Hiến
pháp Việt Nam 2013 cũng như các bản hiến pháp trước đó
đều bảo đảm người dân có quyền tự do báo chí, tự
do ngôn luận. Nhưng Luật Báo chí ban hành năm 1989 sửa
đổi 1999 trên thực tế chỉ là một bộ Luật quản lý
hoạt động báo chí vốn dĩ là trực thuộc nhà nước.
Luật Báo chí sẽ được sửa đổi vào năm 2015, nhưng
thông tin cho thấy Dự Luật này cũng không thực thi quyền
tự do báo chí theo Hiến pháp qui định, mà thực tế là
để kiểm soát sự xé rào của truyền thông đa phương
tiện.
Sửa
đổi để kiểm soát?
Đáp
câu hỏi phải chăng các nhà báo công dân ở Việt Nam
đang tự thực hiện quyền tự do báo chí qua blog, facebook
và các mạng xã hội khác. Ông Nguyễn Quốc Thái, nguyên
Tổng Thư Ký báo Doanh Nghiệp từ Sài Gòn nhận định:
“Hiến
pháp qui định mọi người công dân được quyền tự do
ngôn luận, họ dùng chính phương tiện họ có trong tay để
nói điều họ suy nghĩ, họ nhận định về một vấn đề
gì đó. Nếu anh lên tiếng cấm cản điều đó… anh biết
bây giờ là vấn đề này là vấn đề toàn cầu không
còn của riêng quốc gia nào hay của khu vực nữa rồi.
Vấn đề là chúng ta nhìn nhận nhau, hiểu nhau, thông cảm
nhau, lắng nghe được nhau đó là điều căn bản điều
chính. Còn dùng bạo lực để trấn áp thì tôi nghĩ rằng
sẽ đưa đến hậu quả không hay.”
Theo
báo điện tử VnMedia, Tại Hội nghị tổng kết 15 năm
thi hành Luật Báo chí tổ chức ngày 12/11/2014 tại Hà
Nội, ông Nguyễn Bắc Son Bộ trưởng Bộ Thông tin Truyền
Thông báo động về hiện tượng “tư nhân hóa báo chí”,
“thương mại hóa báo chí”. Ông Bộ trưởng nhấn mạnh
phát triển báo chí đi đôi với quản lý báo chí và phải
thể chế hóa một cách chi tiết và cụ thể quan điểm
chỉ đạo của Đảng về công tác báo chí đặt dưới
sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước.
Qua
lời Bộ trưởng Nguyễn Bắc Son, có thể hiểu rằng dù
Việt Nam không chấp nhận báo chí tư nhân, nhưng Nhà nước
hiện nay vẫn không yên tâm đối với hoạt động báo
chí truyền thông của chính nhà nước. Việt Nam hiện có
838 cơ quan báo chí, 67 đài phát thanh truyền hình với đội
ngũ nhà báo lên tới 40.000 người.
Nhà
báo Võ Văn Tạo từng có hơn chục năm làm báo chuyên
nghiệp trong hệ thống báo chí nhà nước từ Nha Trang
phát biểu:
“Một
trong những biểu hiện của tự do báo chí là có báo chí
tư nhân, không nói thì nhân dân cũng biết, lực lượng
báo chí của nhà nước cũng biết và quốc tế cũng biết.
Ở những thể chế cộng sản nói chung và Việt Nam nói
riêng thì chuyện tự do báo chí là một điều cấm kỵ.
Tại sao thế, rất nhiều người đồng ý với tôi rằng
những thể chế độc tài thì bao giờ cũng sợ sự thật.”
Phó
Thủ tướng Vũ Đức Đam dự hội nghị tổng kết Luật
Báo chí được Báo Xây Dựng và Đời sống Pháp luật
trích lời nói rằng, sửa đổi Luật Báo chí lần này
phải có tầm nhìn xa vì thế giới đã thay đổi rất
nhanh và báo chí là lĩnh vực chịu ảnh hưởng trực tiếp
nhất. Ông Đam nhấn mạnh rằng, sự phát triển của công
nghệ thời gian qua diễn ra đặc biệt nhanh chóng, do vậy
khi xây dựng Luật phải tính được những thay đổi này.
Phó
Thủ tướng Vũ Đức Đam tỏ ra có chút phóng khoáng về
hoạt động truyền thông. Nếu Bộ trưởng Nguyễn Bắc
Son chỉ đạo phải thể chế hóa vai trò lãnh đạo của
Đảng phủ trùm hoạt động truyền thông báo chí và đề
phòng tư nhân hóa báo chí, thì ông Vũ Đức Đam quan niệm
không nên đóng sập cánh cửa, bịt hết mọi thứ
trong nhu cầu phát triển báo chí chỉ vì một vài biểu
hiện tiêu cực. Ông Đam nêu ra ví dụ trong phát triển
của Hệ thống Truyền hình Việt Nam VTV có sự liên kết,
xã hội hóa một số chương trình cũng như nội dung. Điều
này đặt ra yêu cầu mới và theo Phó Thủ tướng khi xây
dựng Luật cần tính đến nhu cầu phát triển chính đáng
của cơ quan báo chí tương lai.
Những
điều Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nêu ra có lẽ là khá
mới mẻ đối với các cán bộ phụ trách văn hóa tư
tưởng. Xã hội hóa theo cách nói ở Việt Nam ngày nay có
nghĩa có sự tham gia của mọi tầng lớp trong xã hội vào
một lĩnh vực nào đó và tất nhiên trong trường này hợp
được hiểu là có sự tham gia của tư nhân trong hoạt
động truyền thông báo chí.
Không
thể cấm phương tiện thông tin toàn cầu
Bên
cạnh 838 cơ quan báo chí 67 đài phát thanh truyền hình,
Việt Nam hiện có 90 báo điện tử, 207 trang thông tin điện
tử tổng hợp của các báo in. Mặc dù tất cả các lĩnh
vực báo chí dù truyến thống hay đa phương tiện, đa
truyền thông đều chịu sự quản lý chặt chẽ của nhà
nước. Nhưng rõ ràng Luật Báo chí sửa đổi lần cuối
vào năm 1999 chỉ mới đề cập xơ sài về lãnh vực báo
chí điện tử đa phương tiện. Dự luật báo chí 2015
được cho là sẽ kiến tạo khung pháp lý chặt chẽ hơn
nữa để Nhà nước quản chặt hơn những đứa con của
chính mình.
Theo
nhà báo Nguyễn Quốc Thái hiện nghỉ hưu ở Sài
Gòn, Internet và các ứng dụng tuyệt vời của nó phát
triển rất mạnh trong báo chí truyền thông lề phải.
Nhưng đồng thời cũng là phương tiện để các nhà báo
công dân thực hiện quyền tự do báo chí. Ông nói:
“Phương
tiện thông tin đa truyền thông không thể cấm được,
muốn cấm cũng không được bởi vì đây là phương tiện
thông tin toàn cầu. Trên tất cả các hệ thống mạng phổ
biến ở Việt Nam cũng như trên thế giới có những mạng
nhà nước không thể kiểm soát được. Vì thế thông tin
trên mạng là chuyện đương nhiên không thể ngăn cản
nổi. Ở Việt Nam ngay cả chuyện sử dụng điện thoại
di động có nhiều trẻ mục đồng vừa chăn trâu vừa
gọi điện thoại di động. Huống hồ là với các phương
tiện thông tin đa truyền thông thì làm sao cấm cản được
nhất là ở thành thị.”
Tuy
nhà nước không thể cấm các trang mạng có máy chủ ở
nước ngoài nhưng công an có thể trấn áp bắt giữ những
nhà báo công dân đang sống trong nước và truyền tải
thông tin lên các trang mạng đó. Một danh sách dài những
tên tuổi như Điếu Cày, Tạ Phong Tần, Phạm Bá
Hải, Phạm Viết Đào, Trương Duy Nhất, Lê Quốc Quân, Ba
Sàm Nguyễn Hữu Vinh và người cộng sự Nguyễn Thị Minh
Thúy là những thí dụ điển hình.
Trả
lời Hải Ninh trên TV Online Đài RFA, nhà báo cũng là
blogger Đoan Trang một nghiên cứu sinh tại Hoa Kỳ
nhận định:
“Cái
hay của trang web anh Ba Sàm là anh đã tạo được một
cộng đồng gần như một gia đình trên blog của anh ấy.
Từ khi anh chưa bị bắt thì trang web của anh ấy liên tục
bị tấn công. Rất nhiều đợt tấn công đã xoá bỏ dữ
liệu luôn, đóng cả trang luôn. Mỗi lần như vậy bà con
độc giả lo lắng lắm. Họ mong chờ anh, họ làm thơ về
anh rằng bao giờ anh trở lại chúng đánh anh chết rồi.
Mọi người rất quan tâm, quý vị cũng có thể hình dung
được là sau khi anh Ba Sàm bị bắt thì nó gây làn sóng
cảm xúc như thế nào ở trong cộng đồng blogger việt
Nam. Người ta phẫn nộ, người ta lo lắng mà thực sự
là cũng có nỗi sợ. Người ta sợ rằng bắt quá dễ, mà
bắt chỉ vì việc đã post bài lên mạng hoặc là chỉ vì
đã làm chủ cái blog nổi tiếng như vậy mà cũng bị bắt
được. Thế thì chúng ta đều là các tù nhân dự khuyết
cả.”
Luật
Báo chí 1989 được Quốc hội sửa đổi năm 1999 có đoạn
mở đầu rất đặc biệt: “Để bảo đảm quyền tự
do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công
dân, phù hợp với lợi ích của Nhà nước và của nhân
dân…Luật này qui định chế độ báo chí.” Từ đó
đến nay công dân Việt Nam chưa bao giờ có quyền tự do
báo chí, cũng không có báo chí tư nhân.
Dự
luật Báo chí sửa đổi để thực thi Hiến pháp 2013 đang
được góp ý để Quốc Hội xem xét thông qua vào nghị
trình 2015. Nếu như Bộ trưởng Thông tin Truyền Thông
Nguyễn Bắc Son cương quyết với thể chế hóa sự lãnh
đạo toàn diện của Đảng trong hoạt động báo chí do
nhà nước quản lý và đề phòng chặt mọi manh nha tư
nhân hóa báo chí, thì giấc mơ tự do báo chí ở Việt
Nam vẫn còn xa vời vợi.
No comments:
Post a Comment