tấn công của những nhóm Hồi giáo salafist cực
đoan muốn áp đặt giáo lý Sharia trên khắp lãnh thổ, trong khi khát vọng có một
cuộc sống khá hơn của dân chúng hoàn toàn không được chú ý.
Tình
hình tại Tunisia và Ai Cập hiện nay đang có nhiều điểm giống nhau : đảng
Ennahda (Tunisia) và tổ chức Những anh em Hồi giáo (Ai Cập) đều chủ trương xây
dựng một chế độ lấy giáo lý Hồi giáo Sharia làm kim chỉ nam hành động. Cái khác
biệt là quân đội Ai Cập đối lập với chính quyền trong khi quân đội Tunisia lệ
thuộc vào chính quyền, một cuộc đảo chánh quân sự tại Tunisia rất khó xảy ra.
Tại hai nơi này, hơn phân nửa dân chúng muốn có một cuộc sống vật chất khá hơn
và không chấp nhận chế độ khắc khổ của giáo lý Sharia.
Trước
đây, dưới các chế độ độc tài của Ben Ali tại Tunisia, Kadhafi tại Lybia và
Moubarak tại Ai Cập, mức sống của người dân thành thị tương đối khá so với phần
còn lại của dân tộc, phần lớn ở thôn quê và khu lao động nghèo thành thị. Giới
trẻ thành thị nổi lên chống độc tài vì muốn có cuộc sống giống như giới trung
lưu thành thị, vì tất cả những cơ sở tạo ra công ăn việc làm đều nằm trong tay
những người của chế độ. Duy trì một khối đông người nghèo khổ cũng là một chính
sách của các chế độ độc tài, vì khối người này không có thời giờ để làm gì khác
hơn ngoài việc kiếm miếng ăn hàng ngày, do đó không phải là một đe dọa cho
chính quyền. Ngược lại, những cơ sở những tổ chức Hồi giáo cực đoan bị cấm hoạt
động chính trị nên chỉ tập trung vào những hoạt động xã hội, qua đó đã tranh
thủ phần nào cảm tình của khối quần chúng nghèo khổ. Khi lên cầm quyền, những
tổ chức Hồi giáo chỉ lo tăng cường vai trò của Hồi giáo trong đời sống, bất
chấp nguyện vọng có cuộc sống ấm no của dân chúng.
Rút
kinh nghiệm của bài học năm 2011, những người chống lại chế độ độc tài Hồi giáo
đã biết cách kết hợp lại thành tổ chức với những khuôn mặt được dư luận trong
và ngoài nước biết đến. Tại khắp nơi, phong trào chống độc tài Hồi giáo được
đông đảo quần chúng thành thị hỗ trợ, đại đa số là giới thanh niên có học,
chiếm hơn 50% dân số. Những người này muốn làm đảo ngược lại kết quả của những
cuộc bầu cử năm 2011, nghĩa là không chấp nhận đường lối cai trị đất nước của
những phe phái tôn giáo.
Sự
hồi sinh này không phải tình cờ, nó đã được giới trí thức trong nước phân tích,
trình bày, giải thích qua những bài viết, những buổi nói chuyện, những buổi
trình diễn văn nghệ và văn hóa tại khắp nơi trên đất nước. Điểm khó khăn nhất
của những người người chống Morsi là được ai hỗ trợ, sức mạnh của đám đông và
quần chúng chưa đủ. Sau nhiều ngày xuống đường đời đình chỉ vai trò của quốc
hội lập hiến, quân đội Ai Cập chính thức vào cuộc.
Nhưng
sự can thiệp của quân đội Ai Cập vào chính trị cũng không phải tình cờ, nó đã
được hun đúc từ ngay sau khi ông Mohamed Morsi được bầu lên làm tổng thống và
đảng Tự do và Công lý của tổ chức Những anh em Hồi giáo nắm đa số trong quốc
hội lập hiến. Phe ông Morsi đã quá nóng vội, muốn áp đặt ngay giáo lý Sharia
vào xã hội Ai Cập theo chủ trương của giáo phái Salafist. Trong khi xã hội Ai
Cập, mặc dù cùng theo đạo Hồi nhưng là một đạo Hồi ôn hòa của giáo phái Sunni.
Nếu Ai Cập trở thành một quốc gia Hồi giáo salafist thì vai trò và quyền lợi
của những vương quốc dầu lửa Hồi giáo Vùng Vịnh theo khuynh hướng sunni bị đe
dọa, như Saudi Arabic, Bahrein và những Tiểu vương quốc ả rập (UAE-United Arab
Emirats). Do đó ủng hộ quân đội Ai Cập lật đổ Morsi là một bắt buộc.
Trước
mắt thế giới, sự lật đổ một chính quyền dân cử của quân đội là không hợp pháp,
thêm vào đó lại dùng bạo lực để đàn áp người xuống đường thì càng không thể
chấp nhận. Chính vì thế tổng thống Obama của Hoa Kỳ bắt buộc phải lên tiếng
cảnh cáo và hủy cuộc tập trận chung, Liên Hiệp Châu Âu cũng lên tiếng sẽ xét
lại số tiền viện trợ tín dụng 5 tỷ EUR. Thật ra những số tiền viện trợ này tuy
quan trọng nhưng không mang tính quyết định. Cũng nên biết Ai Cập có hai nguồn
tài trợ chính : Saudi Arap và các quốc gia Vùng Vịnh viện trợ cho quân đội
Ai Cập ; Qatar tài trợ cho những tổ chức salafist trên khắp thế giới và tổ
chức Những anh em Hồi giáo tại Ai Cập. Tổng số tiền mà thế giới phương Tây đe
dọa cắt giảm cho Ai Cập chỉ bằng một phần ba (1/3) số tiền mà các quốc
gia dầu lửa Vùng Vịnh viện trợ cho Ai Cập.
Một
điều ít ai biết đến, chính Hoa Kỳ là quốc gia trực tiếp đứng sau lưng những
diễn biến tại Ai Cập. Cả hai ông Mohamed Morsi và Abdelfatah Khalil al-Sisi đều
được đào tạo và tốt nghiệp tại Hoa Kỳ, riêng tướng al-Sisi còn được huấn nghiệp
tại các trường quân sự nổi tiếng Anh và khối Commonwealth. Hoa Kỳ không thể bỏ
rơi Ai Cập vì đó là một địa bàn chiến lược bảo đảm sự ổn định tại Trung Đông.
Chính vì thế tổng thống Obama chỉ cảnh cáo (vì bắt buộc) chứ không tuyên bố cắt
giảm nguồn viện trợ quân sự hàng năm cho quân đội Ai Cập trị giá khoảng 1,3 tỷ
USD từ thập niên 1970 đến nay. Cho dù ai lên cầm quyền, Hoa Kỳ cũng đều ủng hộ,
nhưng là phải đi theo con đường mà Hoa Kỳ mong muốn.
Do
đó có thể tiên đoán tình hình tại Ai Cập trong những ngày sắp tới sẽ y như hiện
nay, nghĩa là không thay đổi, quân đội tiếp tục giữ vai trò trọng tài trong mọi
sinh hoạt chính trị tại Ai Cập, như quân đội Thổ Nhĩ Kỳ trước kia dưới thời
Mustafa Kemal Atatürk. Và chế độ chính trị tại Ai Cập cũng sẽ là một chế độ dân
chủ kiểu phương Tây như Thổ Nhĩ Kỳ.
Nguyễn Văn Huy
No comments:
Post a Comment