Ken Hughes
Gửi cho BBCVietnamese.com từ Đại học Virginia
Cập nhật: 11:12 GMT - thứ sáu, 25 tháng 1, 2013
“Hiệp định chấm
dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam”, ký ngày 27/1/1973, chưa bao giờ
có vẻ sẽ có kết cuộc như tên gọi.
Tổng thống Việt
Nam Cộng Hòa Nguyễn Văn Thiệu đã đến nghe đề nghị của Tổng thống Richard Nixon
về các điều khoản. Hà Nội sẽ thả tù nhân Mỹ và để miền Nam chọn chính phủ thông
qua bầu cử tự do. Nhưng hiệp định đặt quá trình bỏ phiếu trong tay một ủy ban
mà chỉ có thể hành động khi toàn bộ thành viên cùng thống nhất, gồm cả phe Cộng
sản và phi Cộng sản mà suốt bao nhiêu năm đánh nhau.
Tệ hơn nữa,
Nixon sẽ để quân Bắc Việt chiếm và kiểm soát phần lớn miền Nam, và rút toàn bộ
bộ binh sĩ Mỹ còn lại. “Sớm hay muộn, chính phủ sẽ sụp,” Tổng thống Nguyễn Văn
Thiệu nói.
Cố vấn An ninh
Quốc gia Henry Kissinger tường thuật lại cho Tổng thống nghe hôm 6/10/1972:
“Tôi cũng nghĩ ông Thiệu nói đúng, rằng các điều kiện của chúng ta rồi sẽ tiêu
diệt (destroy) ông ta.”
Lời thừa nhận bẽ
bàng của Kissinger đến từ hồ sơ chính xác và đầy đủ nhất về tổng thống: hệ
thống ghi âm bí mật của Nixon. Các máy ghi âm, kết nối với microphone giấu
trong Phòng Bầu dục và các phòng khác hoạt động bất cứ khi nào nhận ra âm
thanh, từ 16/2/1971 đến 12/7/1973.
Tôi đã bỏ ra hơn 10 năm nghiên cứu
các băng này với Trung tâm Miller của Đại học Virginia, nhưng sự đối nghịch
giữa hình ảnh mà Nixon tạo ra trước công chúng và thực tế ông ta bí mật ghi âm
vẫn làm tôi bị sốc.
Trẻ em được dạy
rằng Nixon đã hứa với nước Mỹ về “hòa bình trong danh dự” thông qua chiến lược Việt Nam hóa và thương lượng. Ông nói Việt Nam hóa
sẽ giúp người miền Nam tự vệ mà không cần lính Mỹ. Ông ta nhận ra nó sẽ không
làm được. “Nam Việt Nam có lẽ chẳng bao giờ tồn tại được,” Tổng thống nói trên
băng.
Trong ngày nhậm
chức đầu tiên, ông hỏi giới chức quân sự, ngoại giao, tình báo rằng khi nào thì
miền Nam có thể đối đầu Cộng sản một mình. Câu trả lời thống nhất: Chẳng bao
giờ. Nixon có lựa chọn khắc nghiệt: tiếp tục gửi người Mỹ đến chiến đấu và
chết, hoặc đưa quân về nhà mà biết rằng thiếu họ, Sài Gòn rồi sẽ sụp đổ. Cả hai
lựa chọn đều không thể được gán nhãn “hòa bình trong danh dự” như ông hứa.
Nói dối
Vì thế ông nói
dối. Để Việt Nam hóa trông có vẻ thành công, ông lên lịch triệt thoái qua bốn
năm, từ từ giảm số lính Mỹ từ 500.000 tháng Giêng 1969 xuống còn chưa đầy
50.000 vào ngày Bầu cử 1972. Trong bốn năm đó, ông có nhiều diễn văn trên
truyền hình thông báo các đợt rút quân, và lần nào cũng nói nó chứng tỏ Việt
Nam hóa đang hiệu nghiệm.
Mảng thương
lượng trong chiến lược rút đi của Nixon cũng lừa đảo như Việt Nam hóa. “Chúng
tôi muốn một cự ly an toàn”, Kissinger ghi vội trong sổ tay khi bí mật thăm
Trung Quốc tháng Bảy 1971.
Suốt nhiều thập
niên, Kissinger phủ nhận việc có thỏa thuận về “cư ly an toàn”, nhằm chừa ra
một, hai năm giữa việc Nixon rút quân và Sài Gòn sụp đổ.
Nhưng sự phủ
nhận này sụp đổ khi lời của ông ta có trên băng ghi âm và được các trợ tá ghi
lại trong các thương lượng với lãnh đạo nước ngoài.
Trong cuộc gặp đầu tiên với Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân
Lai, Kissinger phác thảo đòi hỏi của Nixon. Hòa bình không có trong đó. Nixon
cần tù nhân Mỹ, triệt thoái toàn bộ, và ngừng bắn trong “khoảng 18 tháng”. Sau
đó, nếu phe Cộng sản lật đổ chính phủ miền Nam, “chúng tôi sẽ không can thiệp”.
Liên Xô cũng
được bảo đảm như vậy. Trong phiên họp kín với Nixon tại hội nghị thượng đỉnh
Moscow 1972, lãnh đạo Liên Xô Leonid Brezhnev nói:
“Tiến sĩ
Kissinger nói với tôi rằng nếu có thỏa thuận hòa bình ở Việt Nam, ngài sẽ để
người Việt làm gì thì làm, cho cái họ muốn sau khoảng 18 tháng. Nếu chuyện này
có thật, và nếu người Việt Nam biết chuyện này, họ sẽ thông cảm.”
“Cự ly an toàn” phục vụ một mục tiêu chính trị
quan trọng. Nếu Sài Gòn sụp ngay sau khi Nixon rút lính Mỹ cuối cùng, rõ là ông
thất bại. “Về đối nội, lâu dài nó không giúp chúng tôi vì các đối thủ sẽ nói lẽ
ra chúng tôi phải làm chuyện đó từ ba năm trước,” Kissinger nói.
Chính trị chi
phối các quyết định quân sự của tổng thống. Trong năm nhậm chức đầu tiên, Ủy
ban Quốc gia Cộng hòa làm thăm dò bí mật để xem cách chấm dứt chiến tranh nào
được ủng hộ nhất. Đến 66% ủng hộ đánh bom và bao vây miền Bắc để Hà Nội đồng ý
thỏa thuận bao gồm bầu cử tự do ở miền Nam.
Những người được
hỏi nói họ ủng hộ ném bom và bao vây trong sáu tháng. Ngày 8/5/1972, sáu tháng
trước bầu cử, Tổng thống Nixon lên truyền hình nói sẽ đánh bom và đặt mìn ở các
cảng miền Bắc.
Nhưng đến tháng
8, CIA ước tính Hà Nội vẫn đưa được 3000 tấn chiến cụ vào miền Nam mỗi ngày.
Tuy vậy, mặc dù đánh bom là thất bại chiến lược, nó lại thành công theo cách có
ý nghĩa nhất cho Nixon. Các thăm dò dư luận cho thấy người dân ủng hộ việc gia
tăng đánh bom.
Khi miền Bắc
chấp nhận điều kiện của Nixon không lâu trước Ngày Bầu cử, nó có vẻ nước cờ
quân sự của Nixon khiến kẻ thù phải gục ngã. Nhưng không phải. Hà Nội đồng ý
thỏa thuận với cùng lý do khiến miền Nam từ chối. Cả hai phe nhận ra nó sẽ dẫn
tới việc Cộng sản kiểm soát miền Nam, y như Nixon và Kissinger đã biết.
Huyền thoại sai lầm
Người Mỹ không
biết tổng thống của mình đã làm gì. Các cuốn băng của ông bí mật, ghi chép đối
thoại của ông và Kissinger với các lãnh đạo Cộng sản được giữ bí mật. Vào Ngày
Bầu Cử, Nixon giành 60.7% phiếu bầu, cao hơn mọi ứng viên Cộng hòa trong lịch
sử.
Sau này, Nixon
cáo buộc Quốc hội Mỹ đã tạo ra thất bại trong khi chiến thắng trong tầm tay.
Một cách chỉ trích là lên án Quốc hội đã giảm viện trợ cho Sài Gòn. Đúng là các
nghị sĩ đã cho miền Nam ít hơn những gì Nixon và Tổng thống Gerald Ford yêu
cầu. Nhưng dù có tăng gấp đôi, gấp ba, Sài Gòn vẫn sụp đổ theo các điều khoản
của Nixon. Miền Nam không thể chống đỡ Cộng sản khi thiếu hỗ trợ của bộ binh
Mỹ.
Ngay cả ngày
nay, chiến lược thực sự của Nixon vẫn gần như không được công chúng biết, mặc
dù giới học giả đã viết về nó từ nhiều năm. Jeffrey Kimball in hai tác phẩm
bước ngoặt, Nixon’s Vietnam War và The Vietnam War Files, sử dụng tài liệu
giải mật để chứng tỏ Nixon đã tạo dựng “cự ly an toàn” ra sao. Julian Zelizer
mô tả Nixon gắn việc rút quân với bầu cử 1972 trong Arsenal of Democracy.
Nhưng huyền
thoại Nixon bị đâm sau lưng vẫn sống. Khi các chính trị gia và chuyên gia tranh
luận làm sao, khi nào thoát khỏi Afghanistan (như Iraq trước đó), họ trích dẫn
sai lầm lịch sử “thành công” của Nixon khi đào tạo miền Nam biết tự vệ và
thương lượng để giải quyết khác biệt thông qua bầu cử tự do – hai điều mà Nixon
chưa bao giờ làm được.
Kỷ niệm 40 năm
Hiệp định “Hòa bình” Paris cũng cùng một tháng đánh dấu 100 năm ngày sinh
Nixon. Nay đúng là dịp để giải phóng đầu óc và chính trị của chúng ta khỏi di
sản tồi tệ nhất của Nixon.
Bài viết thể
hiện quan điểm riêng của tác giả, làm việc ở Chương trình Băng Ghi âm Tổng
thống của Trung tâm Miller, Đại học Virginia từ năm 2000.
No comments:
Post a Comment