Kính Hòa, phóng viên RFA
2013-10-17
2013-10-17
Sức
mạnh mềm
Học
viện Khổng tử nhằm khuếch trương sức mạnh mềm của Trung Quốc trên khắp thế giới
chưa có mặt ở Việt Nam, dù hai quốc gia có mối tương đồng lớn về văn hóa và
chính trị. Thỏa thuận về Học viện Khổng Tử tại Việt Nam được đề cập đến trong
tuyên bố chung ngày 15/10/2013 sau chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Trung
Quốc Lý Khắc Cường.
Sự
kiện chính trị liền kề với đám tang của cố Đại tướng Võ Nguyên Giáp là chuyến
thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Trung Quốc, ông Lý Khắc Cường bắt đầu
vào ngày 13/10 và kết thúc ngày 15/10. Có lời đồn là cờ rủ để tang tướng Giáp
tại thủ đô Hà Nội đã được vội vả dựng dậy dù thời gian tang chế theo quy định
chưa kết thúc, để thỏa mãn những nghi thức ngoại giao. Có vài ý kiến trên
truyền thông quốc tế cho rằng chuyến đi này nhằm xoa dịu những mối căng thẳng
chứ chưa giải quyết các tranh chấp giữa đôi bên.
Cuối
cùng thì hai bên đã ra một bản tuyên bố chung với lời lẽ ngoại giao về quan hệ
hai nước, không quên ca ngợi quan hệ giữa hai đảng cộng sản. Các cụm từ như
thúc đẩy quan hệ, hữu nghị, tăng cường hợp tác… được sử dụng như mọi khi. Một
vài cái tên cụ thể được nêu ra về các công ty Trung Quốc, các cửa khẩu biên
giới… không có gì đặc biệt.
Có
một việc cụ thể khá đặc biệt, đó là “Thỏa
thuận về việc thành lập Viện Khổng Tử tại Trường Đại học Quốc gia Hà Nội.”
Nó
đặc biệt vì theo lời của một ủy viên bộ chính trị đảng cộng sản Trung Quốc, ông
Lý Trường Xuân nói với báo The Economist trong thời gian gần đây rằng Các Viện
Khổng tử trên thế giới là phần quan trọng cho cơ quan tuyên truyền của Trung
Quốc tại nước ngoài.
Không
giống các tổ chức văn hóa như Hội đồng Anh của nước Anh, Liên minh Pháp ngữ của
Pháp, hay Viện Goethe của Đức là các tổ chức độc lập, Viện Khổng Tử là một định
chế của nhà nước Trung Quốc, mà mục đích được nhiều người nói rằng để khuếch
trương “sức mạnh mềm” của Trung Quốc trên thế giới.
Điều
đáng ngạc nhiên là hiện nay số lượng học viện Khổng Tử trên thế giới đã vượt
qua con số 100, không những ở các quốc gia có nền văn hóa khác Trung Hoa, mà cả
ở hai nước khá tương đồng về văn hóa là Nhật Bản và Hàn quốc, tuy nhiên chưa có
Viện Khổng tử nào được thành lập tại Việt Nam, dù rằng Việt Nam hiện tại không
những tương đồng về văn hóa với Trung Quốc mà còn tương đồng về chính trị nữa.
Khổng
tử được xem như ông tổ của những giá trị văn hóa tinh thần của người Trung Hoa
ngày nay. Ông sống cách đây hơn 2000 năm, những luận giải của ông về xã hội, về
quan hệ quân vương với thần dân, về sự trung tâm của Đế chế Trung Hoa… được xem
là cốt lõi của Khổng giáo, một dòng tư tưởng được truyền đến ba nước láng giềng
phía đông và nam của Trung Quốc là Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam, hoặc tự
nguyện trong trường hợp Nhật Bản, hoặc cùng với sự đô hộ như trường hợp Triều
Tiên và Việt Nam.
Giáo sư Nguyễn Huệ
Chi,
một người có lâu năm nghiên cứu về văn học Hán Nôm nói về ảnh hưởng của Khổng
giáo ở Việt Nam như sau:
“Sự
ảnh hưởng của Khổng giáo ở Việt Nam rất là lâu đời, cùng với thời kỳ Bắc thuộc,
giảm thiểu tối đa dưới thời Lý Trần, mạnh lên cuối triều Trần rồi rất mạnh ở
triều Nguyễn.”
Dấu
ấn Khổng giáo bàng bạc khắp nơi trong xã hội Việt Nam, từ sự hữu hình như bức
tượng Khổng Tử giữa những hàng cột sơn màu đỏ của Văn Miếu Quốc tử giám giữa
lòng thủ đô Hà Nội, cho đến sự tương đồng rất nhiều của ngôn ngữ trong nhóm từ
vựng Hán Việt, cho đến những quan niệm xã hội Tam cương ngũ thường ngự trị cho
đến nay trong hầu như tất các gia đình Việt Nam.
Giáo sư Huệ Chi nói tiếp về sự
nghiên cứu Khổng Giáo, và quan điểm của ông về sự tồn tại của một Học Viện
Khổng tử tại Việt Nam:
“Nếu
có một nghiên cứu có hệ thống về khổng giáo trong đời sống xã hội, văn hóa tinh
thần của người Việt thì rất tốt, nhưng tôi cho rằng việc ấy nên để cho người
Việt làm. Nếu như Khổng tử học viện có thể làm những việc như L’Espace của
Pháp, hay Viện Goeth của Đức, nơi hội tụ những vấn đề về Văn hóa thì rất là
tốt. Nhưng tất cả những gì người Tàu làm từ trước đến giờ tôi thấy không tốt.”
Sự
thôn tính văn hóa
Không
phát biểu về những nghi ngại như Giáo sư Huệ Chi, nhưng Giáo sư Trần Ngọc Thêm, Trưởng Khoa Văn hóa học tại Đại học Khoa
học xã hội nhân văn tại Thành Phố HCM hầu như cũng có cùng quan điểm với Giáo
sư Huệ Chi về sự thành lập Học viện Khổng Tử:
“Nghiên
cứu Khổng giáo thì tốt thôi, nền văn hóa Trung Hoa là một nền văn hóa lớn, ngôn
ngữ và văn hóa của họ đáng cho chúng ta học hỏi, tuy nhiên có hay không có
Khổng tử học viện thì chúng ta cũng làm điều đó, cũng không cần có một viện như
thế, và chúng ta cũng không thiếu tiền bạc để cần đến sự trợ giúp của họ.”
Có
lẽ những nghi ngại này của giới học giả đã làm cho việc ra đời của Học Viện
Khổng tử tại Việt Nam chưa thành hiện thực, dù có nhiều nhà nghiên cứu đã từng
nói rằng xã hội Việt Nam về chừng mực nào đó như một xã hội Trung Hoa thu nhỏ.
Hơn nữa, sự tương đồng về chính trị của hai đảng cộng sản cầm quyền dường như
cũng không giúp gì cho việc khuếch trương bộ máy tuyên truyền tại nước ngoài
của Trung Quốc như ông Lý Trường Xuân nói với tờ The Economist.
Giáo sư Huệ Chi nói về sự cưỡng
chống lại sự thành lập Học Viện Khổng tử tại Việt nam:
“Sự
cưỡng chống lại sự thôn tính về văn hóa và tư tưởng của người Tàu nơi người
Việt lúc nào cũng tồn tại. Cho nên cái sự chậm chạp của Viện Khổng tử là do
vậy, và có thể là có những người có quyền lực ở Việt Nam và cũng tỉnh táo lên
tiếng về sự nguy hiểm đó.”
Trên
các trang web của các Học viện Khổng tử trên thế giới, đều thấy những dòng chữ
về khuếch trương văn hóa, ngôn ngữ… Một hình ảnh thân thiện của nước trung Hoa
đang lên. Nhưng điều đó rõ ràng không đánh lùi được sự nghi ngại của tầng lớp
trí thức Việt Nam như Giáo sư Huệ Chi. Có phải chăng sự nghi ngại đó không
những bắt nguồn từ quan hệ đầy chông gai qua hàng ngàn năm giữa hai nước láng
giềng, mà còn bắt nguồn từ những xung đột lãnh thổ hiện tại, mà ngay cả sự
tương đồng ý thức hệ giữa hai đảng cầm quyền vẫn chưa vượt qua được.
Có
thể sẽ dễ hiểu hơn câu chuyện Học viện Khổng tử ở Việt nam nếu so sánh sức mạnh
mềm của ông Lý Trường Xuân, phụ trách cơ quan tuyên truyền của đảng cộng sản
Trung Quốc, và sức mạnh cứng của Giải phóng quân Trung Quốc ngoài khơi với
đường chín vạch chiếm 80% diện tích biển Đông. Sức mạnh mềm của Học viện Khổng
Tử chưa biết tốt đẹp ra sao đối với người Việt, nhưng những ngư dân Việt ở miền
Trung thì biết rất rõ sức mạnh cứng của những chiếc tàu hải giám Trung Hoa.
-----------------------
Xem thêm :
No comments:
Post a Comment