Kính
Hòa, phóng viên RFA
2013-05-03
2013-05-03
Inra Sara là nhà thơ người Chăm có tiếng tại Việt
Nam hiện nay. Anh cũng có nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa và nghệ thuật
của dân tộc Chăm cũng như Vương quốc Champa. Tác phẩm nổi tiếng của anh là tập
thơ Lễ tẩy trần tháng tư được xuất bản năm 2002. Kính Hòa có buổi trò
chuyện với Inra Sara về sự giao tiếp văn hóa và lịch sử giữa hai cộng đồng Chăm
và Việt.
Tiếp
biến và giao lưu văn hóa
Kính
Hòa: Chào nhà thơ Inra Sara. Là một nhà thơ Chăm viết
bằng tiếng Chăm lẫn tiếng Việt, xin anh cho khán giả biết đôi điều về sự tiếp
biến và giao lưu văn hóa giữa hai cộng đồng Chăm và Việt từ mấy trăm năm nay.
Inra
Sara: Cộng đồng Chăm là hậu duệ của Vương quốc Champa cổ
tồn tại từ năm 192 và biến mất vào đầu thế kỷ 19. Một dân tộc có chữ viết sớm
nhất Đông Nam Á. Dù nền văn minh ấy bây giờ chỉ còn là những mảnh vụn, nó vẫn
có nhiều cái đáng giá, và người Chăm vẫn còn bảo lưu những cái quý giá đó. Khi
nhắc đến Chăm người ta thường chỉ chú đến kiến trúc điêu khắc, trong đó có
thánh địa Mỹ Sơn, một di tích được UNESCO xếp hạng di sản văn hóa thế giới, và
một phần nào ngôn ngữ, ca múa, mà không nói đến văn học nghệ thuật Chăm, mà
theo tôi là khá lớn. Đến bây giờ trong chương trình văn học sử Việt Nam vẫn
chưa có bài nào, điều này tôi cho rằng hết sức là lạ.
Ở miền Trung vẫn còn ghi đậm dấu ấn Champa như trong
cách phát âm của người Quảng, các từ ngữ, nhiều dòng họ không có lập bàn thờ,
các họ Chăm Ông, Ma, Trà, Chế vẫn còn tồn tại vùng Quảng Nam, Huế.
Trong ẩm thực có nước mắm. Kiểu nước chấm ở miền bắc
là theo kiểu tương, trong khi miền Trung thì mắm là đặc trưng, và có thể nói
xuất phát từ người Chăm, tuy chưa có nghiên cứu nào sâu để chứng minh.
Người Chăm hay thờ cúng cá voi. Ngay cả các làng
Việt khi làm tập tục này họ cũng mời thầy cúng người Chăm đến hành lễ.
Không thể khư khư giữ cái bản sắc của mình. Người
Chăm học hỏi nhiều từ người Việt, tích cực lẫn tiêu cực. Những người viết văn
làm thơ người Chăm rất thông thạo tiếng Việt.
Đến thập niên tám mươi, nghệ sĩ Đặng Hùng đã mã hóa
các động tác trên đền tháp Chăm thành điệu múa Apsara, và sáng tạo này đã được
phụ nữ, cộng đồng Chăm tiếp nhận.
Kính
Hòa: Trong thời gian gần đây có một quyển sách của tác
giả Hồ Trung Tú là Có 500 năm như thế, viết về vết tích rõ ràng của ngôn ngữ và
dòng máu Champa lên cư dân miền Trung Việt Nam, anh nhận xét về quyển sách này
như thế nào?
Inra
Sara: Theo tôi đây là một quyển sách có giá trị, nhất là
dối với một tác phẩm đầu tay của một tác giả không chuyên. Nhất là kết luận của
tác giả, rằng Chúng ta là những người Chàm nói tiếng Việt bằng giọng Chàm. Đó
là một câu nói đầy quả cảm.
Kính
Hòa: Thưa anh, trong tiến trình lịch sử Champa và Đại
Việt, người ta đã nói đến Nam tiến, là một quá trình chinh phục vùng đất phương
Nam của người Việt. Song trong các sách sử chính thống người ta lại không đề
cập đến chuyện này.
Inra
Sara: Champa và Đại Việt là hai quốc gia rạch ròi. Cõi
đàng trong này không phải là đất vô chủ, mà có chủ là Vương quốc Champa. Nam
tiến là có thật, chuyện Champa mất về tay Đại Việt là có thật, cái tất yếu của
mạnh được yếu thua. Champa thua là thua về văn hóa, văn hóa xuất thế Ấn Độ thua
văn hóa xử thế Trung Hoa, con người A La Hán thua lý tưởng đấng trượng phu của
khổng giáo. Dẫu sao dân tộc Chăm cũng tồn tại trong nền văn hóa đó. Suốt 10 thế
kỷ Nam tiến phải ghi nhận là người Việt hiếm khi phá hoại đền tháp Chăm, có khi
họ còn biến tháp Chăm thành của họ để thờ. Bên cạnh điểm son đó còn có chính
sách đàn áp cộng đồng Chăm của vua Minh Mạng là một sự kiện đen tối nhất trong
quan hệ giữa hai dân tộc này. Đó là một sự xung đột dữ dội, nó thể hiện rất rõ
trong hai câu thơ của Hùynh Văn Nghệ:
“Từ thuở mang gươm đi mở nước,
Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long.”
Tôi nghĩ rằng người Việt và chính quyền VN hôm nay
cần nhận ra và nói ra sự thật lịch sử đó, không nên giấu, không phải để khơi
dậy hiềm khích dân tộc mà để hiểu lẫn nhau. Phải có chính sách đặc biệt cho
cộng đồng này và văn hóa của cộng đồng này. Chỉ khi làm được điều đó chúng ta
mới có thể hóa giải lịch sử, đi đến hòa giải dân tộc.
Kính
Hòa: Xin Cám ơn nhà thơ Inra Sara. Chúc cho tác giả “Lễ
tẩy trần tháng tư” dồi dào sức khỏe. Chúc cho “Lễ tẩy trần tháng tư” của anh
mang lại niềm vui hòa giải cho cộng đồng dân tộc.
----------------------------------------------------
Written
by BBT Champaka.info
Monday, 07 January 2013 08:56
Champaka
Chương Trình Đặc Biệt
No comments:
Post a Comment